Morgunblaðið - 25.07.2004, Blaðsíða 18

Morgunblaðið - 25.07.2004, Blaðsíða 18
18 SUNNUDAGUR 25. JÚLÍ 2004 MORGUNBLAÐIÐ S itthvað hef ég lært af því að dvelja í fjar- lægum heimshluta um 13 mánaða skeið, á eyju sem nefnist Sri Lanka, og er á landa- kortinu svona eins og lítið tár sem Indland hefur fellt til suðurs. Dásamleg eyja, fögur, byggð fallegu, brosmildu og hreint ótrúlega nægjusömu fólki. Eyjan gæti sökum loftslags, frjósemi jarðvegs og náttúrulegra gæða verið eitthvert sjálfbærasta land heims en var um 19 ára skeið (1983–2002) hrjáð og sundurtætt af borgarastyrj- öld á milli Sinhala (74% þjóðarinnar) og Tamíla (18% þjóðarinnar) og þessa stríðs ber landið enn ýmis merki. Talið er að borgarastyrjöldin milli Sinhala og Tamíla í 19 ár hafi kostað um 65 þúsund manns lífið. Á Sri Lanka ríkir ekki enn varanlegur friður, heldur er í gildi vopnahlés- sáttmáli, sem undirritaður var 22. febrúar 2002. Norðmenn í lykilhlutverki Það voru frændur vorir Norð- menn, sem léku lykilhlutverk við gerð vopnahléssáttmálans sem alla jafna er einungis nefndur CFA (Ceasefire Agreement). Þeir gegna einnig lykilhlutverki við eftirlit með því að vopnahléð sé í heiðri haft. Það var Chandrika Bandaranaike Kumaratunga, forseti Sri Lanka, sem bað norsku ríkisstjórnina að taka að sér málamiðlun á milli stríðs- aðila árið 1995 og síðan hafa Norð- menn haft milligöngu um friðarvið- ræður sem hafa því miður legið niðri síðan í apríl í fyrra. Það jákvæða er, þótt Tamíl-tígrarnir (LTTE) hafi dregið sig út úr friðarviðræðum við stjórnvöld á Sri Lanka, vonandi að- eins tímabundið, að vopnahléssátt- málinn hefur í grófum dráttum hald- ið. Ég var frá því í maíbyrjun 2003 til mánaðamóta maí-júní 2004 talsmað- ur sérstakrar norrænnar eftirlits- sveitar, SLMM (Sri Lanka Monitor- ing Mission) á Sri Lanka, sem gegnir því hlutverki að hafa eftirlit með því að báðir aðilar vopnahléssáttmálans haldi sáttmálann og úrskurða um ef annar hvor gerist brotlegur við hann. Þetta er sveit sem í raun og veru er stofnuð í sjálfum vopnahléssáttmál- anum, og því telst SLMM hluti af CFA, afar þýðingarmikill hluti, þori ég að fullyrða, því ef ekki væri fyrir veru eftirlitssveitarinnar á Sri Lanka þá væri einfaldlega ekkert vopnahlé þar í dag. Það er óumdeilt. Því er ég afar hreykin af þessari litlu, öflugu eftirlitssveit á Sri Lanka sem ég fékk að vera hluti af, um hríð. Ég er einnig stolt af því að við Íslend- ingar erum þátttakendur í þessu mikilvæga verkefni og vil halda því fram að við séum stórir þátttakend- ur, erum með þrjá gæslumenn af 57. Norðurlöndin fimm leggja sveitinni til mannafla, undir forystu Norð- manna sem skipa bæði í stöður yf- irmanns sveitarinnar, (á ensku er tit- illinn Head of Mission) og í stöðu næstráðandi, (á ensku er hans titill Chief of Staff). Það eru 19 gæslu- menn frá Noregi í sveitinni, 12 frá Svíþjóð, 12 frá Danmörku, 11 frá Finnlandi og 3 héðan frá Íslandi og stendur til að sá fjórði bætist í hópinn frá miðjum september. Það er utan- ríkisráðuneyti hvers lands sem ræð- ur eftirlitsmenn til starfa hjá sveit- inni og stendur straum af launakostnaði þeirra en Norðmenn greiða auk þess allan rekstrarkostn- að sveitarinnar. Viðkvæmustu átakasvæðin SLMM hefur höfuðstöðvar í höf- uðborginni Colombo, þar sem 16 eft- irlitsmenn starfa, og síðan er sveitin með sex svæðisskrifstofur í norðri og austri, en það voru aðalátakasvæðin, á meðan á borgarastyrjöld stóð og eru ennþá viðkvæmustu og umdeild- ustu