Morgunblaðið - 07.09.2004, Blaðsíða 22

22 ÞRIÐJUDAGUR 7. SEPTEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
BLINDGATA PÚTÍNS
Að baki gíslatöku tétsenskraaðskilnaðarsinna í bænumBeslan í Norður-Ossetíu í
Rússlandi liggur ágreiningur, sem
nær langt aftur. Í tvær aldir hafa
Tétsenar barist gegn yfirráðum
Rússa. Þeir fengu sjálfstæði í nokk-
ur ár í kjölfar rússnesku byltingar-
innar og aftur eftir innrás nasista í
Rússland í heimsstyrjöldinni síðari.
Eftir stríðið hefndi Stalín sín á Téts-
enum með því að flytja þá nauðung-
arflutningum til Síberíu og þeir,
sem lifðu þær hörmungar af, fengu
ekki að flytja aftur fyrr en í stjórn-
artíð Krústsjovs.
Tétsenar lýstu yfir sjálfstæði frá
Rússlandi árið 1991. Þremur árum
síðar brást Borís Jeltsín, þáverandi
forseti Rússlands, við með því að
senda rússneska herinn inn í Tétsn-
íu og brutust út blóðug átök, sem
fylgdi gríðarleg eyðilegging. Þeim
lyktaði í raun með ósigri rússneska
hersins. Samið var um frið, en
ákvörðun um framtíðarstöðu Tétsn-
íu skyldi ekki tekin fyrr en fimm ár-
um síðar. Í janúar árið 1997 var Asl-
an Maskadov, leiðtogi aðskilnaðar-
sinna, kjörinn forseti Tétsníu.
Honum tókst ekki að halda röð og
reglu og áköfustu aðskilnaðarsinn-
arnir virtu hann að vettugi. 1999
ákváðu stjórnvöld í Moskvu að þau
viðurkenndu ekki lengur Maskadov.
Árið 2003 var samþykkt ný stjórn-
arskrá fyrir Tétsníu og er þar kveð-
ið á um aukna sjálfstjórn, en jafn-
framt áframhaldandi tengsl við
Rússland. Í fyrra var einnig kjörinn
nýr forseti, Akmad Kadyrov, sem
var handgenginn Moskvu. Hann var
myrtur í maí á þessu ári eftir að hafa
verið sýnd nokkur banatilræði. Nú-
verandi forseti, Alu Alkanov, var
kjörinn í kjölfarið. Aðskilnaðarsinn-
ar segja að ekki sé meira að marka
þær kosningar, en kosningar í Gúl-
agi Stalíns og líta á Alkanov sem
lepp Vladimírs Pútíns, forseta Rúss-
lands.
Pútín hefur lagt mikið undir í
Tétsníu. Hann var forsætisráðherra
þegar hann ákvað að senda rúss-
neska herinn þangað aftur 1999 og
hefur ítrekað lýst yfir því að ekki
komi til greina að veita Tétsníu
sjálfstæði. Fyrir því eru ýmsar
ástæður og hefur einkum verið
nefnt til sögunnar að fái Tétsenar
sjálfstæði muni hryðjuverkamenn
hrifsa þar til sín völd og ringulreið
breiðast út allt í kringum Tétsníu.
Ekkert bendir til þess að þessi af-
staða Pútíns muni bera árangur.
Allt frá því að hryðjuverkamenn
réðust inn í leikhús í Moskvu meðan
á sýningu stóð í október 2002 hefur
hvert hryðjuverkið rekið annað.
Fórnarlömbin eru nú orðin 1000,
flest óbreyttir borgarar. Viðbrögð
rússneskra fjölmiðla við árásinni
sýna að eftir atburðina í Beslan er
mörgum nóg boðið og hefur almenn-
ingur á tilfinningunni að hryðju-
verkamenn úr röðum Tétsena geti
látið til skarar skríða þar sem þeim
sýnist þegar þeim sýnist.
