Fréttablaðið - 31.07.2004, Blaðsíða 30

S amkvæmt breska blaðinuThe Observer dóu 87manns vegna kókaínneyslu
þar í landi á fyrstu sex mánuð-
um síðasta árs, tvöfalt fleiri en á
sama tíma árið 2002. Fjölgun
dánartilfella er rakin til þess að
í Bretlandi er fólk í auknum
mæli farið að drekka með kóka-
ínneyslunni eða að innbyrða
önnur efni um leið. Blanda
áfengis og kókaíns býr til
eitrun í líkamanum sem
kallast cocaethylene og get-
ur valdið hjartaskemmd-
um og leitt til dauða.
Neysla kókaíns er orðin
almennari í Bretlandi
en áður þegar efnið var
aðallega eiturlyf ríka og
fræga fólksins. Ein af
ástæðum þess er mikil verð-
lækkun á efninu ytra en verð-
ið á gramminu er komið niður
í um 5000 krónur í stað 9000
króna fyrir nokkrum árum.
Ungt fólk lítur svo á að kókaín
sé skaðminna efni en alsæla sem
notið hefur mikilla vinsælda
meðal ungs fólks í Bretlandi og
er sérstaklega tengt við „rave“-
in sem hafa átt miklum vinsæld-
um að fagna síðan á níunda ára-
tugnum.
Samkvæmt fréttum frá Dan-
mörku frá því fyrr í sumar er
um svipaða þróun að ræða þar í
landi. Neyslan er orðin almenn-
ari og er nú talin ná til allra
þjóðfélagshópa. Danska lögregl-
an lagði hönd á 104 kílógrömm
efnisins sem þykir benda til að
neyslan þar í landi sé um tonn af
á ári þar sem rannsóknir benda
til að einungis um tíu prósent
efnisins sem berist til landsins
sé handlagt af yfirvöldum. Að
sama skapi þá segja dönsk heil-
brigðisyfirvöld að innlagnir á
sjúkrahús vegna kókaínneyslu
hafi aukist til muna á síðustu
árum.
Það er margt sem bendir til
að kókaínneysla hafi einnig auk-
ist á Íslandi á sambærilegan
hátt.
Meiri eftirspurn
„Við höfum tekið meira kókaín á
þessu ári heldur en áður. Þetta
er mesta magn sem lagt hefur
verið hald á á hálfu ári hér á
flugvellinum,“ segir Kári Gunn-
laugsson, aðaldeildarstjóri hjá
tollgæslunni á Keflavíkurflug-
velli. Bætt tollgæsla er talin
spila inn í aukningu þess efnis
sem lagt var hald á. Þó er talið
að einungis sé lagt hald á um 5
til 10% ólöglegra efna sem
reynt er að smygla til landsins.
Ef magnið sem lagt hefur verið
hald á er borið saman við tölur
síðustu ára er ljóst að vinsældir
kókaíns hafa aukist hér á landi.
Allt þar til árið 2001 fór magn
kókaíns sem handlagt var ekki
yfir kíló á ári. „Ég er viss um að
kókaínneytendum hefur fjölgað
hér á landi,“ segir Kári.
Þórarinn Tyrfingsson, yfir-
læknir á Vogi, segir þá hafa
fengið inn um 10 tilfelli kókaín-
fíkla þar til 1998 þegar mikil
aukning varð á fjölda þeirra.
Fjölgun kókaínfíkla sem skráðu
sig inn á Vog fór snarhækkandi
þar til árið 2000 að nokkuð dró
úr. Frá 2000 hefur hækkunin
verið nokkuð jöfn. Þórarinn seg-
ir að árleg kókaíntilfelli sem
stofnunin tekur til meðferðar
séu um 200. „Á heildina litið er
um að ræða vaxandi neyslu
örvandi efna á síðasta ári þó
ekki sé um að
ræða eins hlutfallslega mikla
aukningu á neyslu kókaíns og
1998 og 1999,“ segir Þórarinn.
„Þegar ég var í neyslu fyrir
12 árum þá lenti maður í bölvuð-
um vandræðum þegar maður
vildi fá kók. Einn og einn lúrði
þá á nokkrum kornum. Þrátt
fyrir að verðið á kókaíni hafi
staðið í stað er kókaínneysla
orðin almennari. Íslendingar
hafa aldrei sparað við sig til að
komast í vímu. Þeir eiga ekki
fyrir gúmmístígvélum eða húsa-
leigunni af því dópið er svo
dýrt,“ segir Mummi, sem rekur
meðferðarheimilið Götusmiðj-
una fyrir fólk á aldrinum 15 til
20 ára. Hann segir framboð á
kókaíni yfirdrifið á Íslandi.
Hægt væri að segja að fjölg-
un neytenda kókaíns hafi farið
stighækkandi á síðustu árum þó
ekki hafið orðið alger sprenging
í neyslu þess síðan á síðustu
árum liðins áratugar.