svæðin. Helsta hlutverk SLMM er að hafa eftirlit með því að báðir aðilar sátt- málans, þ.e.a.s. GOSL (Government of Sri Lanka) og LTTE (Liberation Tigers of Tamil Eelam) haldi vopna- hléssáttmálann í heiðri og þið megið trúa mér, það er mikið og krefjandi starf en það er jafnframt afar gefandi og þakklátt og þorri almennings er SLMM mjög vinveittur og þakklátur fyrir veru sveitarinnar í landinu. Þessa varð ég einatt vör á ferðum mínum um landið en sveitin er auð- vitað mun þekktari og betur kynnt á átakasvæðunum þar sem eitt megin- hlutverk hennar er að vera sem sýni- legust því þegar gæslumenn frá Sri Lanka Monitoring Mission eru á ferðinni, í sérstaklega merktum bíl- um, flaggandi SLMM fánanum, hef- ur nærvera þeirra einfaldlega í för með sér að það slaknar á spennu. Svæðisskrifstofur SLMM eru eins og áður segir á sex svæðum í norðri og austri: í Jaffna, Mannar, Vav- uniya, Trincomalee, Batticaloa og Ampara. Auk þess eru tvö lið sjáv- areftirlitsmanna í Jaffna og Trinco- malee, samráðsskrifstofa við Tamíl- tígrana er í Killinochchi og höfuð- stöðvar SLMM eru í höfuðborginni Colombo, eins og áður segir. Börnum rænt og neydd í herþjálfun Á degi hverjum standa eftirlits- menn SLMM frammi fyrir erfiðum og krefjandi aðstæðum. Færðar eru til bókar kvartanir um að börnum hafi verið rænt, þau neydd til þess að gerast liðsmenn LTTE, allt niður í 8 ára börn, framin eru pólitísk morð á báða bóga og annars konar morð sem ýmsir reyna ávallt að setja í pólitískt samhengi til þess að grafa undan eða koma óorði á andstæðinginn, mönn- um er rænt, menn verða fyrir áreitni, eigur þeirra eru gerðar upptækar o.s.frv. Þar að auki berst fjöldi kvart- ana til SLMM frá almennum borg- urum um ýmiss konar brot, sem ekki tengjast eftirliti með vopnahléssátt- málanum beint, og er slíkum kvört- unum því beint áfram til lögreglu. Þegar kærur eða kvartanir koma inn á borð sveitarinnar, sem augljós- lega tengjast vopnahléssáttmálan- um, yfirleitt á svæðisskrifstofunum í norðri og austri en einnig, í undan- tekningartilvikum, í höfuðstöðvunum í Colombo, þá fara viðkomandi eft- irlitsmenn SLMM á staðinn, yfir- heyra vitni, ef vitni eru að atburð- inum á annað borð, reyna að afla allra þeirra upplýsinga sem kostur er á, fara í eftirlitsferð um svæðið og gera að því loknu skýrslu um viðburðinn. Það er síðan undir alvarleika brotsins komið, ef niðurstaðan er sú að um brot hafi verið að ræða, hvort eftir- litsmenn SLMM á svæðisskrifstof- unum úrskurða um brotið (violation of CFA) eða senda skýrslu um at- burðinn til yfirmanns SLMM (Head of Mission), sem nú er Major General Trond Furuhovde, (Furuhovde er norskur generáll og mikill töffari). Eftir að Furuhovde og/eða aðrir starfsmenn höfuðstöðvanna hafa yf- irfarið skýrsluna og kannað alla at- burðarás, sem tengist tilvikinu, er úr- skurðað hvort um brot hafi verið að ræða, gegn vopnahléssáttmálanum. Það sem gerir CFA svo sérstakan sáttmála, í mínum augum a.m.k., er að samkvæmt sáttmálanum hefur Furuhovde endanlegt úrskurðarvald hvað varðar túlkun á sáttmálanum, þannig að þegar hann hefur úrskurð- að er enginn vegur, fyrir hvorugan aðilann, að áfrýja úrskurðinum. Þetta virðist gera það að verkum að báðir aðilar virða sáttmálann, a.m.k. í grófum dráttum, og reyna oftast að forðast að fá á sig úrskurð um að þeir hafi brotið gegn vopna- hléssáttmálanum. Yfirmaðurinn hef- ur þannig mjög sterka stöðu í hinu viðkvæma friðarferli á Sri Lanka sem styrkir stöðu