Eina von Pútíns er að einangra
þá, sem standa að baki hryðjuverk-
unum með því að taka upp viðræður
við þá, sem njóta trúverðugleika
meðal almennra Tétsena. Með því
væri hann ekki að verðlauna hryðju-
verkamennina, sem bera ábyrgð á
hryllingnum í Beslan. Pútín segir að
Tétsenar hafi fengið sitt tækifæri
1996 og klúðrað því. Svarið við þessu
klúðri er ekki leppstjórn og tugþús-
undamanna hersetulið í Tétsníu.
Pútín verður að finna leið út úr
blindgötunni, sem núverandi stefna
hans hefur leitt hann í. Hann verður
að finna leið til að blóðbaðinu linni.
ÞJÓÐARHEIMILIÐ GLJÚFRASTEINN
Davíð Oddsson forsætisráðherrasagði það skrítið fyrir sig að
bjóða frú Auði Laxness að ganga í
bæinn á Gljúfrasteini, þegar þau tvö
opnuðu safn Halldórs Laxness þar
við hátíðlega athöfn sl. laugardag.
Sjálf sagði Auður í ávarpi sínu við
þetta tækifæri að nú ætti þjóðin
þetta hús, en tók jafnframt fram að
hún gæti ekki sagt að það kæmi
henni „í opna skjöldu“. Vísaði hún
þar til þess frumkvæðis sem hún og
fjölskylda skáldsins átti að því að
gera húsið að þjóðareign.
Sú þjóðareign verður seint metin
að verðleikum, ekki síst þar sem fjöl-
skyldan ákvað, jafnframt því að selja
íslenska ríkinu húsið, lóðina og lista-
verk því tilheyrandi, að gefa þjóðinni
allt innbú Gljúfrasteins. Með þeirri
höfðinglegu gjöf er skapað einstakt
og ákaflega persónulegt andrúms-
loft á safninu, sem gefur því það
vægi er aldrei hefði verið hægt að
skapa án fulltingis þeirra sem þar
áttu heimili sitt um svo langt skeið.
En þótt hús Nóbelskáldsins og
fjölskyldu hans sé nú orðið að þjóð-
areign með formlegum hætti er vert
að minnast þess að í vissum skilningi
var heimili þeirra Halldórs og Auðar
Laxness ætíð einskonar „þjóðar-
heimili“. Þar tóku þau af fádæma
rausnarskap á móti gestum þjóðar-
innar um áratugaskeið, rétt eins og
þau væru þar í opinberu hlutverki.
Það getur þjóðin nú þakkað að
nokkru leyti með því að halda í heiðri
þeim góðu gildum menningar og
gestrisni í starfsemi nýs safns sem
alla tíð fram að þessu hafa ráðið ríkj-
um á Gljúfrasteini.
Héðan í frá verður það hlutverk
stjórnar safnsins að sjá til þess að
Gljúfrasteinn haldi eftir sem áður
áfram að þjóna hlutverki sínu sem
griðastaður gesta er áhuga hafa á
bókmennta- og menningarlífi lands-
manna. Eins og formaður stjórnar
safnsins, Þórarinn Eldjárn, tók
fram, er því vonandi að safnið á
Gljúfrasteini verði önnur „kraftstöð
umfjöllunar og umhugsunar um
skáldið og verk hans“ og verði ásamt
hinni „kraftstöðinni“ – þeirri er ligg-
ur í sjálfum verkum hans – til þess
að „ótal krækjur eigi […] eftir að
myndast þar á milli“.
Tilraunir Landssímans meðstafræna dreifingu sjón-varpsefnis um fjarskipta-kerfi sitt í gegnum svo-
kallaða ADSL-tengingu hefjast nú í
september. ADSL-kerfið nær til
92% heimila á landinu í gegnum
hefðbundnar símalínur í 40 byggð-
arlögum hringinn í kringum landið
samkvæmt upplýsingum frá Síman-
um. Á þeim stöðum þurfa notendur
að vera með ADSL-mótald og
tengja það við myndlykil, sem um-
breytir stafrænu dagskrárefni í
mynd í sjónvarpinu. Ekki er búið að
taka ákvörðun um hvort nýr mynd-
lykill verður seldur eða leigður not-
endum. Áskriftarverð hefur heldur
ekki verið ákveðið en það ætti ekki
að verða langt frá áskriftarverði
sjónvarpsstöðva sem sendar eru út
á breiðbandinu í dag að sögn tals-
manna Símans. Verðið er frá 2.300
kr. til 4.000 kr. eftir fjölda áskrift-
arstöðva. Ódýr Sagem-myndlykill
kostaði í gær frá 6.500 kr. á vef-
svæði Amazon í Bretlandi.
