Morgunblaðið - 14.12.2004, Page 24

24 ÞRIÐJUDAGUR 14. DESEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
MENNING
www.boksala.is
Stúdentaheimilinu v/Hringbraut – s: 5 700 777
Tilbo›sver›
á jólabókunum
fiú fær› allar jólabækurnar hjá okkur. Fram til jóla bjó›um vi› n‡jar
íslenskar bækur á sérstöku tilbo›sver›i. Líttu vi› á heimasí›u okkar
e›a í versluninni og kynntu flér hi› margróma›a Bóksöluver› sem
oftar en ekki er hagstæ›asta bókaver›i› í bo›i.
JÓHANN Hjálmarsson er ekki
bara mikilvirkt skáld á íslensku.
Hann er einnig afkastamikill ljóða-
þýðandi. Orðræða um skuggann er
sjötta þýðingasafn hans og ljóðin
eru eftir 41 höfund víða að úr
heiminum. Flest eru ljóðin eftir
samtímaskáld sem skrifuðu á 20.
öld en einnig má finna í bókinni
þýðingar á ljóðum norsku 19. aldar
skáldanna Vinje og Obstfelder. Sá
síðarnefndi reyndar eitt þeirra
skálda sem gerðu tilraunir er vís-
uðu fram til módernismans en hann
lést aldamótaárið 1900. Þá þýðir
Jóhann einnig tvö ljóð eftir sænska
skáldrisann August Strindberg og
koma þau á óvart vegna skemmti-
legs myndmáls og óvæntra teng-
inga. Ljóðið Hjartað er ort í París
og er hefðbundið að formi en
myndmálið frumlegt og djarft. Síð-
ara ljóðið Sólarlag við hafið er
frjálst í forminu og þar birtist lífs-
nautnahyggja og „sjálfska“ lista-
mannsins sem lofsyngur absint og
gleymskuna. Skemmtileg ádeila
kemur þar fram á föðurlandið í
lokaerindinu þar sem kemur fram
að rauðir brotsjóar gnæfi „eins og
flugeldar/og skína á vesaldóminn“.
Það er fengur að þessum ljóðum
Strindbergs og þau koma lesand-
anum á óvart.
Jóhann þýðir einnig eftir þekkt-
ari norræn skáld á borð við hinn
sænska Tranströmer sem á fjögur
ljóð í bókinni. Eftirminnileg eru
ljóðin Íslenskur vetur og Landslag
með sólum, bæði bera skáldinu og
þýðandanum fagurt vitni. Samlandi
hans, skáldkonan Katarina Frost-
enson, á þarna tvö prósaljóð sem
eru áleitinn og sterkur skáld-
skapur. Fulltrúar Dana eru heldur
ekki af lakari endanum. Mjög fal-
leg eru ljóð Henriks Nordbrandts
og hefur Jóhanni tekist vel upp við
val og þýðingar á ljóðum þessa
meistara sem hefur dvalið lang-
dvölum í löndum við Miðjarð-
arhafið, einkum Grikklandi og
Tyrklandi, en nú á Spáni. Hin
þekkta Pia Tafdrup og módernist-
inn og bókmenntafræðingurinn
Torkild Björnvig eiga líka ljóð í
bókinni. Sá síðarnefndi hleður
miklu lofi á Ísland í ljóði sem ort
er í tilefni af forsetaheimsókn Vig-
dísar Finnbogadóttur.
En Jóhann þýðir einnig ljóð frá
öðrum heimsálfum. Skemmtilegar
eru þýðingar hans á ljóðum snill-
ingsins Jorge Luis Borges sem var
handgenginn norrænum fornbók-
menntum og kom hingað til lands.
Mjög athyglisverð eru ljóðin Lof-
ræða um skuggann, Til gamals
skálds og Harmljóð. Nafn bók-
arinnar sækir Jóhann til fyrst-
nefnda ljóðsins
með smábreyt-
ingu þó. Það svíf-
ur einhver trega-
blandin
örlagahyggja yfir
ljóðum Borgesar
og líklega er það
einmitt það sem
hefur heillað
hann við norræn-
ar hetjubók-
menntir. Mjög tilkomumikil eru
sömuleiðis ljóð Octavio Paz, mikil
mælska einkennir myndmálið í
ljóðinu Lofsöngur meðal rústa. Það
ljóð þýddi Jóhann ásamt Ara Jós-
efssyni svo sú þýðing er komin til
ára sinna, Ari lést árið 1961.
Eðlilegt er að Jóhann gefi
spænskumælandi skáldum verð-
ugan gaum en það tungumál hefur
hann vel á valdi sínu. Mjög gaman
er að þýðingum hans á ljóðum
Lorca, þessa stórkostlega skálds
sem féll fyrir kúlum falangista í
spænsku borgarastyrjöldinni.
Lorca á tvær ljóðperlur í bókinni,
Jafnvægi og Gasela um flóttann.
