Morgunblaðið - 18.10.2004, Qupperneq 27

MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 18. OKTÓBER 2004 27
FRÉTTIR
ELLEFU ára íslensk börn borða að meðaltali 95
grömm af ávöxtum og 60 grömm af grænmeti á
dag en þess má geta að eitt meðalstórt epli er
um 100 g að þyngd og banani um 50–80 g. For-
eldrar barnanna borða svipað magn af ávöxtum
en meira af grænmeti eða um 88 g að meðtali á
dag. Þetta kemur fram í meistaraprófsverkefni
Ásu Guðrúnar Kristjánsdóttur í næringarfræði
sem nýlega var kynnt.
Niðurstaðan bendir til að ávaxta- og grænmet-
isneysla barna hafi aukist á undanförnum árum,
en samkvæmt rannsókn sem gerð var á mat-
aræði Íslendinga árið 1990 borðuðu 10–15 ára
börn að jafnaði 31 g af grænmeti á dag sem sam-
svarar um hálfum tómati eða einum þriðja úr
gulrót á dag. Niðurstaðan nú er þó enn verulega
langt undir manneldismarkmiðum Lýð-
heilsustöðvar sem mælir með að fullorðnir borði
500 g af grænmeti, ávöxtum og safa á dag, þar af
a.m.k. 200 g af grænmeti og 200 g af ávöxtum,
auk kartaflna.
Í rannsókn Ásu Guðrúnar kemur í ljós að þau
börn sem borða mest af ávöxtum og grænmeti
borða 372 g samanlagt á dag en hámark hjá for-
eldrunum var um 390 g.
Rannsókn Ásu Guðrúnar er hluti af evrópsku
verkefni sem heitir á íslensku Efling og viðhald
heilsu með aukinni grænmetis og ávaxtaneyslu
evrópskra skólabarna. Níu lönd tóku þátt í rann-
sókninni og var ávaxta- og grænmetisneysla um
1.200 barna og 1.000 foreldra könnuð hér á landi
sl. vetur.
Lagðir voru spurningalistar fyrir börnin í
nokkrum skólum á landinu og voru þau beðin að
rifja upp hversu mikið og oft þau borðuðu græn-
meti og ávexti síðastliðinn sólarhring. Í ljós kom
að um þriðjungur barnanna hafði hvorki borðað
ávexti né grænmeti daginn áður í skólanum.
Frekari niðurstaðna er að vænta síðar og
verða þær m.a. notaðar til að stuðla á markviss-
an hátt að aukinni grænmetis- og ávaxtaneyslu
skólabarna hér á landi.
Börn borða meira af ávöxt-
um og grænmeti en áður
Neyslan er enn langt undir manneldismarkmiðum
Morgunblaðið/Sverrir
Börn á Íslandi borða nú meira af ávöxtum og
grænmeti en þau gerðu fyrir fimmtán árum.
SAMTÖK myndrétthafa á Íslandi
(SMÁÍS) hafa kært forsvarsmenn
Nemendafélags Kvennaskólans í
Reykjavík til lögreglunnar í
Reykjavík vegna sýningar á nýrri
bandarískri kvikmynd 9. september
sl. þremur vikum áður en myndin
var tekin til sýninga í kvikmynda-
húsum hér á landi.
Í tilkynningu frá SMÁÍS segir að
listanefnd Nemendafélags Kvenna-
skólans hafi sýnt myndina Dodge-
ball í húsnæði skólans og hafi að-
gangseyris verið krafist.
„Forsvarsmenn félagsins eru
kærðir fyrir að halda opinbera sýn-
ingu á myndinni án leyfis rétthafa
auk þess sem ljóst er að ólöglegt
eintak af myndinni var notað til
sýningarinnar, en kvikmyndin hef-
ur hvergi í heiminum verið gefin út
á DVD- eða VHS-formi. Erlendur
eigandi myndréttar að umræddri
mynd er 20th Century Fox en aðilar
innan SMÁÍS hafa keypt einkarétt
til dreifingar og sýningar á mynd-
inni hér landi,“ segir í tilkynningu
SMÁÍS af þessu tilefni.