Fjölmörg heimili í landinu hafa
þegar virkjað ADSL-háhraðateng-
ingu við tölvu og þarf í þeim tilvik-
um einungis að tengja nýja mynd-
lykilinn við ADSL-mótaldið. Þeir
sem hafa öfluga þráðlausa netteng-
ingu heima hjá sér þurfa ekki slíka
tengisnúru. Í byrjun verður sent
stafrænt sjónvarpsmerki í gegnum
ADSL á þá staði sem eru innan við
þrjá kílómetra frá símstöð. Með
aukinni fjarlægð minnkar flutnings-
geta símalínunnar.
42 þúsund sítengingar
Samkvæmt ársskýrslu Símans
má áætla að 42 þúsund sítengingar,
eins og felst í ADSL-tengingunni,
séu á Íslandi og aðeins í Suður-Kór-
eu og Hong Kong séu fleiri síteng-
ingar á hverja þúsund íbúa.
Sæmundur Þorsteinsson, for-
stöðumaður rannsóknardeildar
Símans, segir þetta prófunarverk-
efni til að sjá hvernig reka eigi
svona kerfi. Símafyrirtæki séu í
auknum mæli að feta sig inn á þessa
braut til að nýta betur fjárfestingar
sínar undanfarna áratugi í fjar-
skiptanetum. Það eigi við um
France Telecom í Frakklandi.
Kostnaður við þetta hafi minnkað
síðan Síminn gerði tilraun með
svona stafrænar merkjasendingar í
gegnum ADSL árin 1997–1998.
Nýjar efnisveitur horfi á þennan
möguleika til dreifingar á stafrænni
afþreyingu enda sé viss mettun á
markaði fyrir símaþjónustu. Vöxt-
urinn hafi aðallega verið í sölu á Int-
ernet-þjónustu til almennings.
Uppbygging ljósleiðaranets
Síminn hefur markvisst verið að
byggja upp ljósleiðaranet síðustu
tíu árin og fjárfest mikið í þeim
hluta fjarskiptakerfisins. Ljósleið-
ari hefur meiri flutningsgetu en
ADSL-kerfið, þ.e. bandvíddin er
meiri. Ljósleiðaranet Símans nær
til 35 þúsund heimila, aðallega á
höfuðborgarsvæðinu og á Húsavík.
Þessari uppbyggingu verður haldið
áfram samhliða virkjun ADSL til
sjónvarpsdreifingar. Ekki er gefinn
upp kostnaður Símans við uppbygg-
ingu ljósleiðaranetsins, en sam-
kvæmt ársskýrslu fyrir árið 2003
var fjárfest í fjarskiptanetinu fyrir
1,6 milljarða króna. Almenna sím-
kerfið er inni í þeirri tölu ásamt
gagnaflutningskerfinu en ekki far-
símakerfið. Bókfært verð fjar-
skiptabúnaðar Símans var rúmir 14
milljarðar króna um síðustu ára-
mót.
Eftirspurn eftir
bandbreidd vex
Forsvarsmenn Símans segja að
eftirspurn eftir meiri bandbreidd
muni vaxa um ókomna framtíð.
Markmið fyrirtækisins sé að geta
annað allri bandbreiddarþörf fyrir-
tækja og einstaklinga og til lengri
tíma muni ljósleiðarar inn á heimilin
vera lausnin. Hún er of dýr núna að
mati Snorra Kristjánssonar, tækni-
stjóra Skjás eins, og þá eru þeir
kaplar, sem þegar liggja inn á heim-
ilin, notaðir enda hefur tækninni við
að þjappa gögnum saman fleygt
fram. Notaður hefur verið svokall-
aður MPEG-2 staðall en í stafræn-
um sendingum í gegnum ADSL
verður notast við MPEG-4 staðal,
sem þjappar gögnum, t.d. mynd og
hljóði, betur saman og hentar þegar
sent er um kopar/símalínu með tak-
markaða flutningsgetu.
