Tíminn - 07.06.1972, Qupperneq 10
10
TÍMINN
Miðvikudagur 7. júní 1972
Miðvikudagur 7. júnl 1972
TÍMINN
11
Þegar 20. Olympíuleikarnir
verða settir i Munchen 26. ágúst
n.k., munu 12 þúsund iþrótta-
menn og starfsmenn verða i
sviðsljósinu. Undirbúningurinn
hefur staðið yfir árum saman og
kostar rúma 2 milljarða v.þýzkra
marka eða sem svarar til tæplega
60 milljarða isl. króna. Meðal
þátttakenda verður trúlega stærri
hópur islendinga en veriö nefur
frá þvl að tslendingar tóku fyrst
þátt í leikjunum, en það var i
grisk-rómverskri glimu 1908.
Þátttakandi tslands var Jóhann
Jósefsson.
Undirbúningurinn hófst fyrir
alvöru 1965 undir vigorðinu
„Olympiuleikar litilla f jar-
lægða”. Þetta vigorð er þó orðið
úrelt, þvi að vegalengdirnar milli
hinna ýmsu leikvanga eru allt frá
nokkrum skrefum innan sjálfrar
Munchen-borgar til hálfs annars
tima flugs til Kiel (um 900 km),
þar sem siglingakeppnin fer
irarn.
Reist hafa verið tvö Olympiu-
þorp i Miínchen og Kiel. „Blaða-
borgin” i Miinchen var
„skraddarasaumuð”, ef svo má
segja, og þar dveljast um 4000 fr-
éttamenn meðan á leikunum
stendur. Sérstök fjarskiptastöð
var reist fyrir starfsmenn 60 er-
lendra sjónvarps- og 110 erlendra
útvarpsstöðva. Búizt er við,að um
1 milljarður jarðarbúa geti fylgzt
jafnharðan meö þessari miklu i-
þróttahátið með aðstoð gervi-
hnatta.
Skipulagsnefndin hefur sér til
aðstoðar tölvu nokkra, sem fram-
kvæmdastjóri bygginganefndar-
innar Carl Metz, telur hafa verið
ómetanlega við allar fram-
kvæmdir. Hennar vegna hefur
hann jafnan getað sagt: ,,Allt
gengur samkvæmt áætlun”. En
jafnvel tölva, þó ómetanleg sé,
Þetta verða leikar gleðinnar
- segir Willi Daume, forseti framkvæmdanefndar OL í Munchen
kemst ekki yfir allt, og þess
vegna hafa 27 þúsund aðstoðar-
menn af öllu tagi verið ráðnir til
starfa meðan á leikunum stendur.
Auk þess verða til aðstoðar gest-
um og fréttamönnum um 1500
stúlkur, sem kunna i sameiningu
flest heimsins tungumál.
Alls konar auglýsingapésar,
veggspjöld, sýningar og verndar-
vættur hafa oröið iil þess að vekja
athygli á leikunumyernciarvætt-
urin er i liki greifingjahunds
(dachshund), en ekki má heldur
gleyma „urtubörnunum” tveim,
Kieliusi og Olympiu, sem eiga að
vekja athygli manna á siglinga-
greinumleikanna.Eftirspurn eftir
aðgöngumiðum hefur verið gifur-
leg, þvi að fyrir skemmstu höfðu
erlendar ferðaskrifstofur selt 1,1
milljón aðgöngumiða og Banda-
rikjamenn og Júgóslavar höfðu
keypt flesta.
Innan V-Þýzkalands er ætlunin
að selja 3,2 millj. miða, og fyrir
skömmu voru aðeins um 700 þús-
und óseldir.
Þeir, sem heimsækja Miinchen
vegna OL i sumar, munu ekki að-
eins fá tækifæri til að kynnast i-
þróttum af öllu tagi. Listum er
lika ætlaður veglegur sess, enda
er slikt i samræmi við Olympiu-
andann.
