Tíminn - 06.01.1973, Blaðsíða 13

Laugardagur 6. janúar 1973
TIMINN
13
Útgefandi: Framsóknarfiokkurínn
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnhogason. Ritstjórar: Þór
arinn Þórarinsson (ábm.), Jón Helgason, Tómas Karlsson
'Andrés Kristjánsson (ritstjóri Sunnudagsbiaðs Timáns)
Auglýsingastjóri: Steingrfmur. Gislasúii.' Ritstjórnarskrif
stofur i Edduhúsinu viö Lindargótu, sfmar 18300-18306
Skrifstofur i Bankastræti 7 — afgreiðslusimi 12323 — aúglýs
ingasimi 19523. Aðrar skrifstofurtsimi 18300. Askriftargjald
525 krónur á niánuði innan lands, i iausasölu 15 krónur ein
takið. Blaðaprent h.f.
A vegamótum
Það var Alþýðuflokkurinn, sem átti frum-
kvæði að þvi á árinu 1970, að hafnar voru við-
ræður milli flokka um nánari samvinnu vinstri
manna i landinu. í kosningum 71 varð Alþýðu-
flokkurinn fyrir fylgistapi,en sá aðilinn, sem
Alþýðuflokkurinn ræddi einkum við um nánara
samstarf, vann mikinn kosningasigur.
Við undirbúning að myndun vinstri stjórnar
i júli 1971 var Alþýðuflokknum boðin þátttaka i
þeim viðræðum. Segja má, að þvi hefðu engar
skuldbindingar fylgt, þótt þvi boði hefði verið
tekið, um þátttöku i vinstri stjórn
Engu að siður hafnaði Alþýðuflokkurinn
þessu boði um þátttöku i viðræðum til könn-
unar á þvi, hvort Alþýðuflokkurinn gæti orðið
aðili að málefnasamningi vinstri stjórnar.
Þannig hafnaði hann i fyrstu lotu boði um
samstarf og samstöðu allra vinstri manna um
stjórn landsins.
1 fyrstu fór Alþýðuflokkurinn sér hægt i
stjórnarandstöðunni og léði ýmsum málum
stjórnarinnar lið. En um áramótin 1971-1972 fór
andstaða Alþýðuflokksins að verða harðari og
fór siðan harðnandi fram yfir mitt siðasta ár.
En það sem af er þessu þingi má segja,að
Alþýðuflokkurinn hafi nálgazt stjórnina i
veigamiklum atriðum.
í málefnasamningi núverandi rikisstjórnar
verður fátt fundið, sem ekki má teljast sam-
rýmast þeirri stefnuskrá, sem Alþýðu-
flokkurinn hefur boðað, og i honum er kveðið á
um átök i ýmsum málum, sem Alþýðu-
flokkurinn hefur jafnan talið meðal helztu
baráttumála sinna. Það var aðeins eitt veiga-
mikið atriði, sem Alþýðuflokkurinn lýsti and-
stöðu við, þ.e. stefnuna i varnarmálum
1. En i haust flutti Alþýðuflokkurinn at-
hyglisverða tillögu i varnarmálum á Alþingi. í
henni nálgaðist hann verulega stefnu rikis-
stjórnarinnar og setur fram svipaðar skoðanir
og stefnumörk og Framsóknarmenn hafa gert
á undanförnum árum.
2. Á Alþingi i desember átti Alþýðu-
flokkurinn samstarf við stjórnarflokkana um
kosningar.og slitnaði þá með öllu það samstarf,
sem hann hafði átt við Sjálfstæðisflokkinn i
slikum kosningum á þinginu á undan.
3. Af áramótagrein formanns Alþýðuflokks-
ins nú um áramótin verður i þriðja lagi heldur
ekki annað skilið en formaðurinn lýsi yfir vilja
til samstarfs um að leysa með stjórnar-
flokkunum eitt viðkvæmasta og vandasamasta
mál efnahags- og kjaramála, þ.e. að leggja lið
sitt til samkomulags aðilja vinnumarkaðarins
um skynsamlegar breytingar á visitölukerfinu,
— nauðsynlegar breytingar, ef takast á að
hamla gegn verðbólguþróun í framtiðinni.
Að þessu athuguðu hlýtur það að vera
spurning, hvort ekki eigi nú að bjóða Alþýðu-
flokknum aðild að rikisstjórn vinstri manna.
Við slikt boð mun og reyna á, hve rikur vilji er
innan Alþýðuflokksins til að stuðla að nánara
samstarfi vinstri manna. Ef markmið allra
hugleiðinga og yfirlýsinga um nánara sam-
starf vinstri manna er ekki samstarf um stjórn
landsins, er slikt tal vissulega verra en ekki.
