Fréttablaðið - 16.06.2004, Blaðsíða 18

„Fjölmiðlar hvergi frjálsari“
Sjálfstæðisflokkurinn heldur úti
heimasíðu á netinu með margvís-
legum fróðleik. Er slóðin xd.is.
Neðst á síðunni birtast ýmis slag-
orð úr stefnuskrá og kosningabar-
áttu flokksins undir fyrirsögninni
„Af hverju XD?“. Athygli vekur að
eitt þeirra er: „Minnst spilling og
fjölmiðlar hvergi frjálsari“. Í ljósi
hamagangs formanns Sjálfstæðis-
flokksins að undanförnu verður
fróðlegt að fylgjast með þessi um-
mæli um fjölmiðlana fái að
standa. Hitt efast varla nokkur
maður um að íslenskt þjóðfélag er
laust við spillingu. Eða hvað?
Borgarvæðing
Víðtæk samstaða þvert á
flokkslínur virðist vera
um þá stefnu
að ríkið standi
ekki í atvinnu-
rekstri í sam-
keppni við
einkafyrirtæki á al-
mennum markaði.
Einkavæðingin er
löngu hætt að vera
sérmál Sjálfstæðisflokks-
ins. Þess vegna kemur á
óvart þegar oddviti
Framsóknarflokksins í
borgarstjórn Reykja-
víkur, Alfreð Þor-
steinsson, talar um
það aftur og aftur, í
fullri alvöru að því er
virðist, að Orkuveitan
kaupi Símann þegar
hann verður einka-
væddur. Hver er mun-
urinn á því að borgin
reki fyrirtæki í sam-
keppni við einkaaðila
og að ríkið reki slíkt
fyrirtæki? Er hér ekki
einhver djúpstæður
misskilningur á ferð-
inni?
„Eitt greinilegasta einkenni
samtímans í lýðræðisríkjum
Evrópu er almenn pólitísk óá-
nægja, andúð, efagirni, tor-
tryggni og ófullnægja“. Svo seg-
ir í nýrri grænbók Evrópuráðs-
ins um framtíð lýðræðisins í
Evrópu. Þessi orð fengu aukið
vægi nú um helgina þegar flest-
ar flokkar sem standa að ríkis-
stjórnum í Evrópu töpuðu stórt í
kosningum til Evrópuþingsins.
Innan við helmingur kjósenda
fór á kjörstað. Flestir eru sam-
mála um að kosningarnar hafi
snúist um stjórnmál í hverju
landi fyrir sig en ekki um Evr-
ópumál. Og alls staðar eru menn
óánægðir og ófullnægðir, fullir
andúðar og efagirni og haldnir
tortryggni í garð stjórnmála-
manna eins og segir í bókinni.
Þar segir líka að óánægjan eigi
rætur sínar í því að „skynjun
manna á stjórnmálamönnum,
stjórnmálaflokkum, kosningum,
þjóðþingum, ríkisstjórnum og
stjórnmálum er gagnrýnin og
jafnvel fjandsamleg“.
Í samanburði við aðra heims-
hluta er Evrópa hins vegar eyja
velsældar í stóru hafi vansæld-
ar. Hvergi á jörðinni eru lífskjör
venjulegra manna betri en í
Evrópu, hvergi hafa menn eins
lítið fyrir lífinu, hvergi er séð
eins vel fyrir menntun og heil-
brigði fólks, hvergi er öryggi
manna meira, hvergi er menn-
ingarlíf þróttmeira og fjöl-
breyttara, hvergi er meiri jöfn-
uður og hvergi er sterkari til-
finning fyrir því að tekist sé á
um raunveruleg álitaefni í
stjórnmálum og að skoðanir al-
mennings á þeim skipti máli.
Lýsing bókarhöfunda á tilfinn-
ingum Evrópumanna til stjórn-
mála er hins vegar sennilega
rétt.
Í leit að skýringum á al-
mennri óánægju Evrópumanna
með stjórnmál og stjórnmála-
menn hafa menn einkum litið til
þeirra efnahagslegu erfiðleika
sem flest evrópsk þjóðfélög
glíma við með einum eða öðrum
hætti. Þar er annars vegar um
að ræða tiltölulega hægan bata á
lífskjörum og hins vegar niður-
skurð á velferðarkerfum álf-
unnar. Þessar skýringar eru
hins vegar ekki fullnægjandi.
Launatekjur almennings í
Bandaríkjunum hafa staðið í
stað um langa hríð þrátt fyrir
uppsveiflu í efnahagslífi árin
fyrir síðustu aldamót og vel-
ferðarkerfi Evrópu eru til mik-
illa muna umfangsmeiri og þró-
aðri en nokkuð sem þekkist í
öðrum heimsálfum.