Hið fyrra knappt, klassískt og tært
(í anda Stefáns Harðar), hið síðara
óræðara, fjarstæðukenndara,
mælskara, súrrealískara (í anda Jó-
hanns sjálfs). Antonio Machado á
þrjú ljóð í safninu. Eitt þeirra er
ógleymanlegt en það er ljóðið sem
hann orti er honum bárust frétt-
irnar um að Lorca hefði verið skot-
inn til bana. Spánverjar halda mik-
ið upp á Machado og það sem
undirritaður hefur lesið af ljóðum
hans ber öll merki stórskáldsins,
nákvæmar myndir, skáldlegt
tungutak, mælska og andagift.
Upphaf ljóðsins Sólsetur er til-
þrifamikið:
Nakin er jörðin
og sálin ýlfrar við bleikan sjónhring
eins og soltin úlfynja. Hvers leitar þú
í sólsetrinu skáld?
Það er ánægjulegt að fá svona
vandað og fjölbreytt þýðingasafn í
hendur. Mörg skáld þarfnast kynn-
ingar og ljóðlistina þarf að þýða á
önnur tungumál og auðga þannig
og styðja þá ljóðagerð sem iðkuð er
heimafyrir. Mörg skáld sem eiga
aðeins eitt ljóð í bók Jóhanns vekja
forvitni og þyrfti að þýða meira eft-
ir þau svo fyllri mynd fengist af
ljóðagerð þeirra. Ljóðin eru góður
skáldskapur á íslensku en sam-
anburður við frumtexta er nauð-
synlegur til að kveða upp dóm um
þýðingarnar í heild. Þess er enginn
kostur í stuttum ritdómi og þyrfti
meiri málakunnáttu til en undirrit-
aður ræður yfir. Það sem stendur
upp úr að lestri loknum er að hér
er á ferðinni áhugaverð bók sem
víkkar sjóndeildarhring lesandans
og færir honum lykil að sumu því
besta sem ort hefur verið á ýmsar
erlendar tungur.
Hvers leita skáldin?
BÆKUR
Ljóðaþýðingar
Jóhann Hjálmarsson þýddi. 80 bls.
JPV útgáfa. Reykjavík 2004.
Orðræða um skuggann
Jóhann
Hjálmarsson
Guðbjörn Sigurmundsson
MYRKIR músíkdagar, tónlistarhátíð
Tónskáldafélags Íslands, verður
haldin í Reykjavík dagana 30. janúar
til 6. febrúar næstkomandi. Að venju
er tónlist eftir íslensk tónskáld frá
ýmsum tímum tónlistarsögunnar á
dagskrá hátíðarinnar, í flutningi
nokkurra helstu tónlistarmanna og
-hópa þjóðarinnar.
Að sögn Kjartans Ólafssonar, for-
manns Tónskáldafélags Íslands, ein-
kennir fjölbreytni í verkefnavali há-
tíðina í ár. „Við höfum þarna meðal
annars verk eftir tónskáld sem eru að
stíga sín fyrstu skref á tón-
smíðabrautinni, og verk eftir nokkur
af okkar elstu tónskáldum, þar á
meðal Jórunni Viðar og Jón Þór-
arinsson. Síðan eru tónverkin sjálf
auðvitað fjölbreytt, bæði hefð-
bundnar tónsmíðar, raftónlist, verk
sem byggjast á spuna og fleira,“ segir
hann.
Sýnishorn af íslenskri tónlist
Kjartan segir enga ákveðna stefnu
vera viðhafða í vali á verkum á hátíð-
inni, markmiðið sé einfaldlega að
sýna – láta heyrast – það sem er að
gerast og hefur verið að gerast í ís-
lenskum tónsmíðum. „Það er kannski
dálítið sérstakt miðað við það sem
gerist, til dæmis á tónlistarhátíðum
erlendis þar sem misgóðar fag-
urfræðilegar viðmiðanir móta dag-
skrána. Við höfum meiri áhuga á að
fá það fram sem er að gerast í tónlist-
inni í dag, í stað þess að draga í dilka
og merkja sem vonda tónlist og góða
tónlist. Ég held að það sé löngu úrelt
sjónarmið.“
Frumflutt verða fjölmörg verk á
hátíðinni, eða um þriðjungur af þeim
sem flutt verða. „Það er talsverð
aukning frá því í fyrra. Því má líka
þakka stofnun sjóðsins góða, Musica
nova, sem er mikið sótt í. Hans er
notið víða í tónlistarlífinu og þar á
meðal á Myrkum músíkdögum,“ seg-
ir Kjartan.
Erlendir gestir á málþingi
Von er á nokkrum erlendum gest-
um á hátíðina, þar á meðal forstöðu-
manni tónskáldamiðstöðvar Got-
lands, formanni sænska
tónskáldafélagsins, aðalritara Nomus
og ritstjóra tónlistartímaritsins
Nordic Sound.
