Tíminn - 06.10.1972, Blaðsíða 9

Föstudagur 6. október 1972.
TÍMINN
9

Útgefandi: Fra'msóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristján Benediktsson. Ritstjórar: Þór
arinn Þórarinsson (ábm.),-Jón Helgason, Tómas Karlsson,
Andrés Kristjánsson (ritstjóri Sunnudagsblaðs Timans).
Auglýsingastjóri: Steingrlmur. Glslasqbi, • Ritstjórnarskrif
stofur i Edduhúsinu við Lindargötu, simar 18300-18306
Skrifstofur i Bankastræti 7 —afgreiðslusimi 12323 — auglýs-
ingasimi 19523. Aðrar skrifstofurrsimi 18300..Askriftargjald
225 krónur á mánuði innan iands, i lausasöiu 15 krónur ein
takið. Blaðaprent h.f.
í/
Léleg stjórnarandstaða
Það er sameiginlegt álit óbreyttra liðsmanna
i stjórnarandstöðuflokkunum, að aldrei hafi
verið málefnasnauðari og stefnulausari stjórn-
arandstaða á íslandi en sú, sem nú er. Megin-
uppistaðan i hinum samræmda málflutningi
Sjálfstæðisflokksins og Alþýðuflokksins er
máttlaust nöldur og hrakspár, en undan-
tekningarlaust örlar aldrei á nýtilegri tillögu
til lausnar einhverju vandamáli.
Þetta kemur mjög greinilega i ljós, þegar
Mbl. og Alþýðublaðið ræða um þá stundarer-
fiðleika, sem atvinnuvegirnir búa við. Blöðin
reyna að kenna rikisstjórninni um, hvernig
komið sé, og segja ýmist, að hún hafi látið
kaupgjaldið eða verðlagið hækka ofmikið. Eft-
ir kjarasamningana i fyrrahaust, héldu þessi
sömu blöð þvi þó fram, að launastéttirnar
hefðu hvergi nærri fengið það, sem þeim bar,
og ekki vantar kvartanir þeirra yfir þvi, að
verðlagseftirlitið sé allt of strangt. öðru
hverju eru þau svo að fella hræsnistár vegna
þess, hve illa sé búið að launafólki og það
verði þvi aldeilis að rétta hlut sinn á næsta Al-
þýðusambandsþingi! Þannig er ekki hægt að
finna neina stefnu i blöðum stjórnarand-
stæðinga, heldur segja þau sitt á hvað eftir þvi
við hvern er rætt. Iðulega kemur fyrir i sama
tölublaði, að skammast er yfir þvi á einni sið-
unni, að kaupið sé allt of hátt fyrir atvinnu-
vegina, en á næstu siðu, að það sé allt of lágt og
þvi verði að gera ráðstafanir til að hækka það!
Vitanlega afla stjórnarandstæðingar sér ekki
trausts með slikum skrifum, enda mun erfitt
að finna þann óbreyttan liðsmann Sjálfstæðis-
flokksins eða Alþýðuflokksins, sem ekki lýsir
óánægju sinni yfir þeim.
Þvi neitar enginn, að atvinnuvegirnir eiga
við vissa stundarerfiðleika að etja. Þegar
kaupsamningar voru gerðir á siðastliðnum
vetri, voru gerðar áætlanir, sem gáfu til
kynna, að hækkanirnar yrðu ekki of miklar
fyrir atvinnuvegina. Þessar áætlanir hafa ekki
staðizt og veldur þar mestu, að fiskafli hefur
orðið minni en áætlað var og verðlag á inn-
flutningsvörum hefur einnig hækkað meira,
m.a. vegna gengisbreytinga erlendis. Af
þessum ástæðum eru erfiðleikar atvinnuveg-
anna einkum sprottnir. Strax þegar rikis-
stjórnin sá fram á það i sumar, að umræddar
áætlanir myndu ekki standast, var gripið til
sérstakra stöðvunarráðstafana, svo að kaup-
gjald og verðlag héldist sem mest óbreytt til
áramóta. Timann þangað til ætlar rikis-
stjórnin að nota til að undirbúa varanlegri
ráðstafanir.