Samkvæmt upplýsing
Hagstofu Íslands voru 3%
án sjónvarps í byrjun árs 2
helmingur heimila var me
fleiri sjónvörp á heimilinu
Sveinsson rafverktaki s
flutningsgeta símalínu sé
uð við 4–6 Mbit á sekúndu
ar aðstæður verði bara
horfa á eina stöð í einu inn
ilunum. Snorri Kristjánss
að með meiri þjöppun á sj
efni sé þetta ekki svo takm
þáttur. Einungis séu send
varpsmerki sem notandi
um. Það sé því ekki s
streymi allra stöðva í geg
una.
Sæmundur Þorsteinsson
með notkun MPEG-4 stað
hægt að senda 2–3 sjónvar
gegnum símalínuna. Flutn
an fari þó mikið eftir því h
er í næsta símabox úti í g
aukinni fjarlægð minnki f
getan. Á Íslandi sé með
tveir kílómetrar og þá sé
flytja 5–6 Mbit af gögnum
úndu.
Dýr lausn Síman
Skarphéðinn Berg Ste
stjórnarformaður Norðurlj
ir fyrirtækið hafa ákveðið a
upp sitt eigið stafræna dr
en til greina komi að Símin
dreifinguna. Þeim viðræ
slitið og segir Skarphéðinn
sé dýrt, vandkvæði hafi ve
höfundarréttalaga og N
Uppbyggingu ljósleiðarakerfis Símans haldið áfram
Stafrænt sjónva
nást á 92% hei
Til að ná stafrænum
sjónvarpsmerkjum Sím-
ans þarf að virkja svo-
kallaða ADSL-tengingu
á heimilinu, kaupa mót-
ald og nýjan myndlykil.
Kostnaður við það gæti
orðið rúmlega tíu þús-
und krónur en ekki hef-
ur verið ákveðið hvort
myndlykillinn verður
seldur eða leigður.
 
  

  !"#
% 
&$$  !
'()  $!
'$ ! $!
* +
!)!
,$ 
() 
&-$. 
')
&/-

&
.
,$() 
4 + 
31-$ 
5 !+  
'+  
 +)
 )!
/$  6 )
+ 
%!
 +$!/ 2)!
 !)7-!
'$! + 
8 / 2)!
4 $
97$ / 2)!
: / 2)!
'$2 !-
;$ //
 + 2
& .. +
 1-$.!
;$ /
.  
$/
*$712/
& +)
&$$
&$2$$!
< " 
3 /
! / 2)!



       
 
MYNDTÖLVUR eða afruglarar
taka á móti stafrænum merkja-
sendingum og umbreyta þeim í
mynd og hljóð í sjónvarpinu. Mis-
munandi er hvernig þessar send-
ingar eru fluttar inn á heimilin, en
ein aðferðin felst í sendingu staf-
rænna merkja í gegnum hefð-
bundna símalínu um svokallað
ADSL-kerfi. Þá er símasnúran á
heimilinu fyrst tengd í ADSL-mót-
ald og þaðan í myndlykilinn. Ekki
er víst hversu stór myndlykill Sím-
ans verður en þeir nýjustu eru á
stærð við sígarettupakka. Hefur
umfang þeirra minnkað und-
anfarið auk þess sem þeir lækka í
verði um leið og tæknin verður al-
mennari.
Þetta er ekki eina aðferðin til að
dreifa stafrænu sjónvarpi. Norður-
ljós hafa til dæmis tekið ákvörðun
um að hefja stafrænar útsendingar
á sínum dagskrám 1. nóve
Ætla þeir að nota tíðnirna
til að flytja merkið til áhor
en ekki vír í jörðu eins og
Með stafrænni tækni au
hljóð- og myndgæði. Hægt
að bjóða upp á gagnvirkni
endur geta kosið um ýmis
fjarstýringunni, horft á el
dagskránni eða pantað my
kvikmyndaveitum. Mögule
eru margir en líklega verð
einföldustu í boði fyrst um
Myndlyklarnir minnka
Myndtölva/afruglari sem
stafrænum sjónvarpsmerk
mynd í sjónvarpinu.