Eintak - 15.09.1994, Blaðsíða 26

oaBTd i[OBTa)
£ sBea 15 = 02 Þ66T'6'Í’T MViNia OM £2
MYNDLIST
Veggspjaldasýning hefst á veg
um Amnesty International í
myndlistarsal Hafnarhússins
við Tryggvagötu í kvöld -
fimmtudagskvöld. Vegg-
spjöldin eru eftir listamenn
víða úr veröldinni og hafa ver
ið gefin út af Amnesty-deild-
um.
Snæfríð Þorsteinsdóttir opnar
sýningu í Gallerí Greip á
laugardaginn og sýnir graf-
íska hönnun og iðnhönnun
sem hún vinnur með ritlistina
að leiðarljósi.
VlD MÆLliM MEÐ
Jenny Holzer hin heimsfræga
bandaríska listakona hefur lánað
Mokka 15 verk sem höfð verða til
sýninga næstu vikur. Jenny er afar
framarlega í hinum bandariska
listheimi og er mikill feministi sem
endurspeglar listsköpun hennar.
Sýningu Sigurðar Árna Sig-
urðssonar sem er í Vestursal
Kjarvalsstaða lýkur um helgina.
Sýningu Kristins Harðarsonar i
Miðsal Kjarvalsstaða lýkur einnig
um helgina.
Alan Uglow sýnir verk sín á Ann-
arri hæð að Laugavegi 37. Alan
býr í New York og teflir saman
ólíkum hefðum geometrísks mál-
verks. Myndirnar þykja hlutlægar
en þó tilfinningaríkar. Alan er vist
mikill áhugamaður um fótbolta og
gætir áhrifa þess beint eða óbeint
i mörgum verka hans.
Aðrar sýningar
Marta María Hálfdánardóttir
Hótel Holiday Inn.
Pétur Gautur
Galleri Borg.
Spörri
hfúsi Alnæmissamtakanna á Is-
landi.
Monika Larsen-Dennis
Galleri Bláskjár.
Björk Sigurðardóttir
Setustofu Nýlistasafnsins.
Rúna Þorkelsdóttir
Efri sal Nýlistasafnsins.
Ragnheiður Ragnarsdóttir
Nneðri sal Nýlistasafnsins.
Klaus B. Francker
Sólon Islandus.
Þórður Hall
Norræna húsinu.
Jóhanna Boga
Hafnarborg.
Hildur Inga Björnsdóttir
Portinu.
Susanne Christensen
Gallerii Sævars Karls.
Inga Svala Þórsdóttir
Gerðubergi.
Kristján H. Magnússon
Stöðlakoti við Bokhlöðustiginn.
Anna Maria Osipow
Gallerí Úmbru á Bernhöftstorfu.
Guðmundur Rúnar Lúðvíksson
Veitingastaðnum 22.
srefnumórolínon
„Ég er rúmlega miðaldra karl-
maður utan aflandi og langar
til að kynnast ungum mönnum
sem símavinum, með skemmti-
legu hugarfari til að rabba um
skemmtilega hluti.“
Þetta eru góðar og vandaðar kvikmyndir. Vel leiknar.
Vel kvikmyndaðar. Og öll umgjörðin glæsilegri
og nostursamlegri en maður á að venjast.
Hængurinn er bara sá hvað allt er slétt og fellt,
þarna er ekki pláss fyrii neitt óvænt, nýtt eða djarft.
„Bók Thors Vilhjálmssonar er í raun
eins konar leynilögreglusaga þar sem
lesandinn er löggan, persónurnar
og atvikin vísbendingar, höfundurinn
hinn seki og
sagan sjálf
fórnarlambið.“
Vönduð og kurteis
meðalmennska
Allir heimsins morgnar
Tous LES MATINS DU MONDE
Regnboganum
★★★
Það verður seint sagt að rjúki af
franskri kvikmyndagerð síðari árin.
Þrátt fyrir mikinn hávaða sem
Frakkar hafa gert um að vernda
evrópska (les: franska) kvikmynda-
gerð fyrir amerískum yfirgangi, þá
verður varla séð að þeir eigi neitt
ýkja mikið eða merkilegt að vernda.
Auðvitað er framlag Frakka til
kvikmyndalistarinnar ómetanlegt:
þeir hafa tíðum haft meiri og betri
skilning á þessari listgrein en aðrar
þjóðir og erfitt að þræta fyrir að
ýmsir mestu og bestu kvikmynda-
leikstjórar sögunnar séu franskir.
Nú er hins vegar svo komið að
franskur almenningur kýs ameríska
kvikmyndagerð með fótunum og
flykkist í bíó til að sjá Stallone og
Schwarzenegger Og fyrir það er
varla hægt að lá almúganum, enda
virðast Frakkar núorðið geta talið
sig lánsama ef þeir eignast þokka-
lega handverksmenn í kvikmynda-
gerð.