eftirlitssveitarinn- ar mjög. Eyjan Sri Lanka er innan við 2⁄3 af flatarmáli Íslands, eða um 66 þúsund ferkílómetrar en hún er afar þéttbýl. Samkvæmt nýjustu tölum sem ég hef byggja hana 19,7 milljónir manns. Þar af eru um 74% Sinhalar, sem halda um stjórnartauminn í landinu, Tamílar eru 18% og múslimar um 7%. Afleiðingar borgarastyrjaldar- innar sjást mjög víða, einkum í norðri og austri, þar sem mun meiri fátækt ríkir en í öðrum landshlutum. Í norð- urhluta landsins er mikill meirihluti íbúanna Tamílar og í austurhlutan- um eru þeir einnig fjölmennir, en þó ekki í meirihluta. Ágreiningurinn um þjóðerni Ekki ætla ég að fara í djúpar sögu- skýringar á því hvers vegna Sinhöl- um og Tamílum semur yfir höfuð ekki, en í hnotskurn má kannski lýsa ágreiningi þeirra á þann veg að hann snúist annars vegar um þjóðerni og hins vegar um trúarbrögð, menning- arlegan og sögulegan uppruna. Sinhalar hafa með hléum stjórnað Sri Lanka í árþúsundir, eða frá því á fimmtu öld fyrir Krist. Tamílarnir eiga sér hins vegar skemmri sögu á Sri Lanka, eða um þúsund ára sögu. Þeir komu fyrst til Sri Lanka frá Suður-Indlandi. Þeir eru flestir hindúar en Sinhalarnir eru búddatrúar. Búddatrúin á Sri Lanka er sérstök að því leyti að hún virðist vera mun herskárri en gengur og gerist í öðrum löndum þar sem trúar- brögðin eru útbreidd. Sömuleiðis er sterk þjóðerniskennd samofin búdd- ismanum á Sri Lanka, sérstaklega í röðum öfgakenndra búddamunka. Sri Lanka varð portúgölsk ný- lenda snemma á sextándu öld, hol- lensk nýlenda upp úr miðri sautjándu öld og loks bresk nýlenda í lok átjándu aldar, þótt Bretar næðu ekki fullum völdum á eynni fyrr en árið 1815. Seylon hét eyjan þá og enska varð útbreitt tungumál, við hlið sin- hölsku og tamílsku. Árið 1948 fékk þjóðin loks fullt sjálfstæði á nýjan leik. Seylon-nafngiftinni var svo skipt út fyrir Sri Lanka árið 1971 og það er nafnið sem notað er um alla eyju, þótt Sri Lanka er enn str Frá því í febrúar 2002 hefur ríkt vopnahlé á para- dísareynni Sri Lanka, en ekki er ljóst hvort deilu- aðilum, þ.e. ríkisstjórn Sri Lanka og Tamíl-tígrum, mun takast það ætlunarverk sitt að ganga frá var- anlegum friðarsáttmála. Agnes Bragadóttir starf- aði á Sri Lanka sem blaða- og upplýsingafulltrúi hjá norrænni friðareftirlitssveit, Sri Lanka Moni- toring Mission, um þrettán mánaða skeið og greinir hér frá dvöl sinni. Morgunblaðið/Agnes Segja má að fílar séu einskonar holdgervingur Sri Lanka. Þessi væni hópur fíla er að njóta morgunbaðsins, en heimili þeirra er á sérstöku munaðarleysingjahæli fyrir fíla, Elephant Orphanage, í Pinnawala, sem er norðaustur af Colombo, höfuðborg Sri Lanka. Elephant Orphanage laðar til sín mikinn fjölda ferðamanna, srilanskra sem erlendra, árið um kring.                                                                          ! "       #  $                 !     #    ! %       &  !     @A I>+I<@ "#+ 895  'A!<=)E #!!%F B  A  ! 8EBH9) 0#$! 8<GH9) # !$# 8EH9)   8<H9 ,5 9 A  8"#  !9)  8"# 0#$!9) $ !#  "  ,77* A  ! ") #$! "   " .@ A =<H C @ " 7A E< / 8"!9K EI / 8" >!)  *  !1>B(2! !* #  IE+@@@ D   ?7!1 !  E! =2A >)>H - 57 7 'A "!" )  $) #   . '95   7!1 F G! !>B(2A $ %F) ) ##$) "F"   "  7!1 F=G! !>B(2A    ! &) #A! !)        $) %/;) #/!#;  LLL$ & !" #  #$%$&  ’Komist friðarferliðá skrið á nýjan leik, getur srilanska þjóð- in fengið 4,5 millj- arða dollara til þess að hefja uppbygg- ingu á stríðshrjáðu svæðunum.‘
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.