Verðið ekki breyst
Samkvæmt þeim sem Frétta-
blaðið talaði við þá bendir flest
til þess að verðið á kókaíni hafi
staðið í stað á síðustu árum. Tal-
að er um að götuverðið á
draslkóki sé um 10.000 krónur á
meðan betra efni seljist á um
15.000 krónur. Hins vegar segir
einn af heimildarmönnum
Fréttablaðsins úr djammlífi
borgarinnar að verðið á gramm-
inu hafi lækkað og sé nú komið
niður fyrir tíuþúsundkallinn.
Yngri kókaínneytendur
Kókaín hefur í gegnum tíðina
verið tengt við heim ríka og
fræga fólksins á Íslandi. Svo
virðist sem þetta hafi breyst og
yngra og venjulegra fólk er í
auknum mæli farið að neyta
kókaíns. „Neyslan hefur aukist.
Áður fyrr var kókaín notað af
þeim sem áttu meiri peninga en
nú hefur neyslan færst niður í
aldri. Það eru fleiri sem nota
það en áður,“ segir Ásgeir
Karlsso, aðstoðaryfirlögreglu-
þjónn hjá lögreglunni í Reykja-
vík.
Samkvæmt Þórarni Tyrfings-
syni voru 80 tilfelli af 192 sem
Vogur hafði afskipti af á síð-
asta ári á aldrinum 20 til 24
ára og að meðalaldur kókaín-
neytenda hafi ekki lækkað
tilfinnanlega. Hann segir
sjaldgæft að kókaínfíkill
hafi ekki áður verið
ánetjaður öðrum efnum
hér á landi sem sé öðru-
vísi en í öðrum löndum til
dæmis í Bandaríkjunum
þar sem ungt fólk ánetjist
kókaíni án þess að hafa notast
við önnur fíkniefni áður.
Aldurslækkunin á notendum
kókaíns á síðustu misserum er
þó ekki það áberandi að hún sjá-
ist á heildartölum meðferðar-
stofnunarinnar.
Mummi í Götusmiðjunni seg-
ir að um 20% þeirra sem séu hjá
samtökunum hafi notað kókaín.
Fyrir nokkrum árum var þessi
prósentutala um 5%. Hann segir
sláandi að meirihluti þessa unga
fólks sé stúlkur. Ástæðuna segir
Guðmundur að stúlkur séu oft
þiggjendur á kókaín sem þær fá
frá strákum sem bjóða þeim
efnið í skiptum fyrir kynlíf.
Enginn komi hins vegar til
stráka og bjóði þeim sérstak-
lega.
Heimildarmenn Fréttablaðs-
ins úr næturlífinu taka undir
orð Mumma: „Einn sem ég þekki
notar kókið sem gjaldmiðil til að
fá sér að ríða. Litlar stelpur sem
finnst gott að fá sér í nefið og
totta typpi fyrir það. Það er bara
standard. Þetta þykir kúl ef þú
ert 16, 17, 18 ára, og það er ekk-
ert mál fyrir stráka að komast
yfir stelpur svona.“ Annar af
heimildarmönnum blaðsins úr
næturlífinu segir neyslu kóka-
íns á djamminu hafa tvöfaldast
á síðasta eina og hálfa árinu.
Hann segir að algengara sé að
það sjáist á stúlkum að þær séu
kókaðar en á strákum sem þurfi
þó ekki að þýða að þær noti efn-
ið meira.
Aukin dauðsföll
Jakob Kristinsson, lyfjafræð-
ingur hjá rannsóknarstofu í
lyfjafræði, segir kókaín miklu
eitraðra efni en amfetamín og
segist ekki vita til að dauðsföll
hafi átt sér stað sökum am-
fetamínneyslu. Hins vegar seg-
ist Jakob hafa séð dauðsföll af
völdum kókaíns og alsælu.
Jakob segir að mikil aukning
hafi átt sér stað á Íslandi á
dauðsföllum sem rekja má til
fíkniefnaneyslu en hann segist
ekki hafa tekið eftir sérstakri
aukningu á dauðsföllum sem
rekja megi til kókaínneyslu.
Þórarinn Tyrfingsson segir að ef
tilhneigingin verði sú að fíklar
„færi sig úr amfetamíni yfir í
kókaín“ aukist líkurnar á fjölg-
un dauðsfalla sökum of stórra
skammta þar sem kókaín sé
hættulegra vímuefni en am-
fetamín hvað varðar líkur á
skyndidauða. „Dauðaskammtur-
inn af amfetamíni er vel þekkt-
ur. Hér á Íslandi hefur am-
fetamínfaraldur geisað mjög
lengi og það er afar fátítt að sjá
skyndidauða vegna of stórra
skammta,“ segir Þórarinn.
