Tíminn - 03.06.1972, Blaðsíða 9

Laugardagur 3. júni 1972
TÍMINN
9

Ctgcfandi: Fra'msóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristján Benediktsson. Ritstjórar: Þór-;;;;;;;;;;
arinn Þórarinsson (ábm.), Jón Helgason, Tómas Karlsson,
Íííííí Andrés Kristjánsson (ritstjórn Sunnudagsblaös Timans
Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislasoni, Ritstjórnarskrif-
stofur i Edduhúsinu viö Lindargötu, simar 18300-18306.;;;;;;;;;;
Skrifstofur i Bankastræti 7 —afgreiöslusimi 12323 — auglýs-;;;;;;;;;
mgasimi 19523. Aðrar skrifstofur:simi 18300. Askriftargjald x;:;;;:;
ígg;; 225 krónur á mánuði innan iands, I lausasölu 15 krónur ein
takið. Blaðaprent h.f.
Nauðsyn
sparnaðar
íslenzka þjóðin hefur aldrei búið við betri
lifskjör en einmitt nú. Menn búa við almenna
velmegun, atvinna er næg, vinnufriður hefur
verið tryggður til langs tima. Framfarir blasa
hvarvetna við og framkvæmdir eru nú meiri i
landinu en nokkru sinni fyrr.
Sjaldan hefur rikt meiri bjartsýni i islenzku
þjóðlifi en einmitt nú og framfara og fram-
kvæmdaviljinn hefur sjaldan verið sterkari.
Eftirspurn eftir atvinnutækjum stórum og
smáum er óvenju mikil.
En það er vissulega við mörg vandamál að
etja i efnahagslifinu. Þessari miklu grósku
fylgja nokkrir vaxtarverkir og til viðbótar
koma svo þær verðhækkanir, sem frestað var á
verðstöðvunartimabilinu, og ekki var undan
komizt að kæmu nú fram þótt reynt hafi verið
að sporna við af fremsta megni. Það verður að
tryggja rekstrargrundvöll atvinnuveganna og
sjá þeim fyrir eðlilegu fjármagni og reyna að
tryggja sem mesta nýtingu og afrakstur allra
atvinnutækja. Með öðrum hætti verður vöxtur
þjóðararðsins ogþar með batnandi kjör alls al-
mennings ekki tryggð.
Það er blómlegt atvinnulif og traustir at-
vinnuvegir, sem eru undirstaða alls annars.
Útfærsla fiskveiðilögsögunnar 1. september
n.k. er mikilvægasta ráðstöfunin til að tryggja
þann grundvöll.
Nýju skipin munu treysta undirstöðuna og
aukin orkuvinnsla og stóriðja i þvi sambandi
mun renna fleiri stoðum undir atvinnulifið.
En til þess að vel megi takast verður að
halda framkvæmdum og eyðslu innan þeirra
marka, sem efnahagskerfið og framleiðni-
aukningin þolir. Innflutningur er nú of mikill
og það gengur um of á gjaldeyrisforða þjóðar-
innar. Eftirspurn eftir lánsfé er svo mikil, að
bankarnir eru I erfiðleikum. Þeir hafa neyðzt
til að taka upp hömlur á útlánaaukninguna og i
þvi sambandi er rétt að undirstrika, að fram-
leiðslufyrirtækin munu eiga forgang að þvi
lánsfé, sem til ráðstöfunar er.
Hér væri við litla efnahagsörðugleika að
striða, ef menn vildu almennt leggja til hliðar
litinn hluta hins aukna aflafjár, sem þeir hafa
nú til umráða. útboðið á hinum verðtryggðu
spariskirteinum rikissjóðs á að verða mönnum
hvatning til þess. Ef til vill finnast fleiri leiðir
til að stuðla að auknum sparnaði, sem myndi
gera hvort tvegga i senn, að draga úr eftispurn
eftir erlendum gjaldeyri og leysa úr lánsfjár-
erfiðleikum atvinnulifsins.
ERLENT YFIRLIT
Norska þingið hafnar
uppbótarþingmönnum
Vill heldur ekki veita ríkisstjórninni þingrofsrétt
Frá Karl Johan i Oslo.
NORSKA stórþingið hefur
undanfarið haft til meðferðar
tillögur um breytingar á
stjórnarskránni, sem fjölluðu
um kosningafyrirkomulagið
og þingrofsréttinn. Sérstök
nefnd hefur fjallað um þetta
mál að undanförnu, en tilefni
þess, að þingið fól henni þetta
verkefni, voru skiptar skoðan-
ir um, hvort taka ætti upp upp-
bótarsæti til jöfnunar milli
flokka i samræmi við at-
kvæðatölu. Astæðan til þess að
mál þetta komst á dagskrá,
var ekki sizt sú, að i siðustu
þingkosningum i Noregi fékk
Sósialiski þjóðflokkurinn 3,5%
atkvæða, en engan þingmann
kosinn. Niðurstaða nefndar-
innar varð sú, að meirihluti
hennar lagði til, að þingsætum
yrði f jölgað úr 150, eins og þau
eru nú i 165, og yrðu 15 þeirra
til úthlutunar milli flokka.
Flokkur, sem ekki fengi neinn
kjördæmakosinn þingmann,
skyldi öðlast rétt til uppbótar-
sætis, ef hann fengi 3%
greiddra atkvæða.
ÞESSI tillaga og breytinga-
tillögur við hana, komu til at-
kvæða i Stórþinginu siðastl.
