Morgunblaðið - 09.08.2004, Page 25

MENNING
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 9. ÁGÚST 2004 25
Garðar Hólm er ódauðleg per-sóna í íslenskum bók-menntum. Íslenski pilturinn
sem allar vonirnar voru bundnar
við; íslenski pilturinn sem lagði í
ferð til að sigra heiminn, heims-
söngvarinn sem sneri heim og gat
ekki sungið. Eða gat hann það
kannski? Sá bara enga ástæðu til að
sýna þessum afdalalýð hér hvað al-
mennilegur söngur var. Við óform-
lega könnun mína kom í ljós að
sumir segja að Garðar hafi aldrei
getað neitt nema að gorta af engu,
meðan aðrir halda að Garðar Hólm
hafi hugs-
anlega alveg
getað sungið,
en kannski ekki
eins stórkost-
lega og við var búist. Eflaust hefur
það verið erfitt að koma heim með
bakið sligað af væntingum þeirra
sem horfðu með ljóma í augum á
þennan, að því er talið var, stór-
brotna listamann.
Ísland er lítið land; allt of lítið að
sumra mati. Ég átti spjall um dag-
inn við íslenskan tónlistarmann,
menntaðan og búsettan á erlendri
grund. Tónlistarmaðurinn hafði
mörg orð um það hvað fámennið
hér væri okkur til mikilla trafala.
Hér væru allra augu á þeim fáu
hræðum sem eitthvað kvæði að í
tónlistinni; einn falskur tónn á tón-
leikum væri umtalaður í tónlist-
arkreðsunum eins og svæsnasta
kjaftasaga, mistök væru í minnum
höfð árum saman; talað væri um
slæm tímabil hjá söngvurum eins
og dauðadóm, og, þeir sem fengju
vonda dóma hjá gagnrýnendum
ættu sér ekki viðreisnar von; ann-
aðhvort væru menn upphafnir eða
útskúfaðir; listamenn, eða ekki-
listamenn.
  
Auðvitað bregður manni viðsvona þung orð; er ekki al-
mennt viðhorf að hér sé allt í sóm-
anum og tónlistarlífið með miklum
blóma?
En vissulega er margt til í þessu,
og kannski erum við enn að dæma
Garðar Hólm, án þess að hafa nokk-
urn tíma raunverulega lagt við
hlustir.
Það er rétt, að margir íslenskir
tónlistarmenn sækja framhalds-
menntun til þeirra menningar-
svæða sem ræktað hafa sína list-
sköpun öldum saman. Það er líka
rétt að við erum ennþá svo ung í
listinni og það veldur stundum
heimóttarskap sem erfitt er fyrir
unga listamenn að kveða niður.
Þeir sem dvelja um tíma erlendis að
„forframa“ sig í listinni þekkja allir
þær væntingar sem Garðar Hólm
gat ekki horfst í augu við. Menntun
við virtan skóla eða „kons-
ervatorium“ í útlöndum þykir sum-
um að hljóti að vera ávísun á að
mikils frama sé að vænta af tónlist-
armanninum. Hæfileikar á barns-
aldri geta líka blindað ólmum ætt-
ingjum sýn, sem vilja þá gjarnan
horfa framhjá því að einstakling-
urinn kann að hafa allt aðrar lang-
anir í lífi sínu en að rækta þá tón-
listarhæfileika sem þykja svo
verðmætir.
  
Það er nokkuð ljóst að ekki verðaallir þeir sem leggja listir fyrir
sig að snillingum, kannski ekki einu
sinni að praktíserandi listamönn-
um. Kannski verða þeir bara tón-
listarkennarar, eða í besta falli
partýspilarar; ja – eða bara gagn-
rýnendur. Sennilega hefur einhver
hnotið um orðið bara, sem ég notaði
vísvitandi. Sá heimóttarskapur að
trúa því að allir þeir sem eru kall-
aðir verði á endanum útvaldir er
auðvitað kjánalegur, og enn bjálfa-
legra er að ímynda sér að tónlistar-
líf þrífist á eintómum snillingum.
Þar hafði vinur minn vissulega rétt
fyrir sér. Það er heldur engin
spurning að orðið bara, á ekkert
við um það að vera tónlistarkennari
svo erfitt starf og vanmetið sem það
er nú. Það þarf líka að rækta og
mennta fólk til að spila í hljóm-
sveitum og syngja í kórum; þótt það
komi aldrei til með að „debútera“ í
þessari yfirmáta þrúgandi merk-
ingu sem lögð er í fyrstu tónleika
ungra listamanna. Og hverjum ætti
ekki að vera sama um falskan tón.
Garðar átti kannski allt annað er-
indi við okkur og miklu stórkost-
legra en við héldum.
