Morgunblaðið - 08.07.2005, Blaðsíða 32

32 FÖSTUDAGUR 8. JÚLÍ 2005 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ birti þ. 8. maí
sl. grein eftir Áslaugu Helgadóttur,
aðstoðarrektor rannsóknarmála hjá
Landbúnaðarháskóla Íslands. Þar
má lesa ýmis sjónarmið um notkun
erfðabreytinga í landbúnaði, sem
verða að teljast vara-
söm og jafnvel ein-
feldningsleg, sér-
staklega ef draga má
þá ályktun að þar sé
talað í nafni hinnar
nýju stofnunar. Í því
ljósi er dapurlegt
hversu greinin end-
urspeglar litla trú á líf-
ræna ræktun, því mér
vitanlega hefur lífræn
ræktun á Íslandi verið
að eflast mjög á seinni
árum og neytendur
hafa tekið fagnandi
hverju nýju skrefi sem tekið hefur
verið í þeim efnum og hafa í auknum
mæli sótt í framleiðslu lífrænna
bænda.
Ólíkir valkostir
Áslaug Helgadóttir heldur því
fram í grein sinni að lífræn ræktun
þurfi ekki að vera besta leiðin að því
markmiði að framleiða neysluvöru í
háum gæðaflokki á viðunandi verði,
sem ekki spilli umhverfinu, erfða-
tæknin geti líka haft ýmislegt fram
að færa í þeim efnum. Halda má því
fram með gildum rökum að dæmin,
sem færð eru fram til stuðnings
þessari fullyrðingu, séu afar hæpin.
Því er t.d. haldið fram að lítill munur
sé á nútímalegum erfðabreytingum
og hefðbundnum kynbótum, erfða-
tæknin sem slík sé ekki hættuleg og
það sé hvort sem er ekki mögulegt
að reka landbúnað án ýmissa að-
gerða sem ekki geti kallast „nátt-
úrulegar“. Þá finnur höfundur að því
að lífrænni ræktun eða „nátt-
úrulegri“ framleiðslu sé stillt upp
sem einhvers konar allsherjarlausn.
Hún tilgreinir raunar engin sérstök
dæmi í því sambandi en af orðum
hennar má ráða að það angri hana að
erfðabreytt ræktun sé
borin saman við lífræna
ræktun. Fullyrðing
hennar um „allsherj-
arlausnina“ er þó bein-
línis röng, þar sem líf-
rænir ræktendur tefla
lífrænni framleiðslu
ævinlega fram sem val-
kosti við hina hefð-
bundnu. Og við, sem á
pólitískum vettvangi
höfum talað fyrir aukn-
um hlut lífrænnar land-
búnaðarframleiðslu, lít-
um á lífrænu
ræktunina sem mikilvæga viðbót við
hina hefðbundnu.
Erfðabreyttar landbúnaðar-
afurðir valda deilum
Loks má gagnrýna þá fullyrðingu
Áslaugar að enn sé ekkert sem
bendi til annars en „að erfðabreyttar
nytjajurtir séu hollar heilsunni,
öruggar fyrir umhverfið og geti skil-
að bændum fjárhagslegum ávinn-
ingi“. Fullyrðingin er svipuð þeim
sem vekja hvað sterkust viðbrögð
hjá andstæðingum erfðabreytinga í
landbúnaði í nágrannalöndum okkar
og valda hvað hörðustum deilum
milli þeirra sem þar takast á. Allir
þrír þættir fullyrðingarinnar hafa
verið til umfjöllunar á vettvangi vís-
inda og fjölmiðla og miklar efasemd-
ir verið settar fram, sem studdar eru
fjölda rannsókna og athugana. T.d.
hefur nýleg bresk rannsókn, sem
gerð var við Háskólann í Newcastle,
leitt í ljós stökkbreytta þarmabakt-
eríu í mönnum, sem að öllum lík-
indum má rekja til neyslu erfða-
breyttra soyaafurða. Niðurstöður
rannsóknarinnar eru taldar gefa vís-
bendingar um að heilsufari manna
geti stafað hætta af neyslu slíkra af-
urða. Víðtækar breskar prófanir á
áhrifum erfðabreyttra plantna á um-
hverfið voru kynntar fyrir páska og
leiddu niðurstöður þeirra í ljós um-
talsverð neikvæð áhrif á nátt-
úrulegan fjölbreytileika lífríkisins í
kring um ræktunarstaði erfða-
breyttra plantna. Og varðandi hinn
fjárhagslega ávinning bænda, þá er
fjöldinn allur af dæmum um það
hvernig bændur t.d. á Indlandi hafa
verið sviknir af stórfyrirtækjum sem
plata inn á þá erfðabreyttu útsæði
og erfðabreyttu korni, sem gerir þá
algerlega háða framleiðendunum um
útsæði og sáðkorn, auk þess sem það
kippir stoðunum undan fjárhagslegu
sjálfstæði þeirra. Um hvert og eitt
þessara atriða mætti hafa langt mál,
sem ekki er svigrúm fyrir í stuttri
blaðagrein.