Trúlegt er, að ein listsýningin
þyki sérstaklega forvitnileg, en
hún sýnir, hver áhrif listir Asiu,
Afriku, eyjaskeggja á Kyrrahafi
og frumbyggja Ameriku hafa haft
á myndlist og tónlist i Evrópu á
19. og 20. öld. Margir tónleikar
eru áformaðir, ætlaðir unnendum
jazz og þjóðlegrar tónlistar hvers
konar. Við „Spielstrasse” (Leik-
götu) Olympiuleikvangsins verð-
ur margt. að sjá, t.d. götu- og
brúðuleikhús, tjáningartilraunir i
hverskonar listum o.fl. Þá er og
hugsanlegt, að islenzk glíma
verði sýnd i Leikgötu. Leikhús
borgarinnar búa sig einnig undir
að sýna fjölmörg verk með al-
þjóðlegum stjörnum. „Þetta eiga
að verða leikar gleðinnar”, segir
Willi Daume, forseti skipulags-
nefndarinnar.
t upphafi þessarar greinar var
getið um þátttöku Jóhanns
Jósefssonar i grisk-rómverskri
glimu á leikunum i London 1908,
en hann var fyrsti tslendingurinn
sem tók þátt i keppni Olympiu-
leika.
A næstu leikum, i Stokkhólmi
1912, tók Jón Halldórsson þátt i
100 m hlaupi, og glimuflokkur
sýndi. t Antwerpen 1920 keppti
Jón Kaldal i 5000 m hlaupi, en
hann var i liði Dana. Engir Is-
lendingar tóku þátt i leikunum i
Paris 1924 né i Los Angeles 1932.
Hinsvegar sendu tslendingar
myndarlegan hóp á OL i Berlin
1936 eða 11 talsins. t það sinn
komu tslendingar fyrst fram sem
fullvalda þjóð er þeir gengu undir
eigin fána inn á Olumpiuleik-
vanginn.
Til Olympiuleikanna i London
1948 sendu Islendingar stærsta
hópinn, sem þeir höfðu sent til
þessa, alls 22 kepþendur. t hópn-
um voru þrjár konur, en það var i
fyrsta sinn, sem íslenzkar konur
þreyttu Olympiukeppni.
Ellefu tslendingar voru sendir
til Helsinki 1952, og i Melbourne
1956 kepptu tveir tslendingar, og
þar setti Vilhjálmur Einarsson
Olympiumet, sem stóð i eina
klukkustund, en heim kom hann
með silfurverðlaun, fyrstu og
einu Olypiuverðlaun sem tslend-
ingur hefur hlotið.
Til Olympiuleikanna i Róm 1960
voru sendir 9 keppendur, 4 til
Tokyo, 1964 og I Mexíkó kepptu 8
tKlendinear
Nýjar keppnigreinar á OL verða bogfimi og „eintrjáningasvig”. Var „isskuröi” einum I Augsburg
breytt vegna keppni i slöarnefndu iþróttinni og „brautin” prófuö viö heimsmeistarakeppni á sl. ári.
ogréglunriíálqugardagsnóttu I.
Þangað kemur
margur maðurinn
illa verkaður
Það var föstudagur, annar dag-
ur júnimánaðar, stinningskaldi i
höfuðborginni og gjólan öllu
meira i ætt við landnyrðing en
austanvind. Annað veifið sló yfir
regnskúrum, rétt að djarfaði fyr-
ir Skarðsheiðinni, sem þeir hafa
að húsabaki i Leirársveitinni, og
Esjan var ósköp grá ásýndum —
þetta blessaða fjall, sem Reyk-
vikingar tóku upp þykkjuna fyrir
hér um árið, þegar orðhvatur að-
komumaður likti henni við fjós-
haug. Úti i örfirisey voru hinar
kunnu'þvottakonur, dætur Ránar,
sem i óðaönn að lauga klappirnar.
En þær vilja skitna i nágrenni
höfuðborga á vorum dögum.
Já, þetta var föstudagur. Dýra-
rikið er mörgum ofarlega i huga
þann vikudag: Austurriki, Lindin
og Konurikið. Og það er ös á þess-
um stöðum, þvi að þegar til kast-
anna kemur finnst mönnum var-
an ekki svo ýkjadýr i Dýrarikinu
— að minnsta kosti ekki svo dýr,
að þeir kveinki sér að ráði við að
kaupa hana, svona eins og þegar
þeir eru að borga bæjargjöldin sin
og skattana. Menn koma akandi
og gangandi, karlar og konur,
ungir og gamlir, sumir með tösk-
ur, en aðrir með berar lúkurnar.
Úti við horn standa unglings-
krakkar á gægjum, og kannski
hafa þeir fengið einhvern eldri til
þess að fara og gera kaupin.