Eða er það ekki einmitt þetta sem
hefur einkennt hinar stærri og að-
sóknarmeiri franskar bíómyndir
síðari ára, myndir á borð við Cyr-
ano de Bergerac, Germinal og nú
síðast Alla heimsins morgna?
Handverkið er óaðfmnanlegt, en
myndirnar eru alveg gjörsamlega
lausar við að vera brilljant. Það örl-
ar sjaldnast á neinu hugarflugi,
hvað þá snilld.
Þar með er ekki sagt að þetta séu
vondar kvikmyndir, þvert á móti.
Þetta eru góðar og vandaðar kvik-
myndir. Vel leiknar. Vel kvikmynd-
aðar. Og öll umgjörðin glæsilegri
og nostursamlegri en maður á að
venjast. Þær eru byggðar á frægum
og viðurkenndum skáldverkum.
Þær hafa góðan boðskap að flytja.
Það er engin ástæða til annars en að
mæla með þeim - að minnsta kosti
upp að vissu marki.
Hængurinn er bara sá hvað allt
er slétt og fellt, þarna er ekki pláss
fyrir neitt óvænt, nýtt eða djarft.
Allir heimsins morgnar byggja á
skáldsögu eftir Pascal Quignard
sem kom út á íslensku fyrir tveimur
árum. Þetta er afar giæsileg bók,
stutt og hnitmiðuð, þar sem einföld
frásagnartækni kallast á við flókið
viðfangsefni sem að vissu leyti er
það sama og í bíómyndinni Ama-
deus: fyrst og fremst músík, en líka
snilligáfa, brjálsemi og einsemd,
listin, lífið og ástin. Um þetta fjallar
bókin með slíkum ágætum að hún
kemst auðveldlega í flokk helstu
skáldverka síðustu ára, enda er
sambandið milli kvikmyndar og
bókar afar kurteist; myndin gerir í
raun ekki annað og meira en að
myndskreyta bókina - og tekst það
mjög samviskusamlega. Það er
engu sleppt og engu bætt við -
nema auðvitað tónlistinni.
Jordi Savall heitir Katalóníu-
maður sem fenginn var til að gefa
tónlist bókarinnar hljóm sem hefur
varla verið auðveit viðfangsefni,
enda er tónlist sögunnar svo mögn-
uð að hún er notuð til að kalla fram
mynd látinnar ástvinu. Savall leysir
þetta verk af slíkum glæsibrag að
hann stendur uppi sem hetja
myndarinnar; hann er sá eini (fyrir
utan Quignard bókarhöfund) sem
rís upp úr hinni vönduðu meðal-
mennsku. Músíkin er varla þessa
heims. O
ffiyndlist i
HANNÉSLÁRUSSON
Endurvinnsla
Inga Svala Þórsdóttir
GeRÐUBERG, 4. SEPT.-2. OKT.
Fólksfjölgun er eitt af helstu
vandamálunum, sem heimurinn
stendur frammi fyrir. Með auknum
fjölda fólks er ekki aðeins að
þrengjast um hag manna heldur og
um hagi flests þess, dýra og dauðra
hluta, sem menn geta með ein-
hverju móti beygt undir eigin
neyslu sjálfum sér til viðhalds.
Samfara því að auðlindir þverra
eykst vægi endurvinnslu, smám
saman kemur að því að menn þríf-
ist eingöngu á úrgangi hvers ann-
ars.
í (lista)heimi þar sem virðist of-
gnótt af listamönnum bregðast þeir
gjarnan þannig við að helga sér ein-
hvern persónulegan og hæfilega
sérviskulegan reit og eins og gefa út
yfirlýsingu um að þennan reit ætli
þeir að þaulrækta þar til yfir lýkur.