Trúverðugleiki Landbún-
aðarháskóla Íslands
Það er umhugsunarefni hvort full-
yrðingar Áslaugar Helgadóttur í
fyrrnefndri grein séu nægilega
vandaðar og hlutlægar til að þær
geti talist sæma óháðri akademískri
stofnun eins og Landbúnaðarhá-
skóla Íslands. Kannski er það ein-
mitt mergurinn málsins. Kannski er
Landbúnaðarháskóli Íslands hrein-
lega of tengdur þeim aðilum sem
hyggjast hefja ræktun á erfða-
breyttu byggi í íslenskri náttúru til
þess að hann geti litið hlutlægt á
málin. Fyrirtækið ORF-líftækni er
einmitt rekið undir sama þaki og
Rannsóknastofnun landbúnaðarins
(RALA), sem er hluti af nýjum
Landbúnaðarháskóla Íslands. Það
hlýtur að vera algjört skilyrði fyrir
trúverðugleika akademískra rann-
sóknarstofnana að þær séu óháðar
framleiðslufyrirtækjum á sama
sviði. Í hinni gagnrýnu umræðu um
erfðabreytingar, sem um þessar
mundir fer fram í Evrópu er það
frumskilyrði að stofnanir þær sem
hafa með matvælaöryggi að gera og
stunda rannsóknir á því sviði notist
við eigin rannsóknir en ekki rann-
sóknir framleiðenda hinna erfða-
breyttu afurða. Slíka kröfu verðum
við einnig að gera hér á landi. Einnig
hlýtur að vera eðlilegt að gera þá
kröfu til Landbúnaðarháskóla Ís-
lands að hann leyfi lífrænni ræktun
og lífrænum bændum að njóta sann-
mælis.
Erfðabreytt bygg, lífræn ræktun
og Landbúnaðarháskóli Íslands
Kolbrún Halldórsdóttir fjallar
um erfðabreytt matvæli og
svarar Áslaugu Helgadóttur ’Það er umhugsunar-efni hvort fullyrðingar
Áslaugar Helgadóttur í
fyrrnefndri grein séu
nægilega vandaðar og
hlutlægar til að þær geti
talist sæma óháðri aka-
demískri stofnun eins
og Landbúnaðarháskóla
Íslands.‘
Kolbrún Halldórsdóttir
Höfundur er þingmaður Vinstrihreyf-
ingarinnar – græns framboðs.
Sturla Kristjánsson: Bráðger
börn í búrum eða á afgirtu
svæði munu naumast sýna
getu sína í verki; þeim er það
fyrirmunað og þau munu trú-
lega aldrei ná þeim greind-
arþroska sem líffræðileg hönn-
un þeirra gaf fyrirheit um.
Kristján Guðmundsson: Því
miður eru umræddar reglur
nr. 122/2004 sundurtættar af
óskýru orðalagi og í sumum
tilvikum óskiljanlegar.
Sigurjón Bjarnason gerir
grein fyrir og metur stöðu og
áhrif þeirra opinberu stofnana,
sem heyra undir samkeppn-
islög, hvern vanda þær eiga
við að glíma og leitar lausna á
honum.
Þorsteinn H. Gunnarsson:
Nauðsynlegt er að ræða þessi
mál með heildaryfirsýn og
dýpka umræðuna og ná um
þessi málefni sátt og með
hagsmuni allra að leiðarljósi,
bæði núverandi bænda og
fyrrverandi.
Dr. Sigríður Halldórsdóttir:
Skerum upp herör gegn heim-
ilisofbeldi og kortleggjum
þennan falda glæp og ræðum
vandamálið í hel.
Svava Björnsdóttir: Til þess
að minnka kynferðisofbeldi
þurfa landsmenn að fyr-
irbyggja að það gerist. For-
varnir gerast með fræðslu al-
mennings.
