Morgunblaðið - 14.12.2004, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 14. DESEMBER 2004 27
skyldur grafnar saman. Á Skriðuklaustri sjáum
við skýra kyn- og aldursskiptingu innan garðsins.
Konurnar eru allar saman á einum stað og börn á
öðrum, sem sýnir enn frekar að þetta er ekki fjöl-
skyldutengt heldur þeir sem kannski voru sjúk-
ingar í klaustrinu og ekki jarðaðir með sínum fjöl-
skyldum. Það er hugsanlega skýringin á því að
þarna finnast tvær inúítakonur, sem jafnvel komu
gegnum verslunarstaðinn í Gautavík í Berufirði,
frá Grænlandi. Við sjáum einnig greinilega á öðr-
um gögnum, s.s. leirkerabrotum og öðrum versl-
unarvarningi, að tengslin voru mikil við Gautavík,
enda var hún helsti verslunarstaður Austfirðinga
á miðöldum. Grafið var í Gautavík fyrir um 20 ár-
um.
Einkennin sem ég sá á beinagrindum inúíta-
kvennanna gefa vísbendingar um að þær hafi ekki
hafst við á Íslandi. Konurnar voru innan við tví-
tugt þegar þær dóu og það sem tengir þær við
Grænland er að báðar eru þær með uppeyddar
framtennur, en aðrar tennur heilar. Þetta er þekkt
einkenni á Grænlandi, vegna þess að ungar konur
unnu við að elta leðurólar með framtönnunum.
Þetta er menningarbundið einkenni, sem þýðir að
þær hafa líklega unnið við þetta í sínu heimalandi.
Því held ég að giska megi á að þær hafi komið í
gegnum Gautavík, e.t.v. með Þjóðverjum sem
gjarnan fluttu með sér þræla, þær hafi veikst og
farið á sjúkrastofnunina á Skriðuklaustri og dáið
þar. Svo er líka mögulegt að þær hafi verið fengn-
ar í Skriðuklaustur til að vinna þessa leðurvinnu á
staðnum. Nú verður gerð ísótópagreining sem
getur hjálpað til við að skilja hvar þær ólust upp.
Það er hægt að sjá á hvaða mataræði þær lifðu og
stór munur er á því á hverju fólk lifði á Grænlandi
og hér á Íslandi.
Athyglisvert er að önnur grænlenska konan var
örðuð undir innganginum inn í kirkjugarðinn. Á
þessum tíma var lögð áhersla á að fólk væri grafið
næst sem heilögum stað en lítið lagt upp úr graf-
arumbúnaði. Það er eins og hún hafi ekki verið
kristin og því verið jörðuð við innganginn.“
Íslensku klaustrin hluti
af alþjóðlegum stofnunum
Nú er búið að grafa upp þriðjung af klaustrinu.
Steinunn segir að nú líði að því að fáist heilleg
mynd af rústunum, en opna þurfi fleiri grafir og
komast yfir stærri flöt á klausturbyggingunum-
Unnið hefur verið að fornleifauppgreftrinum í
þrjú ár og heildarkostnaður við rannsóknir orðinn
rétt rúmlega 20 milljónir króna. Tæplega tuttugu
manns unnu að jafnaði við uppgröftinn í fyrrasum-
ar. Steinunn segir fjárskort hamla rannsóknum
verulega, þrátt fyrir að fjárveitingar milli ára hafi
hækkað nokkuð. „Það er svo mikið að koma í ljós
þarna og þessar síðustu uppgötvanir marka þátta-
skil, þar sem alltaf hefur verið litið á íslensk
klaustur sem miðstöðvar mennta og menningar og
að munkar hafi setið þar við skriftir. Jafnframt
hefur verið talið að klaustur hér á landi hafi haft
séríslenskt útlit. Klaustur, bæði hér á landi og er-
endis, voru hins vegar alþjóðlegar stofnanir sem
þjónuðu ákveðnu hlutverki, sem var fyrst og
fremst að sinna fátækrahjálp og sjúkum.“
Ljósmynd/ Steinunn Kristjánsdóttir
myndinni má sjá menjar kapellu.
hlut-
slandi
F
orsvarsmenn samn-
inganefndanna í
kjaradeilu leikskóla-
kennara og sveitarfé-
laganna gera sér enn
einhverjar vonir um að fundin
verði lausn á ágreiningsefnum
undir stjórn sáttasemjara og sam-
komulag náist án átaka, þó að deil-
unni hafi verið vísað til sáttameð-
ferðar.
Fari hins vegar allt á versta veg
má búast við að leikskólakennarar
hefji eftir áramót undirbúning að
atkvæðagreiðslu um verkfallsboð-
un. Skelli á verkfall í leikskólum
snemma á næsta ári næði það til
rúmlega 1.500 leikskólakennara og
um 17 þúsund barna sem eru í
leikskólum landsins. Áhrifin af
lokun leikskólanna vegna mögu-
legs verkfalls yrðu víðtæk og al-
varleg.