Spurningin er hvað gerist
með árunum eftir því sem
neysla kókaíns verður almenn-
ari. Eftir því sem kókaín kemst í
almennari neyslu er líklegra að
það verði enn ódýrara. Slíkt
eykur líkurnar á að neytendur
fari með kókaín eins og hvert
annað eiturlyf sem aftur eykur
líkurnar á því að það verði notað
í óhófi eða sem hluti af óþekktri
lyfjablöndu sem valdið geti al-
varlegum skaða. ■
22 31. júlí 2004 LAUGARDAGUR
Fréttablaðið talaði við 22 ára fíkil sem hefur
verið edrú í nokkra mánuði. Hann byrjaði í
hassneyslu þegar hann var tólf ára og fór svo
í harðari efni eins og svo oft er raunin. Á
meðan hann var í neyslu var kókaín í miklu
uppáhaldi. Hann segir að það hafi alltaf verið
nóg af kókaíni í kring um hann.
AF HVERJU KÓKAÍN? “Á tímabili þá notaði ég
bara alsælu en ég fílaði ekki hvað ég varð alltaf
rosalega þunglyndur af því. Þú sérð alveg á
manni ef hann er á alsælu. Þú getur ekki mætt í
vinnuna út úr poppaður. Þá breytti ég yfir í kóka-
ín því það var auðveldara að fela neysluna. Ég gat
verið á kókaíni á hverjum degi. Ef þú sýgur inn
kók og drekkur þá næst fram öðruvísi víma en ef
maður sýgur bara kók. Það myndast nýtt efni í
hausnum á manni. Þegar ég var á kóki þá vildi ég
helst ekki gera það nema að drekka bjór með því
annars var ég of stífur. Með áfenginu þá verður
maður slakari.“
HVERNIG ERU GÆÐI KÓKAÍNS Á ÍSLANDI?
“Að prófa kókaín á Íslandi er voðalega lítið kóka-
ín, það er kannski 20% af því sem það var áður
en það var útúrþynnt með einhverjum öðrum
efnum. Mín reynsla er sú að kókaín á Íslandi sé
algert drasl ef ég ber það saman við kók í öðrum
löndum. Maður notar kókaín á Íslandi og þarf að
velta því fyrir sér hvort maður finnur eitthvað, ef
maður prófar kókaín í Suður-Ameríku þá finnur
maður sko fyrir því.“
ÞEKKIR ÞÚ MÖRG DÆMI UM AÐ MENN HAFI
TEKIÐ INN OF STÓRAN SKAMMT AF KÓKI?
“Ég hef farið fjórum sinnum upp á spítala vegna
of stórs skammts kókaíns. Það er mjög erfitt að
óverdósa á kókaíni hér á landi vegna þess að
efnið er svo lélegt. Kannski fara gæðin á kókaíni
hérna að lagast með meiri eftirspurn. Ég lenti
einu sinni í því á Íslandi að sjúga upp kókaín sem
var búið að blanda með rottueitri. Þá fór ég upp
á spítala. Í hin skiptin var ég í útlöndum. Ég þekki
ekki margar slíkar sögur af fólki á Íslandi, bara ein
vinkona mín hefur lent í því. Hins vegar er nokk-
uð algengt að fólk fari vegna of stórs skammts
eiturlyfja en það er sjaldgæft út af kókaíni.“
ER KÓKAÍNNEYSLA ORÐIN ALMENNARI Á ÍS-
LANDI? “Minn vinahópur hefur alltaf verið fullur
af eiturlyfjum þannig að það sem ég sé hefur
ekki breyst mikið. Kókaínneyslu er orðin eins og
að drekka kók, það nota allir eiturlyf og það er
ekki bara eins og ég hangi í einhverjum kjallara í
Breiðholtinu heldur er ég úti um allt. Einu sinni
voru bara ríku gæjarnir sem áttu í nefið nú er
þetta almennara. Það var ekki þannig en eins og
með flesta hluti á Íslandi er þróunin mjög hröð.
Þegar ég var í neyslu þá keypti ég slag á fimmt-
án þúsund og bjó til þrjú grömm úr því. Svo seldi
ég tvö af þessum þremur á tólf þúsund stykkið
og notaði svo þriðja grammið sjálfur. Þannig fjár-
magnaði ég mína neyslu og kom út í gróða.
Kókaínneysla er orðin algengari en glæpirnir í
kringum neysluna hafa ekki breyst mikið. Mesta
breytingin er meiri neysla.“
Magn kókaíns sem tollgæslan á Keflavíkur-
flugvelli hefur lagt hald á síðastliðinn
áratug eykst árlega.
Fólkið sem notar efnið er yngra en áður:
Kókaín flæðir yfir Ísland
SAGA FÍKILS: Saug upp rottueitur
MAGN KÓKAÍNS
1994 91,5 g
1995 26 g
1996 0
1997 174 g
1998 630 g
1999 37,14 g
2000 822,2 g
2001 65 g
2002 1512 g
2003 1031 g
2004 1630,9 g*
*(það sem af er árinu)
FJÖLDI KÓKAÍNFÍKLA
1994 11
1995 10
1996 9
1997 21
1998 42
1999 75
2000 162
2001 173
2002 182
2003 192
Á síðasta áratug hefur þeim sem fá grein-
ingu á Vogi sem stórneytendur kókaíns
fjölgað úr 11 í 192.