Morgunblaðið - 02.10.2004, Page 32

32 LAUGARDAGUR 2. OKTÓBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
É
g á í undarlegu ást-
arsambandi við
göngutúra. Ég elska
að ganga milli staða,
en ég hef alveg
hræðilega tilhneigingu til að drolla
svo lengi að ég neyðist til að aka
þangað sem ég er að fara. Það leið-
ist mér, því fátt er mér óljúfara en
að keyra stuttar vegalengdir ef
ekki viðrar til þeim mun meiri
kalsára og vosbúðar.
Mér hefur alltaf fundist umferð-
armenning höfuðborgarinnar
minna á enska matargerðarlist,
bandaríska réttlætiskennd eða
þýskan húm-
or. Hún er eig-
inlega full-
komlega
misheppnuð
frá upphafi til
enda. Kannski
er bíllinn ein-
hvers konar höll Íslendingsins,
staðurinn þar sem hann er kóngur
og ríkir einn yfir sínum veruleika.
Nógu fjári eru margir einir í bíl-
unum sínum.
Ég hef stundum lent í því að aka
inn á Laugaveginn á daginn. Það
eru stór mistök, því Laugaveg-
urinn er stútfullur af fólki sem er
að leita að hinu heilaga grali bíla-
stæðanna, bílastæðinu sem er inni
í búðinni, við hliðina á flíkinni sem
það ætlaði að kaupa sér en átti eft-
ir að leita að. Fólk ekur hring eftir
hring Laugaveg, Lækjargötu,
Hverfisgötu, Snorrabraut og aftur
inn á Laugaveg í stað þess að
stoppa einhvers staðar, fara út úr
bílnum og labba einhverja fimmtíu
metra að búðinni. „Það er alltaf
svo leiðinlegt veður á Íslandi,“
segir einn, „svo langt milli staða,“
vælir annar. Bansett húmbúkk er
þetta, húmbúkk og væl. Áar mínir
gengu á sauðskinnsskóm þvert yf-
ir hálendið til að ná í nokkrar roll-
ur eða kíkja í teiti. Mönnum ætti
ekki að vera vorkunn að bregða
undir sig betri fætinum í stað þess
að bíða dauða síns bak við stýrið.
Eitt af mínum uppáhaldsorðum
er orðið „lífsstílssjúkdómur“. Það
minnir mig alltaf á Innlit-Útlit,
þáttinn þar sem orðið „já“ er sagt
oftar en í brúðkaupsþættinum Já,
og því fylgir ævinlega orðið „æð-
islegt“. Hjartasjúkdómar, bak-
verkir, brjóstsviði, taugaveiklun,
anorexía, búlimía og kvíðaröskun
eru allt prýðileg dæmi um þá
kvilla sem fylgja okkar firrtu tím-
um. Nú gætu sumir sett upp svip-
inn margfræga og sagt: „Æi, er
hann Svavar nú að fara að segja
okkur að heimur versnandi fari
eins og allir hinir?“ En nei, ég er
ekki að fara að segja það. Von-
brigði mín snúast ekki um það að
heimurinn fari versnandi, heldur
að hann batni ekki hætishót þrátt
fyrir allar okkar tækniframfarir.
Fólk situr allan daginn eða
vinnur í vondri líkamsstöðu, oft
einhæfa vinnu með lítilli hreyf-
ingu. Svo keyrir það á bílunum
sínum í líkamsrækt og eyðir þar
klukkutímum sem það hefði
kannski bara átt að nota til að
labba í vinnuna. Gönguferðir í
vinnuna hreinsa hugann og gefa
manni hugmyndir, þær hjálpa
manni að sjá hlutina í öðru ljósi og
lífga upp á andann.
Á dögunum sat ég í leigubíl
(aldrei þessu vant) og sá vin minn
gangandi, hann var á leið í strætó
niður í bæ og ég bauð honum að
hoppa upp í bílinn. Því næst
brugðum við á örsnöggt spjall um
lífið og tilveruna og rifjuðum upp
stöðu mála frá því við hittumst síð-
ast fyrir rúmu ári.
Félaginn hafði lagt stund á sál-
fræði en nýverið fært sig yfir í
guðfræðina. Ég spurði hann hvort
markmið námsins væri að verða
sálusorgari og hann játti því.
Nú er ég ekki mikill kirkjunnar
maður, en ég sá allt í einu fyrir
mér að góður prestur getur gert
ótrúlega margt sem sálfræðingar
gætu jafnvel flækt fyrir okkur.