Menn koma og raða sér við af-
greiðsluborðin eins og beitar-
fénaður á jötu, þvi að nú ber svo
marga að garði samtimis, að ekki
hefst undan að sinna þeim öllum
strax, þó að afgreiðslumennirnir
hafi hratt á hæli. Og þetta eru við-
skiptavinir, sem eru örlátir við
sjálfa sig, margir hverjir (hver
veit þó nema þeir verði að leita á
náðir leynivinsala fyrr en nótt er
úti). Mánaðarkaupsmenn eru all-
velfjáðir á öðrum degi mánaöar,
og vikukaupsmenn fá launin sin
nógu snemma til þess að komast
inn fyrir stafinn i Lindinni eða
hvert þeir kjósa nú að fara, áður
en hurðum er læst. Að minnsta
kosti þeir, sem fast sækja að-
drættina.
Aður en dagur er að kvöldi lið-
inn má ætla, að áfengi hafi verið
selt fyrir fjórar til fimm milljónir
króna i vinbúðunum þrem i
Reykjavik. En þvi til drýginda
eru birgðir i geymslum tiu veit-
ingastaða, sem hafa fast vinsölu-
leyfi, auk þess sem ýmsir veit-
ingastaðir kunna að hafa fengið
sérstakt leyfi þetta kvöldið. Og
svo auðvitað hinir þjónustusam-
legu andar, sem alltaf hafa þarfir
annarra i huga, og koma á vett-
vang við minnstu bendingu, ef
einhver fer að kenna þess, að
hann sé að ofþorna — birgir menn
eins og heyjabændurnir i gamla
þjóðfélaginu, sem alltaf gátu
miðlað kapli, þegar aðra þraut,
nema i verstu árum. En séu þeir
dýrseldir i Dýrarikinu, þá eru þó
hjálparandarnir öllu frekari til
fjár, þvi að við lifum á timum,
þegar flestir vilja hafa eitthvað
fyrir snúð sinn. Kannski alveg sér
i lagi þeir, sem stunda þess konar
þjónustu, sem hér er höfð i huga.
Þórdis á Spákonufelli vildi að visu
ekki hvaða peninga sem var
handa Þorvaldi Koðránssyni. En
það var fyrir meira en þúsund ár-
um, og svo ætla sprúttsalarnir
fylgja óreglunni, og menn verða
einnig af þeim sökum ósjálfráð-
ir gerða sinna og geta framið
voðaverk, svo að segja hvenær
sem er. öryggi samfélagsins er
ógnað á iskyggilegan hátt, ef ekki
er rammlega um hnútana búið,
og ekki langt að leita átakanlegra
dæma um það, hvað af þvi hlýzt,
að lausn þessa vandamáls hefur
verið látin dankast hjá okkur. I
hættulegustu tilfellum hefur nú i
seinni tið stundum verið leitað á
náðir grannþjóða okkar, og er
þess nýlegt dæmi, að maður hefur
verið sendur héðan á lokaða deild
erlends geðsjúkrahúss.
Við göngum út úr lögreglustöð-
ÍXJÍJÖÍJBÖÖSJÍJSJCJíJSJÍJÖÍjejíJÍJttSJC
Lesmál:
Oddur Ólafsson
og Jón Helgason
Myndir:
Guðjón Einarsson
ö«««J«<J(JötJ«J(J«JíJÖ<JÖ«ÍJ«JíJS
inni eftir nokkrar samræður um
þessi mál og önnur þeim skyld.
Úti i Tryggvagötu er ungt par og
virðist saupsátt. Lögregluþjónn
reynir að ganga á milli og stilla til
friðar, en herrann, liklega innan
við tvitugt, vill höggva á hnútinn:
Hann býðst til þess að gefa lög-
regluþjóninum heitkonuna með
húð og hári. En þegar lögreglu-
þjónninn vill ekki þiggja gjöfina,
sér pilturinn ekki annað ráð en
ganga i höfnina. Og af þvi aö
stúlkan lýsir sig undir eins and-
viga þvi, leggur hann af stað i átt-
ina niður að nýju tollstöðinni á
hafnarbakkanum. Lögreglu-
þjónninn hefur fyrr heyrt sitt af
hverju þessu likt, og verður ekki
jafnuppnæmur. Og nú er lika anzi
napur vindurinn, og þegar til
kastanna kemur, kveinkar piltur-
inn sér við að ganga i sjóinn i ekki
hlýrra veðri. Hann hættir við allt
saman, og skötuhjúin fara sina
leið á þurrlendinu.
