Morgunblaðið - 01.12.2004, Qupperneq 29

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 1. DESEMBER 2004 29
UMRÆÐAN
RAUNFÆRNIMAT var aðal-
umfjöllunarefni á nýafstöðnum
ársfundi Fræðslumiðstöðvar at-
vinnulífsins. Afar áhugaverð erindi
um þetta fluttu þau
Jón Björnsson, for-
stjóri Haga, Jón Sig-
urðsson, seðla-
bankastjóri og
fyrrverandi stjórn-
arformaður FA, og
Agnethe Nordentoft,
lektor við Kennarahá-
skóla Danmerkur.
En hvað er
raunfærni?
Í stuttu máli má segja
að raunfærni sé öll sú
færni og þekking sem
hver einstaklingur
hefur aflað sér, bæði
með námi innan skóla-
kerfisins, óformlegu
námi utan þess, námi
á vinnustað, fjöl-
breyttri reynslu og
öðru því sem ein-
staklingnum kann að
koma að gagni við at-
vinnu eða í námi. Til-
gangur raunfærni-
mats er fyrst og
fremst að ein-
staklingur fái notið
ofangreindra þátta í atvinnu sinni,
í atvinnuleit og við nám innan
hefðbundna skólakerfisins
Raunfærnimat styrkir
sjálfsmynd
Tveir til þrír aðilar eiga mest und-
ir því að raunfærnimat verði sjálf-
sagður og eðlilegur kostur alls al-
mennings. Þeir eru einstakling-
urinn, atvinnulífið og mennta-
kerfið sem nokkurs konar fulltrúi
samfélagsheildarinnar.
Raunfærnimat er sérstaklega
mikilvægt fyrir fólk með stutta
formlega skólagöngu.
Þannig fæst viður-
kennt að þroski,
reynsla, vinnustaða-
nám og óformlegt
nám sé mikils virði,
að nám utan skóla-
kerfisins sé metið.
Það aftur minnir á
mikilvægi þess að
varðveita hvers kyns
vottun um þátttöku í
námskeiðum, ráð-
stefnum og fræðslu-
fundum. Það þarf að
leiðbeina ein-
staklingnum og
styðja hann til að
meta sjálfur eigin
kunnáttu og færni,
en lágt sjálfsmat og
vanmat á eigin getu
er oft áberandi þátt-
ur í fari fólks með
stutta formlega
skólagöngu að baki.
Raunfærnimat er
ekki síður mikilvægt
fyrir atvinnulífið.
Hætta er á að hæfi-
leikar og hæfni fólks
með lágt sjálfsmat nýtist ekki
samfélaginu. Þetta kom einmitt
fram í máli Jóns Björnssonar, for-
stjóra Haga, á aðalfundinum þeg-
ar hann sagði frá því hvað það
hefur reynst erfitt að fá starfs-
menn með stutta skólagöngu að
baki til að taka að sér störf sem
krefjast aukinnar ábyrgðar. Við-
komandi starfsmaður treystir sér
ekki til að taka á sig ábyrgð, jafn-
vel þótt atvinnurekandinn eða yf-
irmaðurinn telji hann færan um
það og leiti eftir því við hann.
Fyrir samfélagið er dýrt að
vanmeta þekkingu og færni fólks.
Margmenntun er dýr, þ.e. þegar
fólk er skikkað til að sitja á skóla-
bekk og „læra“ hluti sem það
kann fyrir.
Fyrir íbúa dreifbýlisins er
raunfærnimat jafnvel enn brýnna
en fyrir íbúa þéttbýlissvæða. Í
dreifbýlinu er meðallengd skóla-
göngu umtalsvert styttri en í
þéttbýli en þar búa menn aftur á
móti að víðtækri reynslu úr marg-
breytilegu atvinnulífi.
Meðal annarra sem líklegt er
að njóti sérstaklega góðs af því að
raunfærni þeirra sé réttilega met-
in eru innflytjendur, konur eftir
barnauppeldi og heimilisstörf og
fólk sem lagði skólabækurnar
snemma á hilluna til að taka full-
an þátt í atvinnulífinu.
Löng og góð reynsla
Umtalsverð reynsla er af raun-
færnimati í skólakerfinu, m.a. hjá
Fjölbrautaskólanum við Ármúla,
Kennaraháskóla Íslands og Há-
skólanum á Akureyri en þessir
skólar hafa allir metið fólk til inn-
göngu á grundvelli raunfærni.