Haraldur Kristinsson, fram-
kvæmdastjóri SMÁÍS, sagði í sam-
tali við Morgunblaðið, að þeir vissu
ekki hvaðan það eintak sem sýnt
hefði verið í Kvennaskólanum væri
komið, en grunurinn hlyti að bein-
ast að því að eintakið væri fengið af
Netinu. Það væri ljóst að um lög-
legt eintak gæti ekki verið að ræða,
þar sem ekki væri búið að gefa
myndina út og hún ætti ekki að
koma út á myndbandi hérlendis
fyrr en í febrúar á næsta ári eftir
því sem hann best vissi.
„Við fengum mjög hörð viðbrögð
frá eiganda myndarinnar sem er í
þessu tilviki 20th Century Fox. Þeir
vissu nú bara ekki hvaðan á sig stóð
veðrið þegar þeir fréttu af þessu,“
sagði Haraldur.
SMÁÍS kærir
Nemendafélag
Kvennaskólans
FRÍMERKJA- og myntverslun
Magna við Laugaveg hefur fengið í
hendur sérstök spil sem Happ-
drætti Háskóla Íslands gaf út í til-
efni 70 ára af-
mælis síns á
þessu ári.
Hafa spilin,
sem eru tveir
stokkar ásamt
bók, eingöngu
verið gefin vinn-
ingshöfum happ-
drættisins. Nefn-
ast þau
Sjávarspilin og
sýna íslenska
sjávarhætti á liðnum öldum, alls 52
myndir teiknaðar af Bjarna Jóns-
syni listmálara. Magni segir mikinn
feng að þessum spilum, enda um
einstaka og útgáfu að ræða.
Magni kominn
með Sjávarspilin
Á sveitarstjórnarráðstefnu VG á
laugardaginn var samþykkt áskor-
un í kennaradeilunni.
Í áskoruninni segir: „Þátttak-
endur á sveitarstjórnarráðstefnu
Vinstrihreyfingarinnar – græns
framboðs Hótel Loftleiðum 16.
október 2004 skora á málsaðila í
launadeilu sveitarfélaganna og
grunnskólakennara, ríkisvaldið og
alla þá sem lagt geta sitt af mörk-
um að gera það sem í þeirra valdi
stendur til að ljúka samningum á
næstu sólarhringum.
Því ófremdarástandi sem fólgið
er í verkfalli og launaleysi 4.500
kennara og langvarandi röskun á
skólagöngu 45 þúsund grunnskóla-
barna verður að linna.
Fundurinn fagnar frumkvæði
þingflokks VG í nýframlögðu frum-
varpi um að styrkja tekjustofna
sveitarfélaga og gera þeim þar með
auðveldara að greiða starfs-
mönnum sínum góð laun.“
Samningum
ljúki hið fyrsta
BREYTINGAR á skiptingu kostn-
aðar milli Tryggingastofnunar ríkis-
ins og sjúklinga, viðhorfsbreyting til
sjúkraþjálfunar, fjölgun öryrkja og
snemmbúin útskrift af sjúkrahúsum
eru meðal helstu ástæðna þess að
þeim sem nýta sér sjúkraþjálfun hef-
ur fjölgað mjög á síðustu árum og
kostnaður ríkisins aukist að sama
skapi. Þetta er álit Guðlaugar
Björnsdóttur, starfsmanns samn-
inganefndar heilbrigðisráðherra.
Frá 1994–2003 fjölgaði sjúkling-
um sem fóru í meðferð til sjúkra-
þjálfara sem TR tók þátt í að greiða
um tæp 63%. Á sama tíma jókst
kostnaður sjúkratrygginga vegna
sjúkraþjálfunar úr 312 milljónum í
um milljarð og er þá miðað við verð-
lag hvers árs. Á þessu ári stefnir í að
kostnaðurinn verði um 1,4 milljarð-
ar. Sjúkraþjálfari má ekki taka sjúk-
ling til meðferðar án samráðs við
lækni skv. lögum um sjúkraþjálfun.
