Sunnudagsblaðið - 14.03.1965, Blaðsíða 10

lUHMUMMUIMMMMUUIMMUMmtUWMiM UUUUHUUUHUUUUUUHUHUUUHUUU
Þorrablót og
þorrafagnaður
PAÐ gctur verið nógu gaman
að athuga það, hvernig ýmsar
íslenzkar venjur og siðir sam-
einast útlendum venjum, og
hvernig eldgamlir siðir ganga
aftur í nýjum.
Dæmi um það fyrra má vel
taka af jólum og jólahaldi. Jóla-
hald vort er gerólíkt jólahaldi
afa okkar og langafa, eins og
eðlilegt er í alla staði. Sér-
staklega eru það jólasveinarnir
svokölluðu, sem tekið hafa á sig
framandi blæ, og hefur það allt
gerzt á síðustu áratugum. —
Gömlu íslenzku jólasveinarnir,
þessir einn og átta, voru hálf-
gerðir leiðindakarlar, pöróttir
og þjófóttir, og stóð börnum
stuggur af þeim, enda taldir
synir Grýlu: Hurðaskellir,
Kertasníkir, Ketkrókur osfrv.
Slíkir karlagaurar áttu auð-
vitað illa heima í skellibjörtu
og fáguðu jólahaldi allsnægt-
anna á vorum dögum, innan um
glitrandi jólatré og lúxus-gj'af-
ir. Voru þéir því dubbaðir upp
og doffíraðir í rauða húfu,
rauðan kyrtil og snjóhvítt
skegg, og líkjast nú meira
dönskuni jóla-nissum og þeim
erlenda Santa-Claus, sem
þekktur er víða um heim. Þó
halda jólásveinarnir á ýmsan
hátt þjóðlcgum síðum og hátta
lagi.
Ég hygg að það hafi fyrst og
fremst verið forstöðumenn
jólabarnatíma útvarpsins á
fyrri árum þess, sem mótuðu
núverandi gerð íslenzku jóla-
sveinanna, og ætla ég að Þor-
steinn Ö. Stephensen og sá,
sem þetta ritar, hafi átt drýgst-
an þáttinn í því að gera jóla-
sveinana samkvæmishæfa í nú-
tíma jólahaldi.
Báðir ortu jólasveinavísur
jafnharðan. Þær urðu margar
vinsælar og eru enn, og báðir
höfundarnir létu frá sér fara
á prenti kver með kveðskap
þessum.
Dæmi um síðara atriðið, sem
ég drap á: Gamlir siðir rísa upp
í nýjum, má telja þorrablót og
þorrafagnað.
Það er nú mikil tízka að
halda gleðisamkomur upp úr
áramótum og allt fram undir
vor, með tilheyrandi ofáti og
stórdrykkju, og kenna veizlur
þessar við þorra. Eitt vel þekkt
og vandað veitingahús hér í
bæ hefur svokallaðan þorra-
mat mánuðum saman. Siður er
að bera mat þennan fram í
trogum, en ekki ná þjóðleg-
heitin samt svo langt, að menn
fái að eta með sjálfskeiðing-
um sínum, eins og eðlilegast
væri þó og í samræmi við ann-
að tilstand.
Siður þessi, í nútímagerð,
mun vera nýlegur. Fyrsta þorra
blót, sem ég var á, var hjá
Stúdentafélaginu á Akureyri
1933 eða 1934
En ekki minn
ist ég þess,
að framleiðsla
matar væri
þar á neinn
hátt frábrugð
in öðrum veizl
um. En þetta
var góður
fagnaður, því
að Eyfirðingar kunna vel veizl-
ur að halda. Er mér það löng-
um minnisstætt hve tilkomu-
mikill. glæsilegur og rómgild-
ur Davíð skáld frá Fagraskógi
var, er hann reis upp og flutti
magnaða runhendu, orta vegna
þessarar veizlu. Þótti oss sem
pslarkynnin dunuðu á Hótel
Akureyri, er skóldið kvað með
þrumuraust:
„Hljóðs bið eg þá,
sem mig heyra og sjá.
Blóta vilja enn
hinir beztu menn.
Því skal þetta mót ’
vera Þorrablót.
Blessi ginnhelg goð
vort gestaboð.”
Stefið í þessu þorrablóts-
kvæði Davíðs var:
„Drekkum mjöð. —
Verum djörf og glöð.”
Og hann bætti við
„Drekkum mjöð
verum djörf og glöð."
Það er siður forn
við sumbl og horn.
Skálaglam
knýr gleði fram.”
— eins getur öl
sigrað innra böl.”
En sá mjöður, sem á borð-
um var í þvísa þorrablóti var
vist skrambi þunnur, því að þá
gilti vínbannið enn, svona til
málamynda.
Þorrablótsnafnið er sótt aft-
ur í gráa forneskju. Ásatrúar-
menn háðu blót goðum sínum
til dýrðar og hollustu nokkrum
sinnum á ári, og var eitt þeirra
UUUUUUUUUWUUUUUUUUUUUUUWUUUUUUUUUUUUUUUWUUUUHUUUV
210 SUNNUDAGSBLAS - ALÞÝÐUBLAÐJÐ