Nýjustu fréttir
af Garðari Hólm
’Sá heimóttarskapur aðtrúa því að allir þeir sem
eru kallaðir verði á end-
anum útvaldir er auðvit-
að kjánalegur.‘
AF LISTUM
Bergþóra Jónsdóttir
begga@mbl.is
MÖGULEIKAR eru á að The Wall
– Veggurinn, hin dökka rokkópera
hljómsveitarinnar Pink Floyd, verði
sett upp á Broadway. Aðalsprauta
hljómsveitarinnar, Roger Waters,
sem sagði skilið við hana á níunda
áratugnum, hyggst skrifa leikrit og
útsetja tónlist fyrir sýninguna. Bú-
ist er við að í henni verði einnig
tónlist sem ekki var að finna á plöt-
unni upprunalega.
Walters hafði upphaflega hug-
myndir um að The Wall gæti orðið
að plötu, bíómynd og söngleik. Nú
er útlit fyrir að úr því rætist. Árið
1982 var gerð bíómynd eftir plöt-
unni með Bob Geldof í hlutverki út-
brunnu rokkstjörnunnar Pink. Plat-
an sjálf kom hins vegar út árið
1979 og er þriðja söluhæsta plata
allra tíma.
Vinsælasta lagið á plötunni,
„Another Brick in the Wall“, varð
að einskonar þjóðsöng angist-
arfullrar æsku, sérstaklega stefið
„We don’t need no education“.
Tónlist | Söngleikur eftir plötu Pink Floyd
Veggurinn á Broadway?
Roger Waters, fyrrverandi Pink
Floyd-meðlimur, ætlar að semja
leikgerð og útsetja tónlist fyrir
söngleikinn.
Borgartúni 28,
562 2901
www.ef.is
Dönsku Varde viðarofnarnir hafa
hlotið sérstaka viðurkenningu í
Danmörku, Svíþjóð og Þýska-
landi fyrir fullkomna brennslu og
lágmarksreykmengun. Smíðaðir
úr þykku stáli, tvöfalt byrði og
steypt hurð með barnaöryggi.
Gæðavara á góðu verði,
34 gerðir fáanlegar.
KAMÍNUR -
VIÐAROFNAR
Borgartúni 28,
562 2901
www.ef.is
Dönsku Varde viðarofnarnir hafa
hlotið sérstaka viðurkenningu í
Danmörku, Svíþjóð og Þýska-
landi fyrir fullkomna brennslu og
lágmarksreykmengun. Smíðaðir
úr þykku stáli, tvöfalt byrði og
steypt hurð með barnaöryggi.
Gæðavara á góðu verði,
34 gerðir fáanlegar.
KAMÍNUR -
VIÐAROFNAR
Borgartúni 28,

520 7901 & 520 7900
www.ef.is
VERKEFNISVAL Sumaróperu
Reykjavíkur á þriðja starfssumri
vekur óneitanlega nokkra undrun,
einkum eftir undangengin tón-
söguleg meistaraverk Purcells og
Monteverdis. Í fyrsta lagi er „Happy
End“ þeirra Bertolts Brechts, El-
isabeth Hauptmanns og Kurts Weill
frá 1928 (fyrstu tvö földu sig bak við
ritnefnið Dorothy Lane) í mesta lagi
„leikrit með söngvum“. Það er hvergi
talið meðal söngleikja Weills, hins
sérstæða millimúsíkmanns er síðar
afrekaði að aðlagast bandarískum
tónleikhúsasmekk og hafa mikil áhrif
á þróun Broadwaysöngleikja.
Í annan stað varð verkið, er átti að
fylgja eftir velgengni Túskild-
ingsóperunnar, meiriháttar frum-
sýningar-„flopp“, þó að leikstjóri láti
að því liggja í leikritsskrá að meg-
inástæða þess hafi verið komm-
únískur innskotsboðskapur lokaþátt-
ar er fór fyrir brjóstið á
broddborgurum Berlínar. Kvað
verkið fyrst hafa sézt aftur að ráði á
7. áratug, en hefur mér vitandi aldrei
slegið virkilega í gegn.
E.t.v. réðu úrslitum fyrir valinu
nokkur kunn lög Weills í stykkinu
með Surabaya Johnny í fararbroddi,
er heyrast enn á einsöngstónleikum í
léttara kanti. Kannski líka að farsa-
efnið ætti að vera viðráðanlegt fyrir
leikendurna fimmtán, er flestir munu
betur að sér í klassískum söng en í
leiklist. Fyrir utan að Weill ku í tízku
um þessar mundir og því eflaust þótt
í samræmi við yfirlýst markmið
Sumaróperunnar um að færa óp-
eruna nær nútímamanninum.
Engu að síður þótti mér hvorki
viðvaningslegur sviðsleikur né fram-
sögn flytjenda – þrátt fyrir lauflétt
ærslaefnið – ná þeim nauðsynlega
sannfæringarkrafti sem sjóaðir
sviðsleikarar hefðu komið til skila.
Né heldur féll klassísk söngmenntun
flestra nógu vel að sviðsrænum kab-
arettstíl Weills, þó að túlkendur
Bens, Bills, Nakamura og Lillian
kæmust stundum nálægt því. Sýpur
þar ugglaust seyðið af fátæklegri
reynslu okkar í söngleikjageiranum,
þar sem jafnan líður það langt á milli
nýrra uppfærslna að aldrei tekst al-
mennilega að byggja upp sérhæfðan
flytjendahóp. Það er eins og hver ný
uppsetning þurfi nánast að byrja frá
grunni.