Guðlaug segir margvíslegar
ástæður fyrir aukinni aðsókn í
sjúkraþjálfun og auknum kostnaði
TR. Nefnir hún að sjúkrahús hafi í
auknum mæli reynt að útskrifa sjúk-
linga fyrr en áður og þar með fari
endurhæfing þeirra í auknum mæli
fram á stofum sjúkraþjálfara. Kostn-
aður sem áður féll á sjúkrahús falli
því á TR. Hið sama gerist þegar
sjúklingar eru fluttir af stofnunum
yfir á sambýli, eins og reynt hafi ver-
ið að gera á síðustu árum. Fjölgun
öryrkja hafi einnig sitt að segja.
Árið 1994 voru samningar TR við
sjúkraþjálfara þannig að sjúklingur-
inn greiddi 40% af taxta fyrir al-
menna þjálfun. Fyrir sjúklinga með
ákveðna alvarlega sjúkdóma greiddi
TR 100% kostnaðar. Þessu var
breytt árið 1997. Í stað þess að sjúk-
lingar með ákveðna sjúkdóma fengju
fría þjálfun var tekið upp kerfi þar
sem öryrkjar, ellilífeyrisþegar og
börn undir tólf ára aldri greiða lægra
gjald sem er 25% af fullu verði fyrir
fimmtán skipti en eftir það fá þessir
hópar fría meðferð. Til áramóta
2003/2004 greiddu sjúklingar 50% af
fullum taxta en greiða nú 60% fyrir
fyrstu 24 skiptin á hverjum tólf mán-
uðum en síðan lækkar greiðsla
þeirra niður í 25%.
Guðlaug segir að þetta hafi gert
fleirum kleift að fara í sjúkraþjálfun.
Fólk vill ekki liggja veikt heima
Guðlaug segir erfitt að svara því
hvort aukinn kostnaður TR leiði til
sparnaðar á öðrum stöðum í heil-
brigðiskerfinu, erfitt sé að festa
hendur á slíku. Á hinn bóginn ræði
margir um að sjúkraþjálfun valdi því
að fólk þurfi síður á lyfjum að halda
sem hljóti að spara einhverja fjár-
hæð. Hún viti þó ekki til þess að
gerðar hafi verið rannsóknir á því.
Guðlaug bendir einnig á að TR
greiði nú kostnað við sjúkraþjálfun
fyrir fleiri hópa. Hinn 1. apríl 2002
hafi reglum verið breytt þannig að í
upphafi tímabilsins, þ.e. árið 1994,
hafi reglum um umferðarslys verið
breytt þannig að þjálfun vegna
þeirra færðist yfir á sjúkratrygging-
ar. Þá hafi sjúkraþjálfun íþrótta-
manna færst að miklu leyti yfir á
sjúkratryggingar í apríl 2002.
Auk þessara atriða hafi orðið al-
menn viðhorfsbreyting til sjúkra-
þjálfunar og jafnt læknar sem sjúk-
lingar gert sér grein fyrir kostum
hennar. Fái einhver bata við sjúkra-
þjálfun sé það fljótt að spyrjast út
sem leiði til þess að fleiri sækjast eft-
ir að komast í þjálfun. „Fólk vill ekki
liggja veikt heima heldur vill það fá
lækningu meina sinna,“ segir hún.
Ýmsar ástæður eru taldar fyrir fjölgun sjúklinga hjá sjúkraþjálfurum
Greitt fyrir fleiri hópa en áður
Boðið var upp á veitingar og starfsfólk deild-
arinnar fjallaði um og sýndi gestunum gjör-
gæsluaðstæður fyrr og nú.
Gínur lágu í nokkrum sjúkrarúmum og gafst
gestum færi á að prófa ýmis tæki og tól sem
Í TILEFNI af 30 ára afmæli gjörgæslunnar við
Hringbraut var opin dagskrá í Hringsalnum á
laugardaginn og þar var almenningi gefinn kost-
ur á að kynna sér þá starfsemi sem fram fer hjá
gjörgæslunni.
venjulega eru í höndum lækna og hjúkr-
unarfræðinga.
Eins og sjá má á myndinni stóð ekki á þeim
Guðbjörgu Evu og Lilju Dís að prófa sig áfram í
hlutverki læknisins.
Morgunblaðið/Kristinn
Kynntu gjörgæslu í þrjátíu ár