Líklegra virðist að óánægja
Evrópumanna með stjórnmál og
stjórnmálamenn megi rekja til
þess að stjórnmál í álfunni hafa
ekki aðlagast nægilega vel þeim
umfangsmiklu breytingum sem
orðið hafa á evrópskum þjóð-
félögum og evrópsku atvinnulífi
á síðustu árum. Eins og á Íslandi
hefur atvinnulíf og þjóðlíf í
flestum ríkjum Evrópu breyst
mun hraðar en stjórnmálin, sem
hafa setið eftir og staðnað. Í
mörgum löndum Evrópu ríkir
sú almenna tilfinning að stjórn-
málamenn hafi lent til hliðar og
hafi lítil áhrif á þær umfangs-
miklu breytingar sem eru að
eiga sér stað á nær öllum svið-
um evrópskra samfélaga. Til-
raunir stjórnmálamanna til að
ná aftur áhrifum á gang mála
hafa stundum borið keim ör-
væntingar frekar en ígrund-
unar. Það sem gerir málið enn
erfiðara fyrir stjórnmálamenn
er að eitt einkenni þjóðfélags-
breytinga í Evrópu er ört
minnkandi virðing manna fyrir
valdi og hvers konar stigveldi í
samfélögum álfunnar.
Þróun evrópskra samfélaga
er öll í átt til opnari og lýðræðis-
legri samfélagshátta og með því
er að sínu leyti þrengt að hand-
höfum valds í samfélögum álf-
unnar. Utan frá þrengir einnig
að þeim því drifkrafta breyt-
inga í samtímanum er fyrst og
fremst að finna í alþjóðlegri um-
sköpun atvinnulífs sem stjórn-
málamenn í hverju landi fyrir
sig þurfa að bregðast við með sí-
auknum hraða. Á Íslandi þreng-
ir enn meira að stjórnmála-
mönnum en annars staðar því
helmingur allrar löggjafar í
landinu kemur bréfleiðis frá
Brussel.
Ísland hefur ýmsa sérstöðu
sem örríki í Evrópu. Stjórn-
málavald á Íslandi getur ekki
virst ýkja fjarlægt í Reykjavík
þar sem ein algengasta starfs-
grein manna á vappi í miðbæn-
um er þingmennska. Þrátt fyrir
þessa nálægð almennings við
stjórnmálamenn er margt sem
bendir til þess að stjórnmála-
heimurinn á Íslandi hafi lent til
hliðar við þróun atvinnulífs og
þjóðfélags með sama hætti og
gerst hefur annars staðar í Evr-
ópu. Leiðandi menn í íslensku
atvinnulífi hafa greinilega góð-
an skilning á þeim byltingar-
kenndu breytingum sem eru að
eiga sér stað í atvinnulífi um all-
an heim og þeir hafa á síðustu
misserum notfært sér þessa
þekkingu með stórkostlegum
árangri. Íslensk menning lifir
líka blómaskeið á tímum al-
þjóðavæðingar lista og menn-
ingar. Sú tilfinning að stjórn-
málin sitji eftir í nútímavæð-
ingu íslenska þjóðfélagsins
ágerist. Við erum hins vegar
ekki ein með þennan vanda.
Sömu tilfinningu er að finna
víða annars staðar í Evrópu. Í
óánægju Evrópumanna með
stjórnmál samtímans er að
finna kröfu um opnara og
virkara lýðræði. ■
S tundum er yfir því kvartað að íslensk stórfyrirtæki séu ekkinægilega rausnarleg við menningarlíf og vísindastarfsemi ílandinu. Sagt er að þau ættu að verja meira fé til lista, mennta
og rannsókna. Ekki skal dregið úr þýðingu þess að atvinnulífið sýni
hinum svokölluðu skapandi iðkunum stuðning. Hinu mega menn aftur
á móti ekki gleyma að verðmætasti stuðningur fyrirtækjanna við
þjóðfélagið, þar á meðal andlega lífið og afþreyinguna, felst í þrótt-
miklum rekstri sem skapar vinnu og tekjur og ný tækifæri.
Á sextíu ára afmæli lýðveldisins, þegar tungan, bókmenntirnar og
fræðin, þjóðernið og sjálfstæðið eru í brennidepli, er að sama skapi
hollt að hafa í huga að þjóðin nýtur ekki til fulls hins andlega, upplífg-
andi og táknræna, sem lofað er í ræðum og greinum á tyllidögum,
nema efnahagslegar undirstöður þjóðlífsins séu traustar. Á afmæli
lýðveldisins er ekki síður mikilvægt að láta hugann hvarfla til at-
vinnulífsins en menningar og sögu. Gæfa þjóðarinnar felst í því að
okkur takist að fletta þetta tvennt saman með árangursríkum hætti.
Svo er annað sem rétt er að viðurkenna. Sköpun á sér ekkert síður
stað í viðskiptum og rekstri en listum og vísindum. Snjall kaupsýslu-
maður er á sinn hátt sambland af listamanni og vísindamanni. Nema
hvað hann er ekki styrkþegi ríkissjóðs og kemur ekki til álita þegar
menningarvitarnir úthluta verðlaunum og viðurkenningum.
