Fréttablaðið - 27.08.2003, Qupperneq 13

13MIÐVIKUDAGUR 27. ágúst 2003
ÍS
LE
N
SK
A
A
U
G
LÝ
SI
N
G
A
ST
O
FA
N
/S
IA
.I
S
T
O
Y
21
92
8
0
8/
20
02
VIÐ ERUM Á HM Í FRJÁLSUM - Í BOÐI TOYOTA Toyota er aðalstyrktaraðili HM í frjálsum íþróttum sem
nú fer fram í París. Af því tilefni var Toyota með getraunaleik á Netinu þar sem áhugasamir gátu giskað á hver ynni Gullpottinn, en það var
hlaupadrottningin Maria Mutola frá Mozambique. Verðlaun voru ferð á HM í París. Dregið var úr réttum svörum og hinir ljónheppnu vinningshafar sjást
hér að ofan. Vinningshafarnir eru Helgi Pálsson, Sigurður Hálfdanarson og þau systkini Vala og Sölvi Guðmundarbörn. Við óskum þeim innilega til
hamingju og góðrar skemmtunar á HM í París. Áfram Ísland! www.toyota.is
Marga rekur í rogastans þegarverðmæti stangveiðiíþrótt-
arinnar ber á góma. Verðmæti
einstakra veiðiáa hleypur á
hundruðum milljóna króna.
Leigusamningar milli bænda og
veiðifélaga geta talið á fjórða
hundrað milljóna íslenskra króna
fyrir einstakar ár á 10 ára tíma-
bili. Erlendir veiðimenn bera
þennan kostnað uppi. Árlega
mæta hundruð, jafnvel þúsundir,
efnaðra manna til veiða, hver í
sinni eftirlætisá. Margfeldisáhrif-
in eru óneitanlega mikil. Flugfé-
lög, bílaleigur, sérverslanir með
veiðivörur, veitingaiðnaðurinn og
ótal fleiri þjónustufyrirtæki njóta
góðs af þessum eftirsóttu ferða-
mönnum. Laxveiðiár á Íslandi eru
á annað hundrað. Silungsveiðiár-
og vötn eru í þúsundatali. Ísland
er og hefur verið einstakur kostur
fyrir áhugamenn um stangveiðar.
Íslensk stangveiði er margra
milljóna virði.
Laxeldi - hætta
Á fjörðum fyrir austan land
hefur sjókvíaeldi á laxi litið dags-
ins ljós. Laxaseiði með norskum
erfðavísum eiga að bera eldi uppi.
Hættan er augljós. Sjókvíum staf-
ar hætta af íslensku veðurfari,
geta laskast þegar mikið blæs.
Eldislax af norskum uppruna
sleppur úr kvíunum og leitar að
fersku vatni – íslenskum veiðiám.
Blöndun ólíkra laxastofna í ís-
lenskum ám getur haft ófyrirsjá-
anlegar afleiðingar. Milljarðatekj-
ur af ferðamannaiðnaði, lifibrauð
hundruða, jafnvel þúsunda Ís-
lendinga er stofnað í hættu á alt-
ari nýrra hagsmuna sægreifanna.
Metralög af skít
Hugsum nokkur ár fram í tím-
ann. Laxeldið hefur fengið að þró-
ast. Hagsmunaárekstrar milli lax-
eldisbænda og íslensks ferða-
mannaiðnaðar hafa ekki framhjá
neinum farið. Stangveiðiiðnaður-
inn stendur á heljarþröm. Erlend-
ir veiðimenn hafa kvatt, koma
ekki lengur og tekjutapið er al-
gjört. Hundruð ársverka hafa far-
ið í súginn. Í staðinn eru komnir
nokkrir Pólverjar til að pakka
laxi, allt er meira og minna vél-
vætt. Íslenskir firðir geyma
metralög af skít en slík hefur þró-
unin verið í norskum fjörðum. Úr-
gangur þúsunda tonna af laxi hef-
ur lagst jafnt og þétt yfir botn
fjarðanna. Koltvísýringurinn hef-
ur drepið niður allan botngróður.
Eyðilendur neðansjávar eru orðn-
ar að veruleika.
Tímaskekkja
Heimsframleiðslan á laxi hef-
ur margfaldast á undanförnum
árum. Yfir milljón tonnum af laxi
er nú slátrað árlega. Verð á laxa-
afurðum hefur hríðfallið. Þorsk-
urinn er orðinn dýrari en laxinn.
Laxabændur í Noregi, Chile,
Skotlandi, Færeyjum og víðar eru
að tapa miklum peningum, alls
staðar er grátið.
Af hverju þessa slæma fjár-
festing?
Því skyldu íslenskir útgerðar-
menn sjá hag í að fjárfesta í iðn-
aði sem skilar slæmri afkomu?
Það er einkum tvennt sem kemur
til greina. Annars vegar sú fyrir-
hyggja að eigna sér firðina fyrir
framtíðareldi á saltvatnsfiskum
sbr. þorski, hvítlúðu og hlýra.
Stórvaxnar kvíar, festingar og
starfsleyfi einkavinanna munu
tryggja viðveru sömu fyrirtækja í
þessum dýrmætu fjörðum um
ókomna tíð. Eignarhald sægreif-
anna yfir fjörðum getur í óbreyttu
stjórnarfari orðið að veruleika
rétt eins og afnotaréttur þeirra
sömu yfir fiskimiðum okkar Ís-
lendinga. Hins vegar er mögulegt
að tryggja eigi lágmarkseldi fyrir
neyslu á heimsmarkaði sem í raun
greiðir nokkuð hátt verð fyrir
laxaafurðir í samanburði við aðr-
ar þjóðir. Einnig getur flutningur
á ferskum laxi til Bandaríkjanna
komið til greina en þar mun lax-
inn keppa við ódýrar laxaafurðir
Chilebænda.
Hvað er til ráða?
Leggjum laxeldið af. Það er
skammt á veg komið, skilar ekki
arði og örfáir einstaklingar hafa
starfað við það. Hinir sömu geta
nýst við eldi saltvatnsfiska. Hlú-
um að ferðamannaiðnaði með því
að taka mið af arðsemi stangveið-
innar. Viðhöldum hreinleika
villtra íslenskra laxfiska. Opin-
berir embættismenn verða að
beisla hagnaðarvonina í almanna-
þágu. Leiguréttur eða afnotagjald
skal vera af ákjósanlegum fjörð-
um er nýtast munu til fiskeldis á
saltvatnsfiskum í framtíðinni.
Gjafastefna íslenskra stjórnvalda
verður að taka enda. ■
Umræðan
GUNNAR
ÖRLYGSSON
ALÞINGISMAÐUR
■
skrifar um laxeldi
á Íslandi.
NORÐFJARÐARHÖFN
Síldarvinnslan á Neskaupstað hefur síðan
síðastliðið haust flutt fisk til Norðfjarðar í
sláturhús á vegum félagsins sem hugsað
er sem aðalsláturhúsið fyrir laxeldi í Mjóa-
firði, Reyðarfirði og víðar. Fyrir skemmstu
varð slys sem olli því að þúsundir laxa
sluppu.
Laxeldi
eða laxveiði?
LJ
Ó
SM
YN
D
/W
W
W
.L
O
C
AL
.IS