Einn af lífsstílssjúkdómunum í
dag er þessar endalausu vanga-
veltur um hvers vegna við erum
eins og við erum. Fólk fer úr
vinnunni sinni og dvelur lang-
dvölum uppi í sófa hjá fólki sem
reynir að draga upp úr því fortíð-
ina og reyna að komast til botns í
hlutunum. Af hverju erum við að
því? Hvers vegna ekki að lifa í
núinu og í framtíðinni?
Þess vegna finnst mér að í
mörgum tilfellum geti prestar eða
trúmenn gert mikið gagn. Þegar
maður leitar til prests reynir hann
ekki að skoða fortíðina, heldur
reynir hann að gefa manni raun-
veruleg tól til að takast á við lífið.
Vopn eins og æðruleysi, trú, von,
kærleik og kjark. Þetta eru allt
mikilvægir eiginleikar sem við
þurfum að temja okkur í stað þess
að velta okkur upp úr eigin vanda-
málum og væla yfir þeim í sífellu.
Það má hver sem er vita að ég er
sjálfur ekki barnanna bestur þeg-
ar kemur að því að velta mér upp
úr sjálfsvorkunn öðru hvoru.
Ég fagnaði því þessari ákvörðun
vinar míns, því hann er bæði
hjartahlýr og laus við alla helstu
fordóma sem prýða því miður
suma einstaklinga í hans nýju
starfsstétt. Ég held að hann eigi
svo sannarlega eftir að gera heim-
inum mikið gagn.
Þegar ég var í háskóla blundaði
í mér lúmsk löngun til að gerast
prestur og hjálpa fólki í kreppu
með því að færa því von og styrk.
Ég hætti við sökum skorts á trú á
guðsorð, sem mér skilst að sé
nokkuð mikið grundvallaratriði í
hæfniskröfum presta. Ég trúi í
hjarta en ekki í höfði, þótt ég trúi
því að höfuð og hjarta séu ekki að-
skilin líffæri þegar kemur að skyn-
seminni. Ég er þannig klofinn hið
innra gagnvart guði, eins og svo
margir breyskir menn.
Þetta stutta viðhorf var í boði
göngutúrs frá Morgunblaðshúsinu
að Austurbæjarbíói gamla og síð-
an heim. Og ég á meira að segja
einn pistil og tvö ný dægurlög inni
eftir þessa sömu ferð. Já, göngu-
túrar geta svo sannarlega leitt af
sér hugleiðingar og hugmyndir og
ég hvet alla sem lesa þessi orð til
að búa til sína eigin litlu bíllausu
daga, til að lífga upp á tilveru sína
og hressa líkama og sál.
Göngu-
Hrólfur
hinn minni
Þegar maður leitar til prests reynir
hann ekki að skoða fortíðina, heldur
reynir hann að gefa manni raunveruleg
tól til að takast á við lífið. Vopn eins og
æðruleysi, trú, von, kærleik og kjark.
VIÐHORF
Eftir Svavar
Knút
Kristinsson
svavar@mbl.is
ALÞJÓÐABANKINN og Al-
þjóðagjaldeyrissjóðurinn halda
ársfund sinn 2.–3. október. Þar
sem á fundinum verð-
ur rætt um hnattvæð-
ingu og þróunarmál
vona ég að það verði
gert með skýrum
skilningi á því að það
er einkaframtakið
sem er aðaldrifkraft-
urinn á bak við hvort
tveggja.
Aðkoma Bandaríkj-
anna að þróun-
armálum end-
urspeglar
grundvallargildi þjóð-
ar okkar: Örlæti í
sambland við harða kröfu um ár-
angur. Við lítum á einstaklings-
frumkvæði fyrirtækja og fjöl-
skyldna sem frumkraftinn í
framförum hverrar þjóðar og
fögnum þeirri staðreynd að ný-
sköpun, persónuleg ábyrgð og
eignaréttur öðlast nú réttmætan
sess innan þróunarhugmyndafræð-
innar. Eins og skýrt kemur fram í
nýlegri skýrslu Sameinuðu þjóð-
anna, Að gefa nýsköpun lausan
tauminn, geta úrræði einka-
framtaksins lagt mikið af mörkum
til þróunarmála.
Tökum greiðslusendingar sem
dæmi, peninga sem erlendir
verkamenn hafa unnið fyrir hörð-
um höndum og senda heim til fjöl-
skyldna sinna í þróunarlöndunum.
Þetta eru um það bil 90 milljarðar
dala á hverju ári. Auk þess að
hjálpa til við að brauðfæða fjöl-
skyldurnar hjálpa þessir peningar
venjulegu fólki að byggja hús,
stofna fyrirtæki og jafnvel ráða
starfsfólk.
