Sunnudagsblaðið - 07.06.1964, Blaðsíða 15

Sunnudagsblaðið - 07.06.1964, Blaðsíða 15
a*lirnar er lagður herðaklútur, Sotn oftast er ísaumaður. í Mora sni þeir fomeskjulegir með uppi sta&dandi, ísaumuðum kraga. Á böfði bera þœr hettur eða húfur, °n hórinu er haldið föstu með ööndum, sem ekki eru látin sjást. ^okkar eru venjulega rauðir eða hVltír. Spayiföt karlmanna við ^ttvfkurkirkiu sá ég að voru wí4$§r Gfular stuttbuxur, og lafa skúfar úr skálraunupi nið* 4 Ifggtoq utonfótar, stutt tíeyja og blá yfirhöfn raeð rauð- Vht bryddingum, sokkar bláir, ?vactur. hattur. ^ið norðvesturhorn Siljunnar hinn frægi sögustaður Mora, •^h.gdur nainningum frá Gústafi , ‘fikssyni Vas§ og því herrans ar* 1520, er sá atb.urður gerðist, sem er einn hinn hryllilegasti í sámb,úð nprrænna þjóða. Danir öfðy þá töglin og hagldirnar í víþjóð, og konungurinn Kristján h bom til Stokkhólms, til þess l.áta krýna sig til konungs. ’ossi danski konungur hafði °kkað til sín sænska aðalínn með agurmælum, en lét því næst loka argarhliðunum og hálshöggva á atórtorginu yfir 80 aðalsmenn, þá, ®°m hann óleit að mest táp væri °g helzt mundu sýna sér mót- Pfóa. Með þessu hugðist hann íjóta á bak aftur allt óstýrilætl °8 mótþróa Svíanna. Þá var það, 08 túmlega tvítugur maður af aett sturanna, félaus, vinafár og einmana, lagði leið sína til Dal-^ anna, en þar höfðu frelsishetjurn- ar forðum, Engilbrekt og Stur- arnir, fengið sína ágætustu lið- veizlu. Þetta var Gústaf Vasa, og í Mora stendur líkneski lians, þar sem hann hvetur Dalakarl- ana til þess að veita Dönum við- nám. En það djarfræði fyrir nokkra bændur að hefja styrjöld gegn hinum volduga þjóðhöfð- ingja með óreyndan mann að for- ipgja gekk óviti næst. Gústaf fékk enga áheyrn. Hann flýði þá áleiðis til Noregs. En Kristján II. hafði misreiknað sig. Þegar fregnin um blóðbaðið í Stokkhólmi náði Dölunum, sendu Dalamenn þegar í stað færustu skíðamenn sína á eftir Gústafi Vasa, og náðu þeir honum skammt frá landa- mærum Noregs. Fluttu þeir hon- um kveðju Dalamanna og það með, að þeir vildu hlíta forystu hans. Síðan 1932 er skíðamót háð í Dölunum á hverjum vetri til minningar um þennan atburð, — Vasahlaupið. Skíðamenn þreyta kapp þessa vegalengd, sem er 90 km. Með tilstyrk Dalamanna og síðan allra Svía endurheimti þjóðin frelsi sitt, og Gústaf Vasa settist á veldisstól Svía. Sagt er að Gústaf hafi komizt í mörg ævintýri, meðan hann fór huldu höfði í Dölunum og Danir sátu um líf hans. Presturinn í Mora kvað hafa komið honum fyrir hjá bónda einum í Utmeland, sunnan við Mora. Þetta'var um miðjgn desember, og bóndakonan var að brugga jólaölið. Þá var það, að lienni varð litið út um gluggann, og sá liún, hvar Danir komu flengríðandi. „Flýttu þér niður í kjallara,” á hún að1 hafa sagt við Gústaf. Hann gjörði sem hún sagði, en hún lokaði hleranum og setti kerið, sem hún var að brugga í, yfir hlerann. Njósna- mennirnir komu og leituðu, en hugkvæmdist ekki að hreyfa kerið og sáu því ekki kjallarahlerann. Gústaf Vasa slapp því úr höndum þeirra. Anders Olson, ríkisþingmaður í Mora, hefur sagt mér, að áður- greindur prestur væri forfaðir sinn í 9. lið og hafi hann inn- heimt síðar fyrir Gústaf Vasa þann skatt, sem nefndur var ,Álvs- borgs lösen.” Frú sína kvað ríkis- þingmaðurinn vera afkomanda konunnar, sem bjargaði Gústafi í kjallaranum. Svíar hafa nú reist lítið, veg- legt hús yfir þennan kjallara, og eru ýmiss fræg listaverk þar inni — og þar meðal annarra eitt, sem sýnir þennan atburð. Þegar ég var í Dölunum, kom ég niður í þessa kjallaraholu, dimma og óvistlega, þar sem tæplega var hægt að standa uppréttur, og kvað kjallarinn vera í engu breyttur frá því á dögum Gústafs Vasa, nema hv,að kjallaraopið Frh. af bls. 448. ALÞÝÐUBLAÐIÐ - SUNNUDAGSBLAÐ 447

x

Sunnudagsblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Sunnudagsblaðið
https://timarit.is/publication/302

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.