Til að auka enn á vandann virtust
lögin fremur kyrrstæðs eðlis, án þess
að fleyta söguþræði markvisst áfram
líkt og í samtvinnuðum söngleikjum
(„integrated musicals“) seinni tíma.
Sjö manna hljómsveitin verkaði al-
mennt frekar loðin og vantaði sam-
keyrðari snerpu og þéttleika. Hún
var líka iðulega of hljómsterk fyrir
sönginn, og vakti það fljótt spurn-
ingu um hvort ekki hefði mátt
„mæka“ söngvarana upp með nútíma
barkalúsatækni. Bæði til ágóða fyrir
skýrari texta (þó að enskþýddi
myndvarpstextinn bætti að nokkru
úr því) og afslappaðri raddbeitingu á
brjósttónum í viðeigandi söngstíl. En
e.t.v. hefur kostnaður staðið í vegi,
auk þess sem uppmögnun tekst því
miður ekki alltaf jafn vel og til er ætl-
azt.
Annars var létt yfirbragð yfir sýn-
ingunni í líflegri leikstjórn Kol-
brúnar Halldórsdóttur við hratt
flæði (raunar stundum um of í fram-
sögninni), og leikmynd, lýsing og
búningar voru auðsjáanlega í fag-
mannahöndum. Ekki bar á öðru en
að leikhúsgestir skemmtu sér vel,
enda gerðist mörg fyndin uppá-
koman í kostulegu samneyti hjálp-
ræðishermanna og harðsvíraðra
bófa. Þrátt fyrir kolsvarta samfélags-
ádeiluna undir niðri – sem vantar aft-
ur á móti sláandi í Gæjum og píum
Loessers frá 1950 um keimlíkt efni.
Gæjar og píur í ádeiluham
TÓNLIST
Íslenzka óperan
Leikrit eftir „Dorothy Lane“ með tónlist
eftir Kurt Weill. Aðalsteinn J. Bergdal
(Ben), Bjarni Snæbjörnsson (Baby Face),
Bogomil Font (Sam), Brynhildur Björns-
dóttir (Stone majór), Brynja V. Gísladóttir
(Miriam), Elaine McKay (Mary), Guð-
mundur Jónsson (Bill), Hallveig Rúnars-
dóttir (Jane), Hrólfur Sæmundsson (Nak-
amura), Inga Stefánsdóttir (Flugan),
Ólafur Rúnarsson (Hannibal), Páll J. Líndal
(Sérann), Unnar G. Unnarsson (Löggan),
Valgerður Guðnadóttir (Lillian) og Viktor
M. Bjarnason (Prófessorinn). Hljómsveit:
Kristinn Svavarsson A-sax/fl./kl., Ólafur
Jónsson T-sax/Bás., Leifur Jónsson trpt.,
Helgi E. Kristjánsson banjó/gít./
mandólín/dragspil, Frank Aarnink slagv./
trpt. og Vignir Stefánsson píanó/
hljómsveitarstjórn. Leikstjórn: Kolbrún
Halldórsdóttir. Leikmynd og búningar: Elín
E. Árnadóttir. Ljós: Halldór Ö. Óskarsson.
Tónlistarstjórn: Sigtryggur Baldursson.
Laugardaginn 7. ágúst kl. 20.
HAPPY END
Ríkarður Ö. Pálsson
ÓFLUTT verk eftir tónskáldin Rich-
ard Strauss og Arnold Schönberg eru
meðal þess sem breskur læknir að
nafni Phillip Mariott hefur fært Caius
College í Cambridgeháskóla að gjöf.
Verðmæti gjafarinnar er álitið hlaupa
á milljónum punda.
Á fréttavef BBC kemur fram að
tónverkin eru meðal 88 verka eftir
nafnkunna listamenn sem færðu
austurríska listjöfrinum David Bach
þau að gjöf árið 1924. Gjafakassinn
gleymdist síðan þar til á síðasta ári að
Phillip Mariott erfði hann eftir fóst-
urföður sinn Herbert Bach, ættingja
Davids Bach.
David Bach var þekktur stjórn-
málamaður og blaðamaður í Vín-
arborg á fyrri hluta síðustu aldar og á
fimmtugsafmæli hans, hinn 9. ágúst
1924, færðu fjölmargir listamenn
honum fagurlega skreyttan kassa
fylltan listaverkum og meðal þeirra
sem lögðu til verk voru tónskáldin
Schönberg, Strauss, Lehár og Bart-
ok, listmálararnir Oscar Kokoschka
og Leo Delitz, og rithöfundarnir John
Galsworthy, Arthur Schnitzler, Karel
Capek og Stefan Zweig.
Innhald kassans var fyrst gert op-
inbert í Lundúnum á síðasta ári og er
búist við að verkin komi á uppboð inn-
an skamms í fjáröflunarskyni fyrir
Caius College.
Verk eftir Strauss
og Schönberg
ATVINNA
mbl.is
AUGLÝSINGADEILD
netfang: augl@mbl.is eða sími 569 1111