Þeir erfiðleikar atvinnuveganna, sem nú er
glimt við, eru vissulega talsverðir, en þó minni
en oft áður, þar sem útflutningsverðið er hag-
stætt. Þeir eiga þvi að vera vel viðráðanlegir,
ef rétt er á haldið. Þvi er engin ástæða til
svartsýni og t.d. alger fjarstæða að vera að spá
gengisfellingu. En hvert verður framlag
stjórnarandstöðunnar til lausnar þessum
vanda? Ætlar hún að halda áfram neikvæðu
nöldri og reyna að spilla fyrir öllum að-
gerðum? Það eru ekki sizt óbreyttir fylgis-
menn stjórnarandstöðuflokkanna, sem spyrja
þannig. En ekki mun hróður málgagna
þessara flokka vaxa, ef þau halda áfram upp-
teknum hætti. ^ ^
ERLENT YFIRLIT
Einræðisstjórn komin til
valda á Filippseyjum
Marcos forseti hefur tekið öll völd í sínar hendur
Ferdinand Marcos
FLEST bendir nú til, að
Filippseyjar séu að komast i
hóp þeirra landa, sem munu
búa við hernaðarlegt einræði
næstu árin. Að nafni til hafa
Filippseyjar búið við lýð-
ræðislegt stjórnarfar siðan
Bandarikin veittu þeim fullt
frelsi árið 1946 og stjórnar-
skipulagið verið þar mjög
svipað og i Bandarikjunum,
þ.e. sterkt forsetavald og
glögg skil milli fram-
kvæmdavalds og löggjafar-
valds. Þetta fyrirkomulag
hefur vægast sagt gefizt illa,
enda þjóðin illa undir lýð-
ræðislega stjórn búin. For-
setarnir hafa litlu getað öðru
ráðið en að hlynna að
gæðingum sinum og flestar
félagslegar framfarir orðið að
sitja á hakanum. Hverskonar
spilling hefur náð að þróast og
aukið bilið milli fámennrar
auöstéttar og fátæks
almennings. k
Þetta ástand á Filippseyjum
leiddi fljótlega til þess, að þar
reis upp allöflug skæruliða-
hreyfing. Árið 1953 náði álit-
legur stjórnmálaleiðtogi,
Magsaysay, kjöri sem forseti
og tókst honum að ráða niður-
lögum skæruliða að mestu,
m.a. samkomulagi við suma
leiðtoga þeirra um félags-
legar umbætur. Magsaysay
fórst i flugslysi skömmu siðar
og tók þá við duglitill vara-
forseti. Arið 1961 var annar
efnilegur stjórnmálamaður,
Macapagal, kosinn forseti
eftir að hafa lofað margvis-
legum umbótum. Honum varð
hinsvegar litiö ágengt og hann
féll þvi i forsetakosningunum
1. desember 1965 fyrir Fer-
dinand Marcos, sem lofaði að
framkvæma þá stefnu, sem
Macapagal hafði mistekizt að
koma fram. Marcos náði svo
endurkosningu i forsetakosn-
ingunum 1969.
ÞAÐ hefur farið á nokkuð
svipaða leið hjá Marcos og og
Macapagal. Honum hefur illa
tekizt að framkvæma kosn-
ingaloforð sin. Þvert á móti
hefur spilling aukizt og
óánægja vaxið, án þess að
nokkuð verulegt væri gert til
umbóta. Skæruliðar hafa
komiðtilsögu að nýju og látið
viða til sin taka. Siðustu
mánuði hefur stefnt óðfluga til
algers stjórnleysis.
Ymsar ástæður réðu þvi, að
miklar vonir voru bundnar við
stjórn Marcos i upphafi.
Marcos, sem er fæddur 1917,
átti að ýmsu leyti merkan og
æfintýralegan feril að baki.
Faðir hans var þekktur stjórn-
málamaður og var Marcos,
þegar hann var 22 ára,
sakaður um að hafa ráðið
einum helzta andstæðingi
föður sins bana. Hann var þó
sýknaður i hæstarétti, sem
taldi, að hér hefði verið um
falsákæru að ræða. Mál þetta
vakti eigi að siður mikla at-
hygli á hinum unga manni,
sem þótti standa sig vel i rétt-
arhöldunum. Marcos var við
laganám á þessum tima og
lauk þvi nokkru siðar og tók
hann hærra próf en gert hefur
verið fyrr eða siðar. A striðs-
árunum barðist hann með
Bandarikjamönnum og hlaut
fleiri heiðursmerki fyrir vask-
lega framgöngu en nokkur
annar landi hans. Striðsfrægð
hans var honum mikill styrkur
i forsetakosningunum 1965. Þá
hefur kona hans ekki spillt
fyrir honum, en hún var
fegurðardrottning Filippseyja
1954 og er enn talin ein
fegursta kona landsins. Hún
hefur tekið verulegan þátt i
stjórnmálabaráttunni við hlið
manns sins.
