Sunnudagsblaðið - 14.03.1965, Blaðsíða 12

SUMARIÐ 1162 kom nýr erki-
biskup til stóls síns í Kantara-
borg í Englandi. Nafn hans var
Tómas Becket. Hann hafði áður
verið kanzlari Hinriks konungs
II. og hægri hönd hans við stjórn-
arstörfin, og það var konungur
sem hafði séð til þess, að Tómas
var kjörinn æðsti maður kirkj-
unnar í Englandi.
Það var ekki út í blóinn, að
Hinrik konungur lét kjósa einka-
vin sinn til að gegna þessu þýð-
ingarmikla embætti. Á þessum
árum var í flestum löndum tog-
streita mikil milli konungsvalds-
ins og kirkjunnar. Kirkjan gerði
kröfu til þess að vera undanþeg-
in veraldlegum landslögum; hún
taldi sjálfa sig eiga að hafa dóms-
vald í öllum málum, sem snertu
trúarhald, kirkjueignir' og jafn-
vel í öllum málum, sem andlegr-
ar stéttar menn voru viðriðnir.
Það þýddi, að kirkjan gerði kröfu
til þcss að hafa ein dómsvald yf-
ir klerkum, sem kynnu að rjúfa
landslög. Veraldlegir dómstólar
gátu ekki dæmt prest, sem t. d.
lagði stund á rán eða manndráp.
Nú viðurkenndi kirkjan hvorki
iimlestingu né dauðadóin sem
refsingu og fangelsi voru of dýr
i rekstri, svo að yfirleitt sluppu
brotlegir klerkar betur frá glæp-
um sínum en leikmenn. Þetta var
að sjálfsögðu þyrnir í augum þjóð
höfðingja, sem lögðu kapp á að
efla konungsvaldið, og í hópi
þeirra var Hinrik II. Englands-
konungur. Hann hafði komið til
vaida sjö árum áður en Tómas
var gerður að erkibiskupi. Upp-
lausn var þá mikil í landinu, því
að á undan hafði gengið blóðug
borgarastyrjöld, en Hinrik setti
sér þegar í öndverðu það mark-
mið að koma á friði og reglu. í
því sambandi var þýðingarmikið
að sömu lög giltu um alla þegna
þjóðfélagsins, en menn gætu ekki
skotið sér undan refsingu með því
að þylja latneskar bænir og telj-
ast kirkjunnar þjónar. Eins var
honum í muna að stemma stigu
við aukningu kirkjuvaldsins og
reyna að gera kirkjuna sem háð-
asta konungsvaldinu.
Hinrik konungur flanaði )þó
ekki að neinu. Kirkjan var vold-
ugur andstæðingur, sem á þess-
um timum var hvarvetna í upp-
gangi. Og skoðun allra, bæði
lærðra og lcikra á þessum tima,
var sú, að eðlilegt væri að kirkj-
an lyti, sínum eigin lögum, en
væri ekki háð veraldlegri laga-
setningu. Kirkjulögin voru guðs-
lög, og hlutu því að vera öllum
mannasetningum æðri. Vegna al-
menningsálitsins varð konungur
því að fara með gót og allir vissu
líka, að kirkjan gat verið hættu-
legur óvinur, ef hún beitti sér
eða valdi sínu. Kirkjan réð yfir
þeim vopnum, sem voru máttugri
en sverð og bogar: bannfæring-
um. Undir bannfæringu gat eng-
inn búið til lengdar, hversu vold-
ugur sem hann annars var. Hinrik
lét því í veðri vaka, að hann
hygðist ekki svipta kirkjuna nein-
um réttindum, heldur vildi hann
aðeins koma á aftur þeim fornu
siðvenjum, sem áður ríktu um
vald kirkjunnar. Og eflaust hefur
hann talið björninn vera að mestu
unninn, þegar hann gat komið þvi
svo fyrir, að Tómas Becket var
kjörinn yfirmaður ensku kirkj-
unnar, kanzlari og trúnaðarvinur
konungs.
Hinrik konungur fór þarna
ekki ósvipað að og Kolbeinn
Tumason nokkrum áratugum síð-
ar, er hann lét kjósa Guðmund
góða til biskups á Hólum. — Og
Hinrik fór álíka flatt á þessari
ráðstöfun og Kolbeinn. Tómas
Beckett var ekki fyrr tekinn við
nýja embættinu en hann varð
sem allur annar maður. Hann lét
af öllum veiðiferðum og öðrum
veraldlegum skemmtunum, sem
FYRRI HLUTI
áður liöfðu verið lif hans og
yndi; þess í stað klæddist hann
óbreyttum munkakufli og tók að
sækja messur oft á dag. Hann
sagði af sér kanzlaraembættinu,
þvert ofan í ráðagerðir konungs,
sem hafði ætlað sér að sameina
veraldlega og andlega yfirstjórn
með því að gera kanzlarann að
erkibiskupi líka. Og það sem
verst var þó frá sjónarmiði kon-
ungs: Tómas tók nú í streng með
þeim, sem gerðu ákafastar kröf-
ur um yfirráð kirkjunnar; hann
gerðist ötulasti talsmaður kirkju-
og páfavaldsins í iandinu um
sína daga.
Tómas neitaöi sem sagt að
þjóna tveimur herrum. Hann hafði
áður verið dyggur þjónn kon-
ungsins, en nú taldi hann sig
hafa íengið voldugri húsbónda,
sem fremur bæri að þjóna. Harm
212 SUNNUDAGSBLA0 - ALÞÝÐUBLAÐE3