Annars er lögreglunni engin ný-
lunda, að einhverjir séu að busla i
höfninni. Hún dregur einhvern
upp úr henni i svo til hverjum ein-
asta mánuði. Langoftast eru það
drukknir menn, sem hrotið hafa
fram að bryggju eða hafnarbakka
að óvilja sinum, en stundum
verða lögregluþjónar lika að
synda uppi menn, sem virðast
ætla til hafs i einhverju ofur-
kappi, sem hefur gripið þá undir
áhrifum annarlegra efna, áfengis
eða kannski einhvers annars.
Leiðin liggur að gamla Far-
sóttarhúsinu, þar sem Félags-
málastofnun Reykjavikur hefur
komið upp gistiskýli handa úti-
gangsmönnum og fólki, sem ekki
hefur þak yfir höfuðið þá og þá
nóttina. Þeir, sem þangað koma
daunillir og rifnir, geta farið þar i
bað, og þeir fá föt og næringu.
Þeir geta lika fengið að þvo af sér
nærföt, sokka og þess háttar.
Þarna hafa leitað athvarfs
menn, sem áður skriðu inn i
skúra, geymslur og þvottahús á
nóttunni, jafnvel hitaveitu-
brunna, ef þeir lágu ekki grein-
lega úti. Fyrst voru sumir úti-
göngumannanna hálfsmeykir við
þessa nýbreytni. Þeir héldu, að
þetta gerði sér lifið ómögulegt:
Fólk tryði þvi ekki, að þeir væru
rónar, þegar þeir væru búnir að
verka sig, og þá fengju þeir ekki
peninga. Og svo giltu strangar
reglur um umgengni og umhirðu i
Skórnir standa framan viö dyrnar, en innan þessara dyra liggja ölvaðir menn, sem iögregian hefur smalað saman. Suma hefur hún fundið
liggjandi I saur sinum og þvagi.
i gistiskýlinu við Þinghoitsstræti. Magnús Sigurjónsson og Hreggviður Jónsson annast þar eftirlit og
gæzlu.
gistiskýlinu. En það er sannast
sagna, að gistiskýlið i Þingholts -
stræti hefur komið að góðu gagni.
Þaðan hefur mönnum verið ráð-
stafað i sjúkrahús og á hæli og
nokkrum i vinnu, bæði i verstöðv-
ar og út i sveitir. Fáeinir hafa
komizt þannig út i lifið á ný og
orðið nýtir þegnar.
t lögreglustöðinni nýju við
Hverfisgötu er þegar slangur
gesta. Skór standa við átta eða
niu klefadyr, svartir skór og
brúnir af alls konar stærðum og
gerðum — skór, sem gætu sagt
dapurlega sögu, ef þeir fengju
mælt. Inni i klefunum eru eigend-
ur skónna, sumir i vimu og dvala,
nánast dauðasvefni, aðrir á
kreiki, kallandi eða berjandi á
litlu gluggana á hurðunum. t
kvennadeildinni eru aðeins
komnir gestir i tvo klefa. Konan
bak við aðra hurðina er á sex-
tugsaldri. En þær hafa sézt þarna
rosknari — ein á áttræðisaldri
hefur haft þar náttból oftar en
einu sinni.
Við vitum, að það fjölgar þarna
i klefunum, þegar kemur fram á
nóttina. Sumir eru færðir þangað
vegna óróa, háreysti eða óspekta
— aðrir hirtir á við og dreif um
borgina, liggjandi ósjálfbjarga i
portum og húsasundum ög jafn-
velá gangstéttunum. Yfirleitt eru
þeir menn, sem „teknir eru úr
umferð” eins og það heitir, ekki
ýkjaerfiðir viðfangs, sizt þeir,
sem eru tiöir (nætur)gestir lög-
reglunnar. Það er orðið minna
um mótþróa drukkinna manna á
seinni árum, þótt þeim sé „stung-
ið inn.” Það eru helzt utanbæjar-
menn, sem ekki eru vanir þvi, að
einkennisbúnir lögregluþjónar
séu að skipta sér af drykkjuslarki
þeirra, er bregðast illir viö. Og
svo náttúrlega uppivöðslumenn,
sem teknir eru mitt i reiðikasti.
En það er annað. Frammi á
ganginum er steypibaö, og þar
geta næturgestirnir hresst sig eft-
ir gistinguna. Sumir þurfa þess
ekki slöur, þegar komið er með
þá, þvi það er siöur en svo nein
nýlunda, aö þeir séu vægast sagt
ilia verkaðir: Ósjálfbjarga menn,
sem hafa haft sin eigin föt að sal-
erni, bæði til hinnar meiri þurftar
og minni.