Allt frá upphafi módernismans
fram til okkar daga eru þessa mörg
dæmi, þó fæstum hafi tekist í raun
að ná rækt í reitinn, sem fyrr en
varir lendir í órækt og týnist. Á
reitnum, sem Inga Svala Þórs-
„Þaö er ekki óeðlilegt
aö Inga Svala, sem um
skeið hefur dvalið í
paradís endurvinnsl-
unnar, Þýskalandi, hafi
gert endurvinnslu að
höfuðviðfangsefni í
verkum sínum.“
dóttir hefur helgað sér, er fengist
við að mala niður hluti og gera að
dufti og hefur hún meira að segja
sett á fót það sem hún kallar „duft-
unarþjónustu". Hún gæti því sagt
með töluverðu sjálfsöryggi: „Á Is-
landi og þótt víðar væri leitað er
enginn listamaður að mala og dufta
eins og ég“. Og við ættum því að
segja næst þegar við sjáum gler-
krukku með salla eða dufti á mynd-
listarsýningu: „Ef þetta verk er ekki
eftir Ingu Svölu þá er það í hennar
stíl, því enginn á landinu hefur
fram að þessu veðjað á duftið og
mélið nema hún“
Og hugmynd Ingu Svölu er á
margan hátt góð því jafnstór gler-
ílát eru einingar, sem gefa ýmsa
sjónræna möguleika í formrænni
framsetningu, burt séð frá inni-
haldinu; enda er hin formalíska
snyrtimennska aðaleinkenni, ef
ekki aðalstyrkur sýningarinnar. En
hin formræna framsetning getur
samt ekki verið aðalkeppikefli Ingu
Svölu. Til þess eru nöfn verkanna
furðulega „Popplistarskotin" og
jafnvel væmin: til dæmis þegar hún
duftar niður tvo gullhringi og kallar
verkið „Loforð“, eða þegar bolli og
undirskál eru duftuð og verkið er
kallað „Spáðu í minn“.
En aðferð Ingu býr líka yfir
möguleikum ádeilu og háðs eins og
þegar hún duftar Lögbirtingarblað-
ið, Morgunblaðið og Hustler, eða þá
þegar hún duftar gervipíku og
gervilim og nefnir „Homage a Bar-
bie“. Athöfnin að taka hluti og
dufta hefur einnig hugmynda-
fræðilegar, tæknilegar og siðferði-
legar takmarkanir. Hvað er hægt að
ganga langt í duftuninni? Er til
dæmis hægt að dufta land, menn
eða skinnhandrit? Og eins má
spyrja hvort kjötfars sé ekki duftuð
kind, hveiti sé duftuð planta og
sandur duftað fjall.
Þegar öllu er á botninn hvolft þá
er það ekki óeðlilegt að Inga Svala,
sem um skeið hefur dvalið í paradís
endurvinnslunnar, Þýskalandi, hafi
gert endurvinnslu að höfuðvið-
fangsefni í verkum sínum og þegar
hún malar niður dagblöð, spegil,
gúmmipíku, horð og stóla sé hún í
rauninni að búa til áburð eða
skarna sem meiri not gætu verið
fyrir annars staðar en á listaakri
borgarinnar. Og til að undirstrika
þennan náttúrlega tón hefur Inga
málað veggi Gerðubergs græna í til-
efni sýningar sinnar - en þegar bet-
ur er að gáð er duftið í glösum Ingu
Svölu kannski ekkert annað en lita-
duft sem bíður þess að fernisol-
íunni verði hellt út í og hún dragi
fram penslana. Q
Bækur
hóN PROPPÉ
Sagan fórnarlambið
Thor VilhjAlmsson
TvIlýsi
140 BLS.
MáL OG MENNING
Tveir menn draga lík upp úr
höfninni. Mannfjöldi horfír á. Lík-
inu er ekið burt. Annar mannanna
gengur aftur fram á bryggjuna.
Hann er með derhúfu.
Þessi saga, sem hér er í skeytastíl,
er sögð aftur og aftur í Tvílýsi, nýrri
bók Thors Vilhjálmssonar, en
með nýjum áherslum, túlkunum
og útúrdúrum í hvert skipti, líkt og
sagan í Stílæfingum Queneaus. I
öðrum köflum fléttast svo saman
við söguna stutt frásagnarbrot af
öðrum persónum sem í fyrstu virð-
ast aðeins hálfmótaðar og jafnvel
alls ótengdar hver annarri. Þegar
líður á bókina fara þessar persónur
að skýrast, en um íeið vakna með
lesandanum grunsemdir um frá-
sögnina sjálfa. Sagan reynist geyma
flækjur sem fýrstu kaflarnir gefa
litla vísbendingu um.
Bókin byrjar eins og í miðri sögu
á „Og“ og frásögnin framan af er
ómarkviss og flöktandi. Slitróttar
setningar hökta áfram eins og þær
séu að fálma eftir merkingu — tíðir
brenglast, fallstjórnun bregst og
frumlög týnast. Persónur eru að-
eins kynntar sem „hann“, „konan",
eða „heyrnarlausi maðurinn“ svo
að lesandinn veit vart um hvern
hann er að lesa og verður að leggja
sig allan fram við að grípa þær fáu
vísbendingar sem höfundurinn
lætur falla hér og þar líkt og fyrir
tilviljun.
Fljótlega fara þó iínur að skýrast.
Nokkrar persónanna ná yfirhönd-
inni og lifna við í frásögninni, en þá
er allt orðið á reiki um sögusviðið
og tímaröð viðburða. Sömu atvikin
gerast aftur, en þá er sjónarhornið
svo breytt að þau virðast gerólík.