Varla er unnt að hugsa sér betri gjöf stórfyrirtækis til lands og
þjóðar á lýðveldisafmælinu en kaup KB banka á danska fjárfestingar-
bankanum FIH sem tilkynnt var um í fyrradag. Upphæðirnar sem við-
skiptin snúast um eru svimandi, jafnvel miðað við þær háu tölur sem
við erum farin að venjast á því nýja ævintýraskeiði atvinnulífsins sem
hér hefur staðið undanfarinn tæpan áratug. Enginn vafi er á því að
heppnist þessi fjárfesting, eins og öll rök hníga að, er hún mikils hátt-
ar búhnykkur fyrir þjóðfélagið. Hún skapar Íslendingum atvinnu, rík-
issjóði auknar tekjur, færir erlendan gjaldeyri inn í landið og stuðlar
að efnahagslegri sveiflujöfnun gagnvart stóriðjuframkvæmdum í
landinu. Ekki er síður mikilsvert hvernig hún mun auka þekkingu og
reynslu íslenskra kaupsýslumanna, styrkja þá og búa undir enn frek-
ari útrás. En best er að hún er ekki einangraður atburður heldur þátt-
ur í frjósamri ræktun sem borið hefur ríkulegan ávöxt á undanförnum
árum.
Einu sinni var talað um athafnaskáld. Þá var verið að vísa til fram-
kvæmdamannanna sem ruddu nútímanum braut á Íslandi í upphafi
síðustu aldar. Leiðtogar KB banka, kaupsýslumennirnir Sigurður Ein-
arsson og Hreiðar Már Sigurðsson, eru meðal eftirtektarverðustu at-
hafnaskálda nútímans. Þeir hafa ekki aðeins stuðlað að framsókn í
nafni bankans sem slíks heldur lyft grettistaki í viðskiptalífinu með
stuðningi við sprotafyrirtæki og útrás. Þeir hafa að mörgu leyti sam-
einað í viðskiptum sínum bestu kosti hugvitsmanna og skapandi lista-
manna. Kannski ættum við allt eins að nefna þá kauplistamenn eða
kaupvísindamenn. Það er heppin þjóð sem á slíka syni. ■
16. júní 2004 MIÐVIKUDAGUR
SJÓNARMIÐ
GUÐMUNDUR MAGNÚSSON
Listamenn
atvinnulífsins
Stjórnmálin eru orðin á eftir
ORÐRÉTT
Einfalt.
Hin augljósa niðurstaða er því að
svo fremi að ríkið standi rétt að
tilkynningum um þjóðaratkvæðið
þá er kosningin gild, óháð fjölda
þeirra er greiða atkvæði.
Jón Hjaltason sagnfræðingur.
Morgunblaðið 15. júní.
Ill meðferð á valdi
Tilraunir sjálfstæðismanna til
að koma í veg fyrir að þjóðin fái
að ráða milliliðalaust eru enda-
stöð á löngum ferli þeirrar
vondu meðferðar á valdinu sem
hefur einkennt stjórnartíð for-
manns Sjálfstæðisflokksins.
Björgvin Sigurðsson alþingismaður.
DV 15. júní.
Ha?
Viðvaranir Morgunblaðsins vegna
aukinna áhrifa stærstu viðskipta-
samsteypanna snúast um það, að
þær séu að kaupa upp Ísland.
Þegar þær hafa annars vegar
keypt upp Ísland og eiga hins
vegar alla einkarekna fjölmiðla á
Íslandi nema einn er augljóst að
áhrif þeirra á þróun íslensks sam-
félags verða margfalt meiri en
hinna kjörnu fulltrúa þjóðarinnar,
sem sitja á þingi.
Staksteinahöfundur virðist hvorki
telja tímarit Fróða og Heims né hér-
aðsfréttablöðin og Skjá einn til fjöl-
miðla.
Morgunblaðið 15. júní
FRÁ DEGI TIL DAGS
Á sextíu ára afmæli lýðveldisins, þegar tungan,
bókmenntirnar og fræðin, þjóðernið og sjálfstæð-
ið eru í brennidepli, er að sama skapi hollt að hafa í huga
að þjóðin nýtur ekki til fulls hins andlega, upplífgandi og
táknræna, sem lofað er í ræðum og greinum á tyllidögum,
nema efnahagslegar undirstöður þjóðlífsins séu traustar.
,,
degitildags@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: Frétt ehf. RITSTJÓRI: Gunnar Smári Egilsson FRÉTTASTJÓRI: Sigurjón M. Egilsson RITSTJÓRNARFULLTRÚAR: Steinunn Stefánsdóttir og Jón Kaldal
AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN, AUGLÝSINGAR OG DREIFING: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 515 75 06
NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is SETNING OG UMBROT: Frétt ehf. PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. Fréttablaðinu er dreift
ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar, 1.100 krónur á mánuði. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
Í DAG
SAMFÉLAGSÞRÓUN
JÓN ORMUR
HALLDÓRSSON
Sú tilfinning að
stjórnmálin sitji eftir
í nútímavæðingu íslenska
þjóðfélagsins ágerist. Við
erum hins vegar ekki ein
með þennan vanda. Sömu
tilfinningu er að finna víða
annars staðar í Evrópu.
,,