Það verður að gera fleira en
gott þykir. Af slikum mönnum
verður að draga haminn og þvo
þá eins og hvitvoöunga, þvi að inn
i fangaklefa verður þeim ekki
fleygt þannig til reika. Þefurinn
er ekki sem þægilegastur, út-
gangurinn nokkuð ljótur, einkum
þegar menn hafa legiö timunum
saman I saur sinum og þvagi, áð-
ur en lögreglan rakst á þá eöa
þeir voru tilsagðir henni. Hér
verður að standa andspænis lifinu
eins og það er i blessuðu landinu
okkar, og ekki pempíum hent að
veita þeim öllum viðtöku, sem
gista „Grjótið”.
Einn, sem þar þekkir vel til,
sagði við okkur, þegar við höfðum
géngið þarna:
„Ég held við vitum það hér með
fullri vissu, að engin skepna
jarðarinnar getur komizt i aðra
eins niðurlægingu og maður, sem
veröur leiksoppur áfengis og
fiknilyfja.”
hvað um næturgesti i þvi gistihús-
næði, sem liklega er bezt nýtt á
landinu. Hann dró fram skjöl og
skýrslur og lagði á borðið, og þar
höfðum við það svart á hvitu.
1971 gistu 2113 karlar i 6854skipti i
fangageymslum Reykjavikurlög-
reglunnar vegna ölvunar, og 278
konur i 552 skipti. Þar að auki
voru nlutiu útlendingar, einkum
enskir og þýzkir sjómenn. Flestir
þessara manna eru teknir um og
upp úr miðnætti og fram eftir
nóttu, en svo hægist um, er kemur
fram undir morguninn. Upp úr
hádegi byrjar talan að stiga á ný,
þvi að þá eru sumir orðnir dauða-
drukknir á ný, er sleppt var að
morgni eftir næturlanga gistingu.
Fyrir allmörgum árum voru
þessir gistivinir Reykjavikurlög-
reglunnar þó enn fleiri, yfir átta
þúsund árið 1964. Breytingin staf-
ar af þvi, að um það leyti var far-
ið að gera meiri gangskör að þvi
en áður að koma áfengissjúkling-
um, sem oft voru nótt eftir nótt i
fangaklefum, á hæli til hjúkrunar
og lækningar. Til dæmis um þvi-
likt fólk var kona ein, sem var
miklu fleiri nætur i fangaklefa en
annars staðar. Enn er að visu
ekki til hæli, þar sem vista má
drykkjukonur, en þær eru nú orð-
ið sendar til Noregs á rikiskostn-
að samkvæmt sérstökum samn-
ingi, en þar eru sem stendur
fimm islenzkar konur á hæli.
Annað er það, sem vantar sár-
lega hér á landi: Sjúkradeild i
sambandi við fangelsi handa
mönnum, sem verður að hafa i
öryggisgæzlu vegna þess, að
saman fer hjá þeim geðveiki og
afbrotahneigð, oft samfara
drykkjusýki og eiturlyfjaneyzlu.
Það er alkunna, að mikið af
skemmdarverkum og þorri
minniháttar afbrota og nær allir
stórglæpir eru framdir af
drukknu fólki. En þá fyrst tekur i
hnúkana, þegar geðtruflanir
kánnski að nota aflaféð á þann
veg, að það þyki miklu varða,
hvernig það er komið i vasa
þeirra.
Himininn var alskýjaður um
kvöldið, þó roðaflekkir yfir Snæ-
fellsnesfjallgarðinum, og yfir
brúnir Akrafjalls gægðist gullið
auga, sem skyggndist suður yfir.
Það var orðið naprara en áður,
vindur öllu norðlægari. Samt söng
þrösturinn hástöfum i Hólavalla-
garðinum. Kannski hefur hann
verið að taka úr sér hrollinn.
Bjarki Eliasson yfirlögreglu-
þjónn tók á móti okkur i gömlu
lögreglustöðinni i Pósthússtræti,
sem senn verður eitthvað annað
en lögreglustöð, og veitti okkur
ofurlitla fræðslu til þess að melta
þessa laugardagsnótt, er nú fór
að. Hann hélt til dæmis, að okkur
gæti verið forvitni á að vita eitt-
Bjarki Eliasson tekur á móti
Timamönnum i lögreglustöðinni
við Pósthússtræti.