Og ef menn treysta sér ekki til að taka þátt i
samstarfi vinstri flokka um stjórn landsins,er
óhugsandnað samstarf i sameinuðum flokki
geti flýtt fyrir framgangi hugsjóna vinstri
manna i landinu. —TK
Henry Brandon, Sunday Times:
Veikjast tengsli Vestur-
Evrópu og Bandaríkjanna?
Árekstrar í efnahagsmálum geta orðið miklir
Kdward llcath
SA grunur læðist að rikis-
stjórn Nixons forseta, að utan-
rikismálin snúist á þann veg á
hinu nýbyrjaða ári, að
samskiptin við vinaþjóðir og
samherja valdi meiri erfið-
leikum en samskiptin við óvini
og andstæðinga. Stjórnin ótt-
ast, að þetta muni spilla sam-
vinnu innan bandalags vest-
rænna rikja. Af þessum rótum
munu runnin þau ummæli,
sem höfð eru eftir þeim báð-
um, Nixon forseta og dr. Kiss-
inger ráðgjafa hans, að sam-
búðin við samherja og banda-
menn verði metin meira en
flest annað.
Viðurkennt er meðal ráða-
manna i Washington, að ein-
beiting að bættri sambúð viö
Kinverja og Sovétmenn og að
lausn Vietnammálsins hafi
valdið þvi, að miður hafi verið
rækt en vera ætti að leysa
ýmiskonar vanda i samskipt-
um Bandarikjamanna við
bandaþjóðir þeirra. Sú stað-
reynd gerir enn erfiðara fyrir i
þessu efni, að breytingar inn-
an Efnahagsbandalags
Evrópu hafa i för með sér, að
mjög erfitt er að gera sér
grein fyrir framvindunni.
BANDARIKJAMENN hafa
næsta litið reynt að gera sér
grein fyrir, hvernig þeim beri
að laga sig að þeim höfuð-
breytingum, sem eru að ger-
ast innan Efnahagsbandalags
Evrópu. Edward Heath for-
sætisráðherra Breta komst
svo að orði fyrir skömmu um
þessar breytingar:
„Efnahagsbandalag Evrópu
eru viðameiri og máttugri
samtök i viðskiptum og fjár-
málum en áður hafa verið
mynduð.og stærð þeirra og
áhrifamáttur mun gjörbreyta
valdajafnvæginu i viðskipta-
og gjaldeyrismálum heims-
ins.”
Heath forsætisráöherra fer
á næstunni til Bandarikjanna
til viðræðna við Nixon forseta,
og er gert ráð fyrir, að við-
ræður þeirra snúist einkum
um þessi efni.
Hin breyttu viðhorf valda
ýmsum áhrifamönnum i
Washington miklum áhyggj-
um. Þeir óttast mjög, að
ágreiningurinn i viðskipta- og
fjárhagsmálum kunni að
reynast meiri en svo, að auð-
velt reynist að jafna hann.
Hinir svartsýnustu eru þeirrar
skoðunar, að óttinn hafi verið
hið eina sameinandi afl þegar
gengið var frá núverandi
bandalagi Evrópumanna og
Bandarikjamanna, og sameig
inleg menningarerfð þeirra sé
þvi aðeins sameinandi, að hún
sjálf sé i beinum voða. Nú hagi
hins vegar svo til, að friðvæn-
legra sér i heiminum en áður,
og þá kunni hin fornu samein-
ingartengsl að reynast svo
veik orðin, að náin samvinna
innan hins vestræna banda-
lags verði ekki varðveitt nema
til komi breyttir stjórn-
málahættir. Margir
áhrifamiklir forustumenn lita
þannig á málin.
EINKUM veldur ugg á við-
skiptasviðinu, að tollvernd
Efnahagsbandalags Evrópu
valdi miklum erfiðleikum á
sölu bandariskra land-
búnaðarafurða, og styrk-
veitingar bandalagsins kunni
einnig að torvelda Banda-
rikjamönnum sölu á tölvum og
öðrum framleiðsluvörum hins
háþróaða iðnaðar á Evrópu-
markaði.
A sviði alþjóðagjaldeyris-
mála óttast Bandarikjamenn
mest, að Evrópumenn kunni
að aðhyllast einhvers konar
kerfi, sem geti valdið þvi, að
Bandarikjamenn veröi ofur-
liði bornir og reynist þvi ekki
einráöir um stefnu sina.