Annað dæmi eru beinar erlend-
ar fjárfestingar. Þetta pen-
ingaflæði, sem Alþjóðlega fjár-
málastofnunin spáir að nemi 225
milljörðum dala á þessu ári, er
sérlega öflugt þróunartæki því það
örvar hagvöxt og þróun með því
að flytja með sér þekkingu og
tækni, það skapar atvinnutæki-
færi, eykur framleiðni, bætir sam-
keppnisstöðu og örvar nýsköpun.
Innlendur sparnaður í þróun-
arlöndunum er mun stærri upp-
spretta þróunarfjármagns, metinn
á um tvær billjónir dala á ári.
Þegar ríki innleiða stefnu og koma
upp stofnunum sem hvetja til inn-
lendrar fjárfestingar getur þessi
sparnaður styrkt vaxandi tekjur,
framleiðni og atvinnutækifæri.
Og svo eru það viðskiptin. Hvað
eftir annað hefur sannast að versl-
un er öflugur drifkraftur framfara
í hagkerfum á uppleið. Hvað eftir
annað hafa ríki sem hlúa að við-
skiptum komist inn á braut hrað-
ari hagvaxtar og nálgast þróuðu
ríkin. Og hvað eftir annað hafa
Bandaríkin verið þungamiðjan í
tilraunum til að efla frjáls og
haftalaus viðskipti. Bandaríkin eru
stærsti innflytjandi vara frá þró-
unarlöndunum, með innflutning
fyrir um 680 milljarða dala á síð-
asta ári, rúmlega tíu sinnum meira
en sem nam öllum fjárframlögum
til þróunaraðstoðar.
En enn er verk að vinna. Í
rannsóknarniðurstöðum Alþjóða-
bankans kemur fram að áætlað sé
að farsæl niðurstaða Doha-
samningaviðræðnanna gæti lyft
rúmlega 140 milljónum manna upp
fyrir fátæktarmörk og aukið
tekjur í þróunarlöndunum um 350
milljarða dala. Rammasamningur
Alþjóðaviðskiptastofnunarinnar
sem gerður var í júlí í Genf gefur
einstakt tækifæri til að halda
áfram með lokaáætlun sem mun
opna markaði fyrir viðskiptum,
sérstaklega með landbún-
aðarvörur, um allan heim. Af þess-
ari ástæðu verða allar stofnanir og
ríkisstjórnir að þrýsta á um far-
sæla niðurstöðu Doha-viðræðn-
anna.
Á ráðstefnu Sameinuðu þjóð-
anna um fjármögnun til þróun-
armála, sem haldin var í Monter-
rey í Mexíkó í mars
2002, komust for-
ystumenn ríkja heims
að þeirri niðurstöðu
að helsta von þróun-
arríkjanna um að geta
nýtt möguleika sína
væri að hvert ríki
bæri meginábyrgð á
þróuninni hjá sér.
MCA (sjóður til að
takast á við nýtt ár-
þúsund) er svar
Bandaríkjamanna við
þessari áskorun. MCA
veitir styrki til ríkja,
þar sem stjórnvöld stjórna af rétt-
læti, fjárfesta í mannauði og
stuðla að efnahagslegu frelsi.
Þetta er gert til að hvetja öll þró-
unarríkin til að taka upp trausta
stefnu í efnahags- og félagsmál-
um.
MCA er hugmynd sem byggist
á heilbrigðri skynsemi og reynslu
af þróunarmálum síðustu fimmtíu
ára. Á þeim fimm mánuðum sem
liðnir eru frá stofnun sjóðsins hef-
ur MCA valið sextán samstarfsríki
sem aðstoða þegnana og setja
fram nýjar hugmyndir um það
hvernig þau geti komist yfir
stærstu vaxtar- og þróunarhindr-
anirnar.
Með sterkum stuðningi beggja
flokka heimilaði þingið Millennium
Challenge Corporation (MCC) að
stjórna MCA sjóðnum og úthlutaði
honum einum milljarði dala sem
upphafsframlagi fyrir fjárhagsárið
2004. Forsetinn hefur farið fram á
2,5 milljarða dala til handa MCA á
næsta fjárhagsári. Frá og með
árinu 2006 hyggst forsetinn fara
fram á að þingið úthluti sjóðnum
fimm milljörðum dala á ári en sú
upphæð bætist við efnahagsaðstoð
sem var árið 2003 orðin 50% hærri
en hún var 2001. Í MCA og átak
forsetans í forvörnum gegn HIV
og alnæmi verða settir 15 millj-
arðar dala á fimm ára tímabili. Og
með auknum framlögum til hefð-
bundinnar þróunaraðstoðar munu
heildarframlög okkar til þessara
mála hafa aukist um 75% árið
2006.