þriðjudag. Orslitin urðu þau,
að hún náði ekki tilskyldum
meirihluta eða 100 atkvæðum,
en tveir þriðju þingmanna
þurfa að greiða atkvæði með
stjórnarskrárbreytingu, ef
hún á að öðlast gildi. Með til-
lögunni greiddu atkvæði allir
þingmenn Ihaldsflokksins,
Vinstriflokksins og Kristilega
flokksins, 25 þingmenn Al-
þýðuflokksins og einn þing-
maður Miðflokksins. Fékk til-
lagan þvi 81 atkvæði. Móti til-
lögunni greiddu atkvæði 49
þingmenn Alþýðuflokksins og
18 þingmenn Miðflokksins eða
67 þingmenn. Tveir þingmenn
voru fjarverandi. Tillaga frá
Miðflokknum um tilsvarandi
fjölgun kjördæmakosinna
þingmanna var felld, en hins-
vegar var samþykkt að fjölga
þingmönnum um fimm, eða i
155 alls i stað 150 nú. Hinir
nýju þingmenn skiptast þann-
ig, að Oslóborg fær 2 og Akers-
hus 3, en Akershuskjördæmi
nær yfir umhverfi Oslóborgar
eða Stór-Oslóarsvæðið. Þessi
tvo kjördæmi eru nú langsam-
lega fólksflest miðað við ibúa-
tölu kjördæmanna og vantar
mikið á, þrátt fyrir þessa
fjölgun, að þau njóti jafnréttis
við dreifbýliskjördæmin. Osló
hefur eftir fjölgunina 15 þing-
menn, en Akershus 13.
MEGINORSÖK þess, að til-
lagan um uppbótarþingmenn-
ina var felld, var hættan á
flokkaf jölgun. Þau voru
a.m.k. rök þeirra þingmanna
Alþýðuflokksins og Miðflokks-
ins, sem greiddu atkvæði gegn
henni. Meðal annars bentu
þeir á reynslu Dana i þessum
efnum. Samkvæmt dönsku
stjórnarskránni fær flokkur
þingsæti, ef hann fær 2% af at-
kvæðamagninu. 1 siðustu
þingkosningum fengu 7%
kjósenda i Danmörku engan
þingmann, þvi að þeir skiptast
milli smáflokka, sem ekki
náðu 2% lágmarkinu. Upp-
bótarreglan hafði hérýtt undir
óeðlilega flokkafjölgun. I sið-
ustu þingkosningum i Noregi
fengu hinsvegar flokkar, sem
höfðu samanlagt 4.7% atkvæð-
anna, engan þingmann. Þessir
flokkar voru Sósialski þjóð-
flokkurinn og Kommúnista-
flokkurinn.
EFTIR þessi úrslit i Stór-
þinginu verður kosningafyrir-
komulagið i Noregi óbreytt.
Landinu er skipt i misstór
kjördæmi með mismunandi
tölu þingmanna, sem kosnir
eru hlutfallskosningum. Land-
fræðilegar og sögulegar
ástæður ráða kjördæma-
skipuninni. Dreifbýliskjör-
dæmin hafa tiltölulega mun
fleiri þingmenn en þéttbýlis-
kjördæmin.
Árið 1951 var gerð stjórnar-
skrárbreyting i Noregi, sem
jók nokkuð rétt hinna fjölbýlli
kjördæma. Fram til þess timá
hafði sú regla staðið i
stjórnarskránni, að hlutföllin
milli sveitakjördæma og
kaupstaðakjördæma skyldu
vera þau, að þingmenn hinna
fyrrnefndu þyrftu helmingi
færri kjósendur að baki sér en
þingmenn hinna siðarnefndu.
Þótt óliklegt kunni að þykja,
var Alþýðuflokkurinn farinn
að hagnast óeðlilega á þessari
reglu, þannig, að hann hafði i
siðustu kosningum fyrir
breytinguna fengið 85 þingsæti
af 150, þótt hann fengi þá ekki
nema 45.7% af atkvæðamagn-
inu. Hann beitti sér þvi fyrir
breytingu, sem jafnaði bilið
milli kjördæmanna, en þó
hvergi nærri til fulls.
SÚ TILLAGA lá einnig fyrir
Stórþinginu á dögunum, þegar
fjallað var um kosningafyrir-
komulagið, að stjórnarskráin
heimilaði rikisstjórninni að
rjúfa þing, þegar sérstaklega
stæði á. Þingrofsheimild er
nú ekki til i norsku stjórnar-
skránni og er kjörtimabil
þingmanna þvi fjögur ár
hvernig sem allt veltur. Meiri-
hluti áðurnefndrar stjórnar-
skrárnefndar hafði lagt til, að
sett yrði þingrofsheimild fyrir
rikisstjórnina i stjórnar-
skrána, en þó þannig, að hið
nýkjörna þing skyldi ekki sitja
lenguren þann tima, sem eftir
var af kjörtimabilinu, þegar
þingið var rofið. Hér yrði þvi
um einskonar aukakosningar
að ræða, en aðalkosningar
færu fram eftir sem áður á
fjögurra ára fresti. Þessi til-
laga fékk ekki nema 94 at-
kvæði og skiptust allir flokkar
meira og minna um hana,
nema Vinstri flokkurinn, sem
greiddi óskiptur atkvæði gegn
henni. Þar sem tillagan náði
ekki 100 atkvæðum eða tveim-
ur þriðju þingmanna, taldist
hún fallin. 54 þingmenn
greiddu atkvæði gegn henni,
en tveir voru fjarverandi.
I umræðunum var upplýst,
að rikisstjórnir hafa nú þing-
rofsrétt i öllum lýðræðisrikj-
um Evrópu og að þvi leyti við-
tækari en hér var farið fram á,
að fullt kjörtimabil hefst að
loknu þingrofsþingi. Noregur
er að þessu leyti alger undan-
tekning.
Þ.Þ.
—TK