Jóhann J. Ólafsson: „Lýð-
ræðisþróun á Íslandi hefur,
þrátt fyrir allt, verið til fyr-
irmyndar og á að vera það
áfram.“
Pétur Steinn Guðmundsson:
„Þær hömlur sem settar eru á
bílaleigur eru ekki í neinu
samræmi við áður gefnar yf-
irlýsingar framkvæmdavalds-
ins, um að skapa betra um-
hverfi fyrir bílaleigurnar.“
Aðsendar greinar á mbl.is
www.mbl.is/greinar
Í BÓKINNI Sunnlenskar byggðir
3.bindi, er sagt um beitarrétt Gríms-
nesbænda í Þingvallalandi „Afnota-
rétt afréttarlands, afhendir þáver-
andi prestur á Þingvöllum,
Grímsneshreppi, með makaskiptum
fyrir Kaldárhöfða 7. september
1896“. Þingvallaland þ.m.t. Skjald-
breiður og hraunið, hefur aldrei ver-
ið eign Þingvallakirkju, Þingvalla-
prestur gat því ekki selt hluta af
Þingvallalandi sem eignarland kirkj-
unnar. En presturinn hafði allar
nytjar af landinu og
hefur trúlega talið að
hann gæti selt hlut-
deild í þeim nytjarétti,
sbr. beitartoll. Þing-
vallapresti og hrepps-
nefnd Grímsneshr.,
virðist hafa verið
ókunnugt, það sem
Jarðabók Árna Magn-
ússonar og Páls Vídal-
ín segir um afrétt-
arlönd Grímsnes- og
Þingvallahrepps. Þar
er sagt m.a. um
Brúsastaði „Afrjett á
jörðin saman við Grímsnesinga á
Skjaldbreiðarhrauni og Hrafna-
björgum og þar norður um allt“. Um
Efstadal „Afrjett á jörðin ásamt öll-
um Grímsnesingum, norður og vest-
ur á fjöll kring um Skjaldbreið og
var þá siður að reka þangað sem
heitir Lambahraun“. Miðja
afréttarins hefur að líkindum verið í
eða nálægt Eldborgum í Lamba-
hrauni, landamerkjalýsing Skálholt-
biskups, frá miðri Galdrabrennuöld
þegar íslenskt réttarfar laut lægst,
er ekki í samræmi við þá afrétt-
armiðju og sýnist gera stóran hluta
af hinu forna Grímsnesinga
afréttarlandi að eignarlandi jarða,
sem þá voru eign Skálholtsstóls.
Bændur í Biskupstungum og
Grímsnesi, þegar efni Jarðabók-
arinnar var safnað og Jarðabókarrit-
stjórarnir, sem hafa haft aðgang að
skjalasafni Skálholtsstóls, virðast
ekki hafa tekið alvarlega eða stuðst
við heimalagaðan biskupsspuna um
landamerki, sem saminn er mörgum
árum eftir að Skálholtsstaður brann,
að köldum kolum árið 1630, ásamt
safni bóka, skjala og máldaga-
frumrita þ.á m. Vilchinsmáldaga.
Ekki er vísað til biskupslanda-
merkja í frásögn Jarðabókarinnar af
víðlendum og hagagóðum jörðum í
fyrrnefndum sveitum.
Engar eldri heimildir
finnast um þessi landa-
merki, þinglýsingu eða
staðfestingu Alþingis
við Öxará á þeim. Eru
einhver sérstök kenni-
leiti í landslagi, eða
gróðurfar sem sanna að
biskupslandamerki,
norðan Útfjalla séu þau
sömu og landnámsmörk,
landnámsmannsins í
Grímsnesi og Bisk-
upstungu?
Ætti það að varða
vangildi, viðkomandi atriða dóms í
þjóðlendumálum, ef spuni, ókunnug-
leiki, ónákvæm reifun máls, leiðsögn
hagsmunaaðila á vettvangi og sjálf-
töku landamerkjaskrár, þó þinglýst-
ar séu, að vísu fyrir aðeins rúmri öld
og án tilvísana í marktækar eldri
heimildir, hafa villt um fyrir
Óbyggðanefnd og dómstólum?
Ráðríkir og frekir síðmiðalda
biskupar, höfðu í hendi sér að leigu-
liðar og kotbændur samþykktu rétt-
hermi biskupsskjala. Gleymum ekki
í allsnægtahyggju, kjörum kúgaðrar
alþýðu á svörtum síðmiðöldum. Við
sem fengum í arf, frelsi og fullvalda
réttarríki.
Dómstólarnir eru mikilvægustu
stoðir réttarríkisins, þó fáir ætlist til
þess, að þar sitji alltaf í öllum sæt-
um, jafningjar Salómons. Hefur
hreppsnefnd Grímsneshr., árið 1896,
vegna ókunnugleika talið sig þurfa
að kaupa þann nytjarétt (afrétt) sem
bændur í Grímsnesi höfðu um aldir
átt í Þingvallalandi? En viðurkenndu
með þeim meintu landkaupum, að
Skjaldbreiðarsvæðið væri eign-
arland Þingvalla. Dómstólar úr-
skurða hvort jörðin Kaldárhöfði, tíu
hundraða jörð, smájörð skv. fornu
jarðamati, sé að fullu goldin með
áratuga sumarbeit búfjár Grímsnes-
inga í Þingvallalandi.