Ein persóna les um aðra. Samræður
karls og konu reynast vera atvik
sem þriðja persónan hafði orðið
vitni að mörgum köflum áður, án
þess að heyra hvað sagt var. Stund-
um er frásögnin svo hröð að það
vinnst ekki tími til að móta hana í
heilar setningar, en stundum svo
hæg að jafnvel minnstu smáatriði
eru krufín.
Textinn verður hnitmiðaðri og
fastari eftir því sem á líður, en um
leið losnar frásögnin upp frá per-
sónunum og verður flóknari og
óræðari. Á einum stað grípur höf-
undur inn í til að benda á mögulega
úriausn á frásögn sem þegar hefur
lyktað á allt annan hátt og skömmu
síðar þarf hann að taka aftur til
máls til að svara fyrirspurn lesanda
um ósamræmi í sögunni. I bókar-
lok finnst reyndar lausn á flækj-
unni, en þá hefur lesandinn von-
andi lært nóg til að taka ekki nema
hæfilega mikið mark á lausnum —
hann veit orðið að lausnir eru að-
eins hlutar af enn stærri flækjum.
Thor tekst hér að láta söguform-
ið fjalla um sjálft sig og það hefur
vart tekist betur í íslenskri bók.
Þetta er jafnframt heilsteyptasta
verk Thors sjálfs. Allir þættir text-
ans þjóna þessum tilgangi, jafnvel
málfar höfundar og greinarmerkja-
setning. Tvílýsi er í raun eins konar
leynilögreglusaga þar sem lesand-
inn er löggan, persónurnar og at-
vikin vísbendingar, höfundurinn
hinn seki og sagan sjálf fórnar-
lambið. O
EGILL HELGASON
Schwarzenegger kann
ekki tangó
Sannar lygar
True Lies
HAskólabIói
★★
Það er hægt að kaupa margt fyrir
tíu milljarða. Til dæmis er hægt að
koma sér upp Harrier-þotu, nota
nýjustu tölvutækni til að setja Am-
old Schwarzenegger undir stýrið
og hengja stelpu á táningsaldri og
arabískan terrorista utan á hana.
Það er hægt að sundursprengja
hraðbrautir og setja eins og eina
kjarnorkusprengju út í andrúms-
loftið - en það er ekki hægt að
kenna Arnold Schwarzenegger að
dansa tangó. Það kostar meira, eða
réttara sagt, slíkir tangótímar verða
ekki keyptir fyrir peninga.
Þess vegna er Schwarzenegger
álíka fimur og Frankenstein, ann-
að germanskt tröllmenni, þegar
hann dansar tangó.
Fyrir tíu milljarða er sjálfsagt
hægt að kaupa ágætis piott. Það
hefur hins vegar ekki verið talið
henta í þetta skiptið. Kvikmyndin
Sannar lygar hefur ekkert plott. I
upphafsatriðinu er Arnold í gríð og
erg að skjóta og sprengja mús-
limska heittrúarmenn og vitorðs-
fólk þeirra - sem er fínt, það er
aldrei nóg sprengt upp af svoleiðis
liði. Svo fær Arnold þá flugu í höf-
uðið að eiginkona sín sé sér ótrú.
(Af hverju þarf að láta hann eiga
konu? Aldrei átti James Bond konu.
Hann átti margar. Stafar þessi
munur kannski af langvarandi
steraneyslu Arnolds?). Þá gleymir
hann terroristunum og upp frá því
fjallar myndin aðallega um vand-
ræði Arnolds í hjónabandi - það er
næstum eins og Ingmar Bergman
hafi verið fenginn til að leikstýra
Schwarzeneggermynd (í hjóna-
böndum Bergmanmynda var beitt
nær óskiljanlegri andíegri grimmd,
hér er notaður hátæknibúnaður
amerísku leyniþjónustunnar til að
niðurlægja konuna). Eftir öll þau
leiðindi birtast terroristarnir aftur,
án þess þeir geri nokkur boð á und-
an sér, og ekki vonum seinna. Tek-
ur Arnold þá aftur til við að
sprengja þá og skjóta líkt og fýrr, en
eftir öll hjónabandsmálin hefur það
gerst að áhorfandinn er búinn að fá
leið á Arnold og vill helst að heitt-
trúarmönnunum takist nú ætlun-
arverk sitt — að setja hann á kjarn-
orkusprengju og kveikja svo í.
En auðvitað tekst þeim það ekki,
því fyrr en varir er Arnold mættur á
Harrier-þotunni og þá er liðsmun-
urinn milli hans og terroristanna
(sem eru svo aumir og vitlausir að
þeir kunna varla að skjóta úr byssu)
orðinn svo mikill að maður er far-
inn að vorkenna þeim og eiginlega
öllum Arabaheiminum líka, að íran
meðtöldu. Q
26
FIMMTUDAGUR 15. SEPTEMBER 1994