Morgunblaðið - 02.10.2004, Qupperneq 25

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 2. OKTÓBER 2004 25
DAGLEGT LÍF
iðunn
tískuverslun
Kringlunni, s. 588 1680
Seltjarnanesi s. 561 1680
Ný sending
frá
EKKI er víst að íslenskar konur líti
á kransæðasjúkdóm sem líklegan
skaðvald í lífi sínu en þó veldur
hann dauða 18–19% kvenna á ári
hverju. Kransæðasjúkdómur þróast
á löngum tíma og þegar kransæðar,
sem bera súrefnisríkt blóð til hjart-
ans, þrengjast gefur sjúkdómurinn
einkenni. Hefðbundin einkenni
kransæðasjúkdóms eru:
 Þyngsl eða verkur fyrir brjósti
sem leiðir út í vinstri handlegg
og/eða upp í háls sem kemur við
áreynslu og hverfur í hvíld.
Önnur einkenni:
 Þyngsl eða verkir annars stað-
ar í efri hluta líkamans, hægri
handlegg, hálsi, kjálka eða aftur í
bak
 Andþyngsli
 Ógleði eða velgja
 Kaldur sviti
 Svimatilfinning
Einkenni kransæðastíflu
 Sömu einkenni standa lengur
og sjúklingur er meðtekinn af
veikindum sínum. Fyrsta grein-
ing á kransæðasjúkdómi styðst
við lýsingu á einkennum, hjarta-
línurit í hvíld, e.t.v. áreynslupróf
og fleiri inngrip.
Kynjamunur
Kransæðasjúkdómur er einn
þeirra sjúkdóma sem hafa verið í
forgrunni þegar rætt er um kynja-
mun í heilsu út frá líffræðilegum og
félagslegum þáttum. Frá líffræðinni
séð er mynstur í sjúkdómatíðni eft-
ir aldri ólíkt milli kynja. Greining-
araðferðir sem hingað til hafa verið
mest notaðar eru áreiðanlegri fyrir
karlmenn og eldri konur en þær
yngri. Nýrri rannsóknir benda til
að hjá yngri konum geti þurft að
greina á milli brjóstverkja sem or-
sakast af hefðbundnum krans-
æðasjúkdómi, sjúkdómi í smærri
æðum hjartans eða af samdrætti í
slagæðum. Horfur kvenna sem hafa
einkenni án þess að vera með hefð-
bundinn kransæðasjúkdóm hafa
reynst nokkuð góðar en bættar
greiningaraðferðir munu styðja
rannsóknir á þessu sviði enn frekar.
Við þróun lyfja og meðferð-
arúrræða er þátttaka kvenna nú æ
oftar tryggð en áður og er það vel
því að næmi aðferða, verkunarmáti
og hæfilegar skammtastærðir lyfja
hafa reynst breytilegar eftir kyni.
Þá eru hjörtu kvenna minni og æð-
arnar sömuleiðis, sem gerir krans-
æðamyndatökur og inngrip erfiðari
í framkvæmd.
Félagslegt hlutverk kvenna og
áherslur í forvörnum hafa einnig
áhrif. Til dæmis fræddu Banda-
ríkjamenn almenning markvisst um
forvarnir og einkenni krans-
æðasjúkdóms hjá karlmönnum á ár-
unum 1970–1990 og það varð til
þess að konur tóku fræðsluna ekki
til sín.
Þær leituðu seint til læknis ef
þær fengu sjálfar brjóstverki og
átti þetta beinan þátt í að horfur
þeirra voru verri. Nú er lögð
áhersla þar í landi á að fræða konur
um kransæðasjúkdóm og hvetja
þær til að gæta að eigin lífsstíl.
Endurskoðun hjartalækninga með
hliðsjón af kynjamun var mjög brýn
og hafði National Institutes of
Health í Bandaríkjunum þar ákveð-
ið frumkvæði og gerði þátttöku
kvenna í rannsóknum að skilyrði
við styrkveitingar nema sérstök rök
mætti færa fyrir öðru. Nú er því
gróska í rannsóknum á þessu sviði
og mun það skila sér í bættri heilsu
kvenna.
Lilja Sigrún Jónsdóttir læknir
 HOLLRÁÐ UM HEILSUNA | Frá Landlæknisembættinu
Kransæðasjúkdómar hrjá líka konur
Morgunblaðið/Sverrir
Fróðlegir vefir:
www.hjarta.is sem hefur tengla á er-
lenda vefi, t.d.
http://www.americanheart.org/ undir
yfirskriftinni “Go red for women“.
www.hjerteforeningen.dk
http://ww2.heartandstroke.ca
Algengt er að vefirnir hafi sér-
stakar síður sem fjalla um hjarta-
sjúkdóma kvenna
ENGIN ein orsök er fyrir kransæðasjúkdómi, þar koma alltaf til margir
samverkandi þættir, svokallaðir áhættuþættir.
Hver og ein kona getur minnkað líkurnar á kransæðasjúkdómi og bætt
heilsu sína á markvissan hátt með því að:
 Reykja ekki og dvelja í reyklausu umhverfi.
 Láta mæla blóðþrýsting reglulega.
 Borða heilsusamlegt og fjölbreytt fæði.
 Halda kjörþyngd.
 Stunda reglulega hreyfingu.
Þetta getur þú gert
ÞAÐ ER jákvætt að börn og ung-
lingar eigi farsíma og eiginlega
nauðsynlegt, samkvæmt danskri
rannsókn. Fram kemur að börn og
unglingar í nútímasamfélagi þarfnist
farsíma til að halda sambandi við
foreldra og vini. Tem Frank And-
ersen, vísindamaður við Álaborg-
arháskóla, hefur kynnt niðurstöður
rannsókna sinna þessa efnis en hann
hefur rannsakað tölvu- og far-
símanotkun barna og unglinga um
árabil. Niðurstöðurnar hafa vakið
athygli í Danmörku og skólasálfræð-
ingar hafa tekið undir þær, að því er
m.a. kemur fram í Göteborgs Post-
en. Farsíminn eykur á frelsi notand-
ans og einnig má líta á hann sem
stjórntæki, að mati Andersen. For-
eldrar geta verið öruggari um börn-
in sín og börnin upplifað sig frjálsari.
En foreldrarnir geta einnig náð
betri stjórn á aðstæðum þar sem
þeir geta alltaf náð í barnið til að at-
huga hvar það er. Að mati Andersen
á ekki að banna farsíma í skólum því
börn geti lært ýmislegt af að eiga
farsíma, t.d. að hugsa um marga
hluti samtímis, sem er nauðsynlegt
að æfa í nútímasamfélagi.
Jákvætt að
börn eigi
farsíma
 UPPELDI
MIRALE
Grensásvegi 8
108 Reykjavík
sími: 5171020
Opið:
mán. - föstud.11-18
laugard.11-15
Spennandi
gjafavörur og húsgögn
FRÉTTIR
mbl.is