Kjartan segir
áhuga erlendis á
íslenskri tónlist
fara stöðugt vax-
andi.
Munu nokkrir
erlendu gestanna
taka þátt í mál-
þingi sem efnt
verður til í Nor-
ræna húsinu í tengslum við hátíðina
laugardaginn 5. febrúar. „Þetta er til-
raun hjá okkur til að reyna að sjá nú-
tímann frá utanaðkomandi sjón-
arhorni, segir Kjartan. „Verkefnaval
á tónlistarhátíðum erlendis á það til
að vera dálítið einlitt og ýmis fag-
urfræðileg sjónarmið viðhöfð. Það vill
verða til ákveðin miðstýringarárátta í
listgeirum, og við teljum að það sé
mikilvægt að reyna að festa hendur á
því hver stefnan er og hvaðan hún
kemur, ekki síst í því markaðs- og
auglýsingaumhverfi sem við búum
við.“
Fjárskortur vandamál
Hátíðin hefur farið vaxandi ár frá
ári að undanförnu, bæði að umfangi
og í aðsókn, og segist Kjartan eiga
von á góðri hátíð í ár miðað við þá
dagskrá sem liggur fyrir. Hann segir
Tónskáldafélagið hafa þurft að hafna
þó nokkrum tilboðum um tónleika,
einfaldlega vegna fjárskorts. Vali
dagskrárliða á hátíðinni er háttað
bæði með því að tónlistarfólk býður
sig fram til tónleikahalds og með því
að Tónskáldafélagið eigi frumkvæðið.
„Við höfum ekki getað tekið allt inn á
hátíðina sem við vildum, því okkar
fjárhagsrammi er það naumt skorinn.
Við erum ekki opinber stofnun sem
nýtur fastra greiðslna,“ segir Kjart-
an. „Við þurfum að afla okkar fjár
sjálf og sjá um framkvæmd þessarar
hátíðar, þó við höfum notið stuðnings
opinberra aðila. En þrátt fyrir vax-
andi umfang hátíðarinnar og áhuga
fyrir henni bæði hérlendis og erlend-
is, hefur framlagið ekki aukist að
sama skapi og ekki verið í samræmi
við almenna launaþróun eða annað.
Það er stór spurning hjá okkur með
hvaða hætti á að reka íslenska tón-
listarhátíð fyrir samtímatónlist, því
hún er einn helsti vettvangurinn fyrir
nýsköpun á þessu sviði. Þetta þarf að
draga inn í umræðuna og skoða með
hvaða hætti eigi að reka tónlistarhá-
tíðir á Íslandi sem byggja á nýsköpun
og innlendri tónlistarmenningu, eins
og Myrkir músíkdagar og fleiri.“
Morgunblaðið/Þorkell
Kammersveit Reykjavíkur hóf tónlistarhátíðina Myrka músíkdaga á síð-
asta ári á afmælistónleikum þar sem Paul Zukovsky stjórnaði flutningi.
Tónlist | Tónlistarhátíðin Myrkir músíkdagar í vetur
Tónlistin eins og hún er
Kjartan Ólafsson
LEIKHÓPURINN Á senunni sýnir barnasýninguna Æv-
intýrið um Augastein í Lundúnum fyrir jólin. Leikið er í
Drill Hall-leikhúsinu dagana 20.–23. desember. Á ensku
heitir verkið Greela and the 13 Yule Lads. Íslensk útgáfa
verksins hefur verið sýnd í desember í Tjarnarbíói. Nú eru
aðeins tvær sýningar eftir, sunnudagana 19. og 26. desem-
ber kl. 14.00.
Ævintýrið um Augastein er eftir Felix Bergsson og var
frumsýnt í Lundúnum 2002. Verkið byggist á hinni sígildu
sögu um Grýlu og jólasveinana en ævintýrið er tekið lengra
og sagan um litla drenginn, sem nefndur er Augasteinn,
verður miðpunktur leikritsins. Augasteinn lendir fyrir til-
viljun í höndum hinna hrekkjóttu jólasveina. Sveinarnir
skrýtnu eru skíthræddir við lítil börn en þeir læra smám
saman að elska litla drenginn og annast hann. Skyndilega
kemst Grýla á snoðir um tilveru barnsins og við tekur æsi-
spennandi flétta. Ná jólasveinarnir að bjarga Augasteini úr
klóm Grýlu og jólakattarins áður en jólin ganga í garð?
Barnabókin kom út á vegum Máls og menningar í fyrra.
Það er Felix Bergsson sem leikur öll hlutverkin í Æv-
intýrinu um Augastein, Helga Arnalds gerði brúður og
leikmynd og Hróðmar Ingi Sigurbjörnsson stjórnaði tón-
listinni. Leikstjóri er Kolbrún Halldórsdóttir.
Augasteinn til Lundúna
Felix Bergsson fer með öll hlutverkin í Augasteini.
TENGLAR
...................................................................................
www.senan.is
Morgunblaðið/Kristinn