Í Vilchinsmáldaga, afriti af afriti
frá 1598, kemur fram að kirkjan á
Þingvöllum á ekkert í Þingvalla-
landi, sem hefur verið þjóðareign frá
stofnun Alþingis, þeirri staðreynd
verður ekki breytt með spunasagn-
fræði.
Geta landakröfumenn ekki sætt
sig við með ánægju, að eiga bara
jafnmikið í Þingvallalandi og aðrir
landsmenn? Og fleiri landsvæðum
sem þeir vilja hrifsa með spuna og
lagarefjum, sbr., fullyrðingar um
landeignir jarða yfir fjöll og firnindi í
Langjökul og Vatnajökul og eign-
arlönd á Lóns- og Mývatnsöræfum.
Heyrst hefur að landakröfumenn
lumi á fleiri spunagerningum, síð-
miðalda presta og biskupa um landa-
merki.
Í Fasteignamatsbókinni 1957,
kemur fram að samanlagt landverð
(mat) tíu af svokölluðu landsmestu
jörðum landsins, er lægra en sam-
anlagt landverð tíu landminnstu
jarðanna á Kjalarnesi. Margar
þeirra, að sögn landstærstu, eru
stærri en hinar tíu jarðir á Kjal-
arnesi til samans. Lóðarverð (mat)
hálfs hektara lóðar í vesturbæ
Reykjavíkur, var rúmlega tvöfalt
landverð þeirrar jarðar, sem fullyrt
er að sé stærsta jörð á Íslandi. Það
verður ekki séð af skattskrám, að
skattgreiðslur af ,,Stóru-Stórjörð-
unum“, séu einhvers konar staðfest-
ing fjármálaráðh., f.h. ríkisins á
meintum landamerkjum þeirra og
víðlendi, en það virðist vera meining
landakröfumanna.
Allar nytjar á afréttarlöndum og
almenningum og mörk þeirra, voru
ákveðin skv. lögum hins forna Al-
þingis, þau landsvæði voru ekki
eignarlönd bænda eða biskupa, sbr.,
Jónsbók, skv. lögum áttu bændur að
reka búfé í miðjan afrétt (afrétt-
arlandið).
Er það samboðið íslenska rétt-
arríkinu, vizku og virðingu íslenskra
dómstóla, að þeir taki gilda yf-
irgangs- og valdníðslugerninga frá
myrkum miðöldum? Er svarið, að
réttum lögum, annars staðar en hjá
hinu háa Alþingi?
,,Alþjóð minni helgað bjarg“, þessi
orð listaskáldsins, lýsa vel hver er
eigandi hálendis Íslands.
Skjaldbreiður
Hafsteinn Hjaltason fjallar um
þjóðlendur ’Er það samboðið ís-lenska réttarríkinu,
vizku og virðingu ís-
lenskra dómstóla, að
þeir taki gilda yfir-
gangs- og valdníðslu-
gerninga frá myrkum
miðöldum?‘
Hafsteinn Hjaltason
Höfundur er vélfræðingur og
áhugamaður um þjóðlendur og
náttúruvernd.
JÓN Gunnarsson, áhugamaður
um hvalveiðar, ritar grein í Morg-
unblaðið í gær um nýafstaðinn
ársfund Alþjóðahvalveiðiráðsins.
Hann fær ekki dulið gremju sína
yfir því að ekki eru allir sömu
skoðunar og hann og hneykslast
mjög á fjölmiðlum fyrir að taka
mark á þeim sem það eru ekki. Því
næst sakar hann Náttúruverndar-
samtök Íslands um að beita blekk-
ingum og vísar til ummæla und-
irritaðs í Morgunblaðinu 25. júní
sl. þess efnis að ríki frá Vestur-
Afríku hafi brugðist Japan og öðr-
um hvalveiðiríkjum á fundinum í
Ulsan.
Staðreyndin er að þrjú Afríku-
ríki, Gambía, Kamerún og Togo,
sendu ekki fulltrúa sína á fundinn
í Ulsan. Þessi ríki höfðu þó nýver-
ið tilkynnt um inngöngu sína í ráð-
ið. Var talið fullvíst að þessi þrjú
ríki myndu greiða atkvæði með
Japan á fundinum í skiptum fyrir
fengna þróunaraðstoð frá Japan.
Þau greiddu því atkvæði með fjar-
veru sinni. Þau ummæli sem
Morgunblaðið hafði eftir mér hinn
25. júní eru því fyllilega réttmæt.
Það er von mín að Jón Gunn-
arsson muni í framtíðinni kynna
sér betur staðreyndir málsins áð-
ur en hann brigslar þeim sem eru
honum ósammála um óheilindi.
Árni Finnsson
Um ársfund
Hvalveiðiráðsins
Höfundur starfar hjá Nátt-
úruverndarsamtökum Íslands.