Hernaðarmálin valda einnig
alvarlegum áhyggjum. Eink-
um er óttazt, að nauðsynin á
breyttri skiptingu á kostnaði
við Atlantshafsbandalagið
valdi enn meiri erfiðleikum en
raun hefir á orðið til þessa.
Sennilegt er, að beinar kröfur
um brotthvarf bandariska
hersins frá Evrópu verði látn-
ar liggja i láginni um sinn i
Washington, en erfiðleikar á
nauðsynlegum fjárveitingum i
fjárlögum valdi hins vegar
aukinni ástæðu til fækkunar.
Talið er, að forsetanum reyn-
ist erfitt að standa gegn þess-
um þrýstingi, jafnvel þó að
hann sé i hjarta sinu hlynntur
allöflugri hernaðarnærveru
Bandarikjamanna i Evrópu.
Stóraukin skipti
Bandarikjamanna við
kommúnistarikin eru ný af
nálinni. Bandarikjamenn
forðuðust þessi viðskipti um
langtskeiö, en nú eru horfur á,
að hin auknu Rússlandsvið-
skipti valdi harðnandi sam
keppni við Evrópumenn á
þessu sviði.
BJARTSÝNISMENN gera
sér vonir um nýjan og bættan
skilning á nauðsyn alþjóða-
samvinnu. Þeir binda miklar
vonir við væntanlegar samn-
ingaviðræður um tolla og
gjaldeyrismál, en einkum þó
væntanlegar viðræður innan
þróunarsamtaka Evrópurikja
um alþjóðlegar orkulindir, en
margir áhrifamenn i
Washington telja lausn þeirra
mála mikilvægari fyrir fram-
vinduna næstu tvo áratugi en
allt annað.
Biartsvnismennirnir vona,
að ný samvinna um lausn
orkulindavandans beggja
vegna Atlantshafsins geti vak-
ið nýja samábyrgðarkennd og
ef til vill unnið bug á þeirri
breytingu, sem verzlunar- og
gjaldeyrismálin sennilega
valda.
FYRIRSJAANLEG orku-
þurrö hefir ekki enn valdið
jafn miklum kviða i
Efnahagsbandalagi Evrópu
og i Bandarikjunum. Orku-
nolkunin eykst, en nýjar orku-
lindir eru nú fágætari en fyrr.
Af þessu leiðir i bráð, að auka
verður vinnslu og nýtingu
þekktra orkulinda, en það
telja Bandarikjamenn auð-
veldast og eðlilegast að gera
með sameiginlegri fjármögn-
un.
1 öðru lagi telja þeir nauð-
synlegt að mynda samtök
þeirra þjóða, sem oliu nota, til
þess aö efla varnirnar gegn
viðleitni oliuframleiðslurikj-
anna til þess að etja oliunot-
endum hvorum gegn öðrum.
Væri unnt að mynda sameig-
inlega samningsaðstöðu um
oliuna og ná samningum um
sameiginlegan fjárfestingar-
sjóð til vinnslu hinna ýmsu
linda, telja margir forustu-
menn i Washington, að orku-
lindavandinn efldi samstöðu
til tryggingar sameiginlegum
hagsmunum og gæti orðið
uppspretta nýrrar einingar.
FORUSTUMENN
bandariskra stórfyrirtækja
hugleiða i alvöru gifurlega
fjárfestingu i vinnslu jarðgass
i Sovétrikjunum. Töluverðrar
andstöðu gætir þó hjá rikis-
stjórninni gegn þessum hug-
myndum, bæði af öryggis-og
fjárhagsástæðum.
Bandariskir forustumenn
um stefnumótun eru i nokkr-
um efa um, að forustumenn
Efnahajsbandalags Evrópu
séu gæddir nægilegum skap-
andi krafti til þátttöku i
alþjóðasamtökum, sem sam-
eini með einhverjum hætti
hagsmunina i stjórnmálum,
efnahagsmálum og öryggis-
málum. Þeir draga einnig i
efa, að forustumenn banda-
lagsins geri sér grein fyrir,
hve efnahagstengslin við
Evrópu eru Bandarikjamönn-
um viðkvæmt mál, einkum
þegar svo stendur á, að efna-
hagslegri þjóðernisstefnu
eykst fylgi i Bandarikjunum.
Að endingu ræður úrslitum, að
hve miklu leyti hvor aðilinn
um sig ákveður að notfæra sér
aðstöðu sina, enda eru
efnahags- og öryggismálin
hvor öðrum háð og sé öðru
fórnað, er hinu hætt.