Umræddir nemendur skila sam-
bærilegum árangri og nemendur
með lengri formlegan undirbún-
ing þrátt fyrir að í mörgum til-
fellum sé jafnframt um að ræða
fjarnema sem ekki njóta dag-
legrar návistar við kennara. Það
er mikilvægt í mörgu tilliti að ein-
staklingurinn fái inngöngu og geti
byrjað á „réttum stað“ í skóla-
kerfinu þótt skólaganga þeirra sé
ekki nákvæmlega sú sama og
næstu nemenda.
Mikið sanngirnismál er að
kunnátta og færni fólks sé metin
að verðleikum og dýrmætt fyrir
samfélagið. Það er því fagnaðar-
efni að kraftur sé kominn í und-
irbúning raunfærnimats á víðum
grundvelli undir forystu Fræðslu-
miðstöðvar atvinnulífsins.
Raunfærnimat –
hagsmunamál
einstaklings
og samfélags
Anna Kristín Gunnarsdóttir
skrifar um raunfærnimat
’Mikið sann-girnismál er að
kunnátta og
færni fólks sé
metin að verð-
leikum og dýr-
mætt fyrir sam-
félagið.‘
Anna Kristín
Gunnarsdóttir
Höfundur er alþingismaður.
KYNBUNDIÐ ofbeldi er nú ein
af meginorsökum aukinnar út-
breiðslu HIV/alnæmis meðal
kvenna. Eins og ljóst má vera af
umræðu undanfarinna
daga er kynbundið of-
beldi því miður skelfi-
lega víðtækt. Rann-
sóknir frá ýmsum
löndum sýna að allt
milli 10 og 69%
kvenna verða fyrir of-
beldi af hálfu maka á
lífsleiðinni. Í þjóð-
armorðunum, sem
framin voru í Rúanda
fyrir réttum áratug,
var hundruðum þús-
unda kvenna nauðgað,
mörgum af HIV-
smituðum körlum. Um 2 milljónir
kvenna eru árlega seldar mansali,
margar með hættu á kynferðislegri
misnotkun og allar með hættu á
HIV-smiti. En ef upp kemst um
HIV-smit þeirra eiga margar konur
á hættu að vera beittar líkamlegu
ofbeldi, yfirgefnar eða hent út af
heimilum sínum.
Á sama tíma og ofbeldi og óttinn
við ofbeldi dregur úr aðgengi
kvenna að vörnum og meðferð,
virðist sú staðreynd ein að konur
lifi við ofbeldi auka líkur þeirra á
smiti. Ítarleg rannsókn í S-Afríku
leiddi í ljós að konur sem lifa við
heimilisofbeldi eiga helmingi meir á
hættu að smitast en aðrar konur. Í
Tansaníu kom í ljós að HIV-
smitaðar konur voru 250% líklegri
til að hafa orðið fyrir heimilis-
ofbeldi en konur sem ekki voru
smitaðar af HIV/alnæmi.
Á undanförnum
tveimur áratugum hef-
ur hlutfall kvenna
meðal fullorðinna með
HIV/alnæmi aukist úr
35% í 48% á heimsvísu. Ungar kon-
ur eru nú 60% þeirra sem lifa með
HIV/alnæmi á aldrinum 15 til 24
ára og 77% allra kvenna sem smit-
aðar eru af HIV/alnæmi búa í sunn-
anverðri Afríku. Enginn sjúkdómur
hefur á undanförnum áratugum
leitt í ljós félagslegt ójafnrétti
kynjanna á jafnskýran hátt og
HIV/alnæmi. Þar á kynbundið of-
beldi ríkan þátt.
UNIFEM um allan heim notar
tækifærið í dag, hinn alþjóðlega al-
næmisdag, til þess að vekja athygli
á tengslum kynbundins ofbeldis og
útbreiðslu HIV/alnæmis. Til að
sporna á árangursríkan hátt gegn
útbreiðslu HIV/alnæmis þarf að af-
nema ójafnrétti kynjanna og kyn-
bundið ofbeldi.
Kynbundið ofbeldi
er orsök og afleið-
ing útbreiðslu
HIV/alnæmis
Birna Þórarinsdóttir fjallar um
kynbundið ofbeldi og alnæmi ’Kynbundið ofbeldihindrar konur í að verja
sig gegn smiti og sækja
meðferð …‘
Birna Þórarinsdóttir
Höfundur er framkvæmdastýra
UNIFEM á Íslandi.