Reynt til þrautar næstu daga
Félag leikskólakennara ákvað
eftir árangurslausan fund samn-
inganefndanna sl. föstudag að vísa
deilunni til ríkissáttasemjara. Ás-
mundur Stefánsson ríkissátta-
semjari átti svo fundi í gærmorg-
un með forsvarsmönnum
samninganefndanna, fyrst hverj-
um í sínu lagi til að fara yfir stöðu
mála og síðan funduðu forystu-
menn samninganefndanna sameig-
inlega með sáttasemjara til að
ákveða næstu skref. Fyrstu form-
legu sáttafundirnir verða haldnir á
morgun og á föstudaginn.
Reyna á til þrautar hvort
grundvöllur er til samkomulags
þá daga sem eru til stefnu fram
að áramótum.
Forsvarsmenn deilenda vilja
ekki tjá sig efnislega um á hverju
strandar í viðræðunum en að
sögn Bjargar Bjarnadóttur, for-
manns FL, snýst ágreiningurinn
um launalið samninga. Leikskóla-
kennarar bera laun sín saman við
aðra háskólamenntaða hópa, m.a.
grunnskólakennara, sem eru með
sambærilega menntun að baki,
þ.e. þriggja ára háskólanám. ,,Það
vantar töluvert upp á í þeim sam-
anburði,“ segir hún.
Nám leikskólakennara var flutt
á háskólastig árið 1996. Að sögn
Bjargar er ótvírætt að leikskóla-
kennarar verma botnsætið þegar
laun þeirra eru borin saman við
laun annarra háskólamenntaðra
hópa með sambærilega menntun.
„Og svo yrði áfram ef við hefðum
gengið að tilboði launanefndarinn-
ar, þó munurinn hefði minnkað,“
segir hún.
Björg segir að það örli á
ákveðnum skilningi viðsemjend-
anna við samningaborðið á þess-
ari stöðu leikskólakennara. „Í síð-
ustu kjarasamningum sem gerðir
voru 2001, var stigið töluvert
skref og gefin fyrirheit um að
þetta yrði jafnað núna, en það
gengur ekki alveg eftir,“ segir
Björg.
Vilja finna lausn án átaka
„Við höfum verið í mjög gagn-
legum viðræðum svo vikum skipt-
ir og aðilar hafa verið að nálgast
hvor annan. Auðvitað eru ákveðin
mál óleyst og verkefnið er að
reyna að finna lausn á þeim. Nú
verður það undir verkstjórn
sáttasemjara,“ segir Karl Björns-
son, sem er í forsvari fyrir launa-
nefnd sveitarfélaga.
„Ég vil ekki lýsa yfir svartsýni,
heldur lít ég á þetta sem við-
fangsefni sem báðir aðilar hafa
hag af að leysa sem fyrst. Við vilj-
um finna lausn á þessu án átaka,“
segir Karl ennfremur.
Hann segir ríkissáttasemjara
nú taka við verkstjórninni og
hann muni stýra viðræðunum.
„Hann er góður verkstjóri og það
er mjög góður kostur að vinna
með sáttasemjara sem kann vel
til verka,“ segir Karl.
Spurður hvort launanefndin sé
ósammála samanburði leikskóla-
kennara við aðra háskólamennt-
aða hópa, segir Karl: „Við höfum
reynt að skilgreina ákveðna sam-
anburðarhópa og komið með hug-
myndir sem við teljum að ættu að
ná því markmiði. Í því sambandi
skiptir máli um hvaða stöður um
er að ræða. Það á ekki eingöngu
við um menntunina heldur líka
ábyrgð í starfi samanborið við
önnur störf sem sinnt er af fólki
með sambærilega menntun,“ seg-
ir hann.
„Það er ekki hægt á einfaldan
hátt að taka út eitt starf og bera
það saman við annað starf, þó að
um sömu menntun sé að ræða,“
segir Karl ennfremur.
Hann segist ekki vilja hugsa þá
hugsun til enda að til verkfalls
geti komið í leikskólunum á næsta
ári. „Ég lít svo á að fólk eigi ekki
að eyða púðrinu í að velta sér upp
úr því sem gæti gerst, heldur
frekar að einbeita sér að því að
reyna að leysa þau viðfangsefni
sem eru fyrir hendi,“ segir Karl.
Samningar leikskólakennara
runnu út í lok ágúst sl. Skv. end-
urskoðaðri viðræðuáætlun sem
gerð var í lok nóvember var gert
ráð fyrir að samningafundir yrðu
haldnir ört frá og með 6. desem-
ber og að gerð nýs kjarasamnings
yrði lokið 16. desember. Nú er
orðið ljóst að það gengur ekki eft-
ir og enn er langt í land.
Verkfallskúltúr opinberra
fagfélaga hér einsdæmi
Spurður um möguleg áhrif þess
fyrir atvinnulífið ef starfsemi leik-
skólanna lamast vegna verkfalla
segir Ari Edwald, framkvæmda-
stjóri Samtaka atvinnulífsins, að
afleiðingarnar gætu orðið alvar-
legar líkt og í sjö vikna verkfalli
grunnskólakennara sem hafði
truflandi áhrif í atvinnulífinu og
mikil áhrif á börnin sjálf og heim-
ilin í landinu.
