Fréttablaðið - 17.09.2003, Page 11

11MIÐVIKUDAGUR 17. september 2003
Hin hægfara bylting
Úrslit atkvæðagreiðslunnarum evruna í Svíþjóð eru
vissulega nokkurt bakslag fyrir
samrunaþróunina í Evrópu. Úr-
slitin gefa þó ekki tilefni til að
álykta að með þessu hafi Svíar
tekið endanlega afstöðu til
myntbandalagsins eða dregið
sig út úr þessu ferli. Það rétta er
að vegna óvissu í efnahagsmál-
um sambandsins um þessar
mundir og sérstöðu sinnar tóku
þeir sér frest til að fylgjast bet-
ur með framvindunni áður en
þeir stíga skrefið til fulls. Um
helmingur þeirra sem sögðu nei
telja að evran verði komin til
Svíþjóðar innan 10 ára.
Á slæmum tíma
Atkvæðagreiðslan kom á
slæmum tíma sem hefur ein-
kennst af stöðnun og vandræða-
gangi í efnahagslífi Evrópu.
Vera má að það hafi villt Svíum
sýn á jákvæð áhrif sameigin-
legrar myntar, en henni fylgja
lægri vextir, minni áhætta og
meiri samkeppni sem hefur
hvetjandi áhrif á hagvöxt til
lengri tíma litið.
Þetta ástand er ekki evrunni
að kenna. Réttara er að rekja
efnahagsástandið til niður-
sveiflu sem varð í heimsbú-
skapnum og ósveigjanleika á
þýskum og frönskum vinnu-
mörkuðum, sem gerði stóru
ríkjunum erfitt að halda fjár-
lagahallanum innan leyfilegs
hámarks Stöðugleikasáttmál-
ans.
Það ástand fannst Svíum ekki
trúverðugt, hvað þá að franskir
og þýskir stjórnmálamenn færu
að kalla eftir undanþágum frá
þeim ákvæðum. Staðan innan
myntbandalagsins varðandi
stjórn opinberra fjármála vó
líklega þungt og tengist Svíum
beint af því að þeir reka dýrasta
velferðarkerfi í heimi og hafa
reynst tregir að breyta því. En
margir sem höfnuðu evrunni
töldu að þátttaka í myntbanda-
laginu myndi þrýsta á niður-
skurð í sænska velferðarkerf-
inu.
Afstaða Svía, eins og Þjóð-
verja, er tengd langri félags-
hyggjuhefð sem enn hefur ekki
náð að meðtaka að óhóflegar
bætur og starfsverndarreglur
draga úr velferð til langs tíma
með því að hægja á hagvexti.
Jafnframt er það kaldhæðnis-
legt við niðurstöðuna að hún
þrýstir á slíkan niðurskurð ef
Svíar vilja auka hagvöxt hjá sér
á komandi árum; hagvöxt sem
evran hefði annars fært þeim.
Þetta er ekki í fyrsta skipti
sem eitt af smærri ríkjunum
tekur sér meiri tíma til að íhuga
næsta skref í þátttökuferlinu.
Með því er jafnframt verið að
leggja áherslu á sérstaka þjóð-
arhagsmuni sem sambandið hef-
ur þurft að finna lausn á. Danir
höfnuðu Maastricht-sáttmálan-
um árið 1992 en samþykktu
hann ári síðar eftir að hafa feng-
ið undanþágu frá aðild að mynt-
bandalaginu. Jafnframt kom út
úr því ferli „nálægðarreglan“.
57% Dana eru nú fylgjandi evr-
unni samkvæmt nýrri skoðana-
könnun. Því er allt eins líklegt
að Danir taki af skarið á næst-
unni. Norðmenn hafa tvisvar
hafnað aðild að ESB en nýlega
mældist meirihluti fylgjandi að-
ild. Norðmenn gætu því einnig
sótt um aftur á allra næstu
árum. Þá höfnuðu Írar Nice-
sáttmálanum um stækkun ESB
árið 2000 en samþykktu svo
stuttu síðar. Íslendingar hafa
sjálfir farið sér hægt í þessum
efnum, vegna sérstöðu sjávarút-
vegsmála okkar, en miðar þó
fram á veginn og meira en helm-
ingur þjóðarinnar er fylgjandi
aðild að ESB samkvæmt nýjustu
skoðanakönnun Gallups.
Togstreita flókinna
hagsmuna
Ef við skoðum samrunaþró-
unina í dýpra samhengi er ljóst
að hún mótast af tiltekinni tog-
streitu flókinna hagsmuna innan
þjóðríkjanna og milli þeirra.
Krafa borgaranna um aukin
réttindi og betri lífsskilyrði í
stærra og opnara samfélagi er
sífellt að verða áleitnari. Þá er
stór og skilvirkur innri markað-
ur í Evrópu mikil bót á starfs-
skilyrðum fyrirtækja og velferð
til langs tíma litið. Á móti kem-
ur andstæð afstaða þeirra sem
telja sig eiga hagsmuni tengda
þjóðríkinu eða hafa djúpstæð
tilfinningabönd við eigin menn-
ingu og lífshætti. Þá afstöðu má
skilja sem jákvæða viðleitni til
að varðveita mikilvæga hags-
muni eða gildi, þótt margt bendi
til að slíkir hagsmunir verði
endanlega best tryggðir innan
sambandsins.
Þá hefur borið á togstreitu
milli lítilla og stórra ríkja Evr-
ópu við að móta sambandið, en á
endanum hafa þau mál verið
leyst.
Stjórnarfyrirkomulagið ein-
kennist af samráði ríkisstjórna
um úrlausn sameiginlegra
vandamála á svæðinu í heild og
alþjóðlega. Þar eru hagsmunir
þjóðríkjanna ekki bornir fyrir
borð; reynslan sannar það. Þvert
á móti munu þjóðríkin lifa
áfram og gegna mikilvægu hlut-
verki við að móta sértækar
lausnir heima fyrir. Þá er menn-
ing nátengd umhverfinu og hún
mun einnig halda velli þótt hún
og þjóðtungan breytist í meðför-
um kynslóðanna.
Á endanum er viðbúið að
borgararnir og fyrirtæki stór og
smá fái sínu framgengt og að öll
Evrópa sameinist í stærra og
opnara samfélag og markað með
sameiginlega mynt og löggjöf. Í
raun má líta á samrunaferlið
sem hægfara byltingu í lífshátt-
um Evrópubúa, sem mun halda
áfram um ókomin ár með virku,
árangursríku en tafsömu samn-
ingsferli. ■
Umræða
ÞORSTEINN
ÞORGEIRSSON
■
skrifar um nið-
urstöðu evru-
kosningarinnar
í Svíþjóð og
framhaldið.