SIÐUSTU misserin hefur sá
orðrómur komizt á kreik, aö
Marcos hefði i hyggju að
tryggja sér völdin áfram en
samkvæmt stjórnarskrá
landsins hafði hann ekki rétt
til framboðs i næstu forseta-
kosningum, sem eiga að fara
fram haustið 1973. Stjórnar-
skráin mælir svo fyrir að
enginn má gegna forsetaem-
bættinu lengur samfleytt en i
tvö kjörtimabil. 1 fyrstu var
talað um, að Marcos ætlaði að
bjóða konu sina fram og
tryggja sér áframhaldandi
völd á þann hátt. Hann mun þó
fljótt hafa horfið frá þvi. I
staðinn hófst hann handa um
að undirbúa breytingar á
stjórnarskránni.Hann lét svo
heita, að aðaltilgangur hans
væri sá að taka upp evrópska
stjórnarhætti, þ.e.að rikis-
stjórnin yrði þingbundin og
vald forsetans litið. Þá áttu
ekki heldur að vera neinar
hömlur á þvi, hve lengi for-
setinn mætti vera við völd.
Andstæðingar Marcos töldu,
að hann hygðist tryggja sér
áfram forsetadóm á þennan
hátt.
Þessar fyrirætlanir hefur
Marcosnú lagt á hilluna i bili,
enda er talið vafasamt, að
hann fengi þær samþykktar. I
staðinn hefur hann farið aðra
og auðveldari leið til að
tryggja sér völdin. Hinn 25.
september siðastliðinn fyrir-
skipaði hann, að herlög skyldu
ganga i gildi, en það þýddi i
raun, að herinn tók öll
stjórnarstörf i landinu i sinar
hendur undir forustu forset-
ans. Akvörðun þessi var rök-
studd með þvi, að tilraun hefði
verið gerð til að myröa varn-
armálaráðherrann og að
skæruliðastarfsemi og óöld
magnaðist svo i landinu, að
enginn væri óhultur um lif sitt
eða eignir og bylting gæti
verið gerð þá og þegar.
MARCOS lét ekki við það
eitt sitja að fyrirskipa herlög.
og eiginkona hans.
Jafnframt boðaði hann rót-
tækar umbætur á mörgum
sviðum. Stórjörðum skyldi
skipt og smábændum hjálpað
til jarðakaupa. Hafizt skyldi
ötullega handa um að uppræta
hverskonar spillingu og þó
ekki sizt i stjórnarkerfinu. Oll-
um embættismönnum var
fyrirskipað að segja lausum
störfum sinum og hafa all-
margir verið reknir tafar-
laust. Spilavitum og vændis-
húsum hefur verið lokað og
sitthvað annað aðhafzt til
sönnunar þvi, að það séu
meira en orðin tóm að vinna
eigi bug á þeirri margvislegu
spillingu, sem hefur dafnað i
landinu siðustu árin. En jafn-
hliða þessu hefur Marcos
einnig látið arm laganna ná til
pólitiskra andstæðinga.
Margir hættulegustu and-
stæðingar hans hafa verið
settir i stofufangelsi og öll
blöð andstæð Marcos verið
látin hætta útkomu a.m.k. i
bili.Sama gildir um útvarps-
stöðvar, sem andstæðingar
hans réðu yfir.
Svo virðist, sem al-
menningur á Filippseyjum
hafi tekið þessu með jafnaðar-
geði og Marcos sé liklegur til
aðstyrkja stöðu sina, ef hann
stendur við loforð sin. Hann
lofar þvi, að fullu lýðræði
verði brátt komið á aftur, en
flestir spá þvi, að hann mundi
beita hernaðarlegu einræði 2-3
næstu árin, eða a.m.k. þangað
til að hann telji sér óhætt að
efna til kosninga.
Filippseyjar, sem eru
byggðir Malajum, komust
undir stjórn Spánverja 1571 en
1898 komust þær undir stjórn
Bandarikjanna eftir styrjöld
milli Spánverja og Banda-
rikjanna. Árið 1934 veittu
Bandarikin Filippseyjum við-
tæka heimastjórn og fyrirheit
um fullt sjálfstæði innan 10
ára. Japanir hernámu
Filippseyjar og fóru þar með
stjórn næstu árin. Arið 1946
fengu Filippseyjar'Tullt sjálf-
stæði. tbúar þar eru um 38
milljónir.
Þ.Þ.