„Hann er skelfilegur þessi
verkfallskúltúr hjá opinberu fé-
lögunum. Mér skilst að þessi
löngu verkföll opinberra fagfélaga
sé hvergi að finna í öðrum
OECD-löndum,“ segir Ari.
Erfið staða í kjaraviðræðum leikskólakennara og sveitarfélaga
Verkfall næði til um
sautján þúsund barna
Þrátt fyrir dökkt útlit
og svartsýni í kjara-
deilu leikskólakennara
og sveitarfélaga og að
mikið beri í milli um
launakröfur er þó ekki
öll nótt úti að mati
viðsemjenda. Komi til
verkfalls næði það
til 1.500 leikskólakenn-
ara og 17 þúsund
leikskólabarna.
Morgunblaðið/Þorkell
Forystumenn Félags leikskólakennara og viðsemjendur þeirra áttu fund með Ásmundi Stefánssyni ríkis-
sáttasemjara í gærmorgun. F.v. Karl Björnsson, fulltrúi Launanefndar sveitarfélaga, Ásmundur Stefánsson
ríkissáttasemjari, Björg Bjarnadóttir, formaður FL, og Þröstur Brynjarsson, varaformaður FL.
omfr@mbl.is
M
eð tilkomu fram-
kvæmda Bechtel
og Alcoa á Austur-
landi hafa menn
leitt hugann æ
meir að öryggis- og umgengnis-
þáttum sökum þess hve málum
þykir vel háttað hjá fyrrnefndum
fyrirtækjum.
„Að mínu mati eru þetta þættir
sem maður hefur ekki þekkt hjá
verktökum hérlendis, en raunar
tel ég að það væri ekki vanþörf á
að íslensk fyrirtæki og verktakar
tækju öryggis- og umgengnisvið-
mið fyrirtækisins til athugunar og
eftirbreytni,“ segir Jón Ingi
Kristjánsson, formaður AFL –
Starfsgreinafélags Austurlands.
Hann bendir á að þannig fari
enginn inn á framkvæmdasvæði
Bechtels til starfa nema að und-
angengnu tveggja daga
námskeiði um öryggismál
og almenna umgengni,
hvort heldur er við um-
hverfið, vélar, tæki eða
náungann. Varðandi síð-
astnefnda þáttinn þá
byggist hann á hugsjón-
inni um að koma í veg
fyrir einelti í hvaða formi
sem er.
„Mér skilst, samkvæmt
upplýsingum trúnaðarmanns fyr-
irtækisins, að á námskeiðinu sé
sérstaklega tekið fram að öryggi
sé númer eitt og tvö hjá fyrirtæk-
inu og aðbúnaður og vinna sé í
þriðja sæti. Ef einhver verður
uppvís að kæruleysi í vinnubrögð-
um eða óviðunandi umgengni fær
viðkomandi við fyrsta brot við-
vörun, við annað brot alvarlega
viðvörun og við þriðja
brott er viðkomandi rek-
inn, enda búinn að sýna
að hann sé ekki hæfur til
að vera á svæðinu.“
Jón Ingi segir strangar
kröfur gerðar um örygg-
isbúnað. „Þannig er þess
krafist að allir starfs-
menn sem vinna á svæð-
inu séu með hjálm, ör-
yggisgleraugu, klæðist
vinnuskóm með stáltá og beri
sérstök áberandi vesti. Sam-
kvæmt mínum heimildum telst
það brottrekstrarsök sé þessum
kröfum ekki fylgt,“ segir Jón Ingi
og bendir á að starfsmönnum sé
óheimilt að vera með farsíma inni
á vinnusvæðinu og sé það einnig
gert í öryggisskyni, þar sem mik-
ilvægt sé að athygli þeirra sé
óskipt á vinnutækjum og -um-
hverfi. Hvað umgengni við um-
hverfið varðar nefnir Jón Ingi að
í öllum stórum tækjum og bílum
séu töskur sem í er að finna sér-
stakt efni til varnar ef t.d. vök-
vaslanga færi í sundur eða ef olía
læki niður. Einnig má nefna að
breiddir eru út dúkar undir stór
vinnutæki og trukka sem bila, á
meðan verið er að vinna í þeim,
til að koma í veg fyrir mengun á
svæðinu, sem sé sannarlega til
eftirbreytni. En öryggiskröfurnar
ná einnig til utanaðkomandi aðila
sem þurfa að fara inn á svæðið.
Þannig er vel fylgst með því
hverjir fara um svæðið, en enginn
kemst inn á það nema með leyfi
og vitund framkvæmdaaðila, því
sækja þarf um formlegt leyfi hjá
skrifstofu Bechtel.
Öryggis- og umgengnishættir Alcoa og Bechtel vekja athygli á Austurlandi
Er til eftirbreytni fyrir
íslensk verktakafyrirtæki
Jón Ingi
Kristjánsson