Að lækka skuldir fátækustu
ríkjanna hefur forgang í stefnu-
mörkun okkar í þróunarmálum.
Samkvæmt endurbættri áætlun
um aðstoð við mjög skuldug, fá-
tæk ríki (HIPC) hefur skuldabyrði
27 ríkja verið minnkuð um tvo
þriðju, sem svarar 32 milljörðum
dala, en það hefur gert þeim kleift
að auka útgjöld sín til að draga úr
fátækt. Þar að auki ganga Banda-
ríkin lengra en mælst er til í þess-
ari örlátu fjölþjóðlegu áætlun og
láta allar skuldir þessara ríkja við
Bandaríkin niður falla.
En þrátt fyrir allar þessar
framfarir gerum við okkur grein
fyrir að sum ríki bera enn óbæri-
legar skuldabyrðar. Þess vegna
samþykktu leiðtogar átta stærstu
iðnríkja heims (G-8) í sumar að
vinna að því að framlengja HIPC-
áætlunina um tvö ár og að athuga
aðrar leiðir til að hjálpa fátækustu
ríkjunum að kljást við skuldaþol
sitt.
Útrýming fátæktar lýsir djúp-
stæðri mannúðarhvöt þjóðar okk-
ar. Hún endurspeglar viðurkenn-
ingu á því að velferð okkar sjálfra
er undir velferð meðbræðra okkar
komin. Að færa fátæklinga heims-
ins inn í sístækkandi hring tæki-
færa er nauðsynlegt til að vekja
vonir, bæta lífsskilyrði fólks og
skapa öruggari, lýðræðislegri og
blómlegri heim. Ef við gerum
þetta munum við nálgast það að
komast yfir erfiðasta hjallann í
baráttunni við fátæktina.
Hnattvæðing
og varanleg þróun
Eftir Alan P. Larson,
aðstoðarutanríkisráðherra
Bandaríkjanna ’Aðkoma Bandaríkj-anna að þróunarmálum
endurspeglar grund-
vallargildi þjóðar okkar:
Örlæti í sambland við
harða kröfu um árang-
ur. ‘
Alan P. Larson
Höfundur er aðstoðarutanrík-
isráðherra Bandaríkjanna
á sviði hagfræði, viðskipta og land-
búnaðarmála.
ÞAÐ HEFUR löngum verið
sagt að óskynsamlegt sé að eiga
í ritdeilum við menn sem kaupa
blek í tunnum – þeir notfæri sér
birgðirnar til að eiga síðasta
orðið; slík deila sé því fyrirfram
töpuð hverjum sem í leggur. Sú
var tíð að Morgunblaðið var les-
ið líkt og um ábyrgt fréttablað
væri að ræða. Undanfarið hefur
komið skýrt fram að blaðið er
aðeins handbendi þeirra sem
telja sig réttborna til valda í ís-
lensku samfélagi. Þetta hefur
kristallast sem aldrei fyrr í um-
ræðum um nýskipaðan hæsta-
réttardómara. Í vörn blaðsins
fyrir þeim gjörningi hefur engu
verið eirt; t.a.m. hefur heiður
eins mikilmetnasta lagaprófess-
ors þjóðarinnar fyrr og síðar
virst sem ómerkilegur eftirrétt-
ur. Nú segir blaðið reyndar að
mál sé að linni umræðu um
Hæstarétt, enda gæðingunum
verið komið fyrir. Allir sem dirf-
ast að ganga gegn valdhöfunum,
boðum þeirra, ákvörðunum og
þóknanlegu skipulagi fá að finna
fyrir hrammi valdsins. Til að
fylgja því eftir hefur blaðið
neyðst til að koma sér upp nafn-
lausum dálki, Staksteinum, hvar
óhróðri er hellt yfir samferða-
menn. Undirritaður fékk eina
slíka dembu í gær. Gott og vel.
Svona skrif segja reyndar meira
um þá sem skrifa en skrifað er
um. Væntanlega lítur blaðið á
það sem „mikinn lúxus“ að geta
dreift óhróðri um fólk á næst-
öftustu síðu þess – skotið úr
launsátri eitri í garð þeirra sem
ekki eru þóknanlegir – við hlið
veðurfrétta. Stórmannlegt – eða
hvað? – og svo þarf ekki einu
sinni að setja nafn sitt við af-
urðina. Hvílíkur lúxus. Verði hr.
Stak-Steinari Styrmissyni að
góðu.
Lúðvík Bergvinsson
„Hr. Stak-Stein-
ar Styrmisson“
Höfundur er alþingismaður.