Fréttablaðið - 18.10.2004, Blaðsíða 16

Þegar Rússarnir loksins komu var
enginn til að taka á móti þeim.
Herskip þeirra birtust skyndilega
á Þistilfjarðargrunni og sögur
gengu jafnvel um að kjarn-
orkukafbátur hefði lent í erfiðleik-
um. Engin svör af viti fengust:
ekki er hægt að trúa orði af því
sem frá stjórnsýslu Rússa kemur,
enda landinu enn stjórnað af sama
fólkinu og ríkti á dögum kommún-
ismans.
Varnir Íslands eru í höndum
Bandaríkjamanna. Þetta atvik sýn-
ir að það fyrirkomulag eflir ekki
öryggiskennd. Á meðan Banda-
ríkjamenn litu svo á að þeim væri
sjálfum nauðsyn að hafa viðbúnað
hér var ef til vill ástæða til að ætla
að þeir sýndu því einhvern áhuga
hverjir væru að læðupokast hér í
kringum landið, en sú tíð er liðin.
Skyldu þeir hafa frétt af þessum
heræfingum enn? Finnst þeim að
þetta komi sér við?
Orion-vélarnar bandarísku sem
ætlaðar voru til eftirlits hér við
land eru ekki lengur hér; þær hafa
verið kallaðar til staða þar sem
Bandaríkjamenn telja þörf fyrir
þær. Yfirhöfuð telja Bandaríkja-
menn sig ekki hafa neina þörf fyr-
ir herlið hér, hið svokallaða stríð
gegn hryðjuverkum sem þeir telja
sig vera í nær til allrar hamingju
ekki hingað. Kannski er brýnasta
pólitíska verkefni okkar um þess-
ar mundir að reyna að fá Davíð
Oddsson og Halldór Ásgrímsson
ofan af því að reyna með öllum
ráðum að tosa hingað til okkar
„stríðið gegn hryðjuverkum“.
Herrar mínir: það er ekkert upp úr
því að hafa, en það er stórhættu-
legt og siðferðilega rangt.
Við erum svo samdauna hern-
um að það gleymist hversu óeðli-
legt ástand það er hjá fullvalda
ríki að erlent stórveldi, með sína
hagsmuni, annist varnir þess. Á
tímum kalda stríðsins var þessi
her ekki síst kvaddur hingað
vegna þess að ráðamenn óttuðust
valdatöku kommúnista hér á landi,
jafnvel frekar en að Rússarnir
myndu hernema landið. Það voru
ekki síst átökin á Austurvelli þeg-
ar Ísland gekk í Nató sem notuð
voru til að vekja upp þá hugmynd
að hér væri öflugur flokkur
kommúnista sem hefði slíkt í hyg-
gju en hafa ber í huga að á þeim
tíma höfðu menn séð slík valdarán
í löndum eins og Tékkóslóvakíu og
annars staðar í Austur-Evrópu, svo
að hugsunin var kannski ekki al-
veg út í hött hjá mönnum sem lítt
þekktu til íslenskra staðhátta. En
er enn talin hætta á slíku? Og
hvaða fólk er þá talið líklegt til að
fremja valdarán? Jón Ásgeir?
Birna? Mannréttindaskrifstofan?
Ráðherrarnir tala um hryðju-
verkaógnina, eins og hún hafi löng-
um legið í landi hér, þar sem einu
skemmdarverkin eru unnin á
strætisvagnaskýlum og einu
sprengingarnar og spellvirkin eru
á vegum Landsvirkjunar. Hugtak-
ið hryðjuverkamaður er ofnotað
og á alls ekki við í löndum þar sem
er borgarastríð, eins og til dæmis
Írak eða Ísrael – en iðja hryðju-
verkamannsins er vitaskuld sú að
vera óþekkjanlegur á meðan hann
kemur fyrir sprengju einhvers
staðar á fjölförnum stað, ýmist á
sjálfum sér eða í tösku. Herliðið í
Keflavík dugar ekki á slíka hryðju-
verkamenn frekar en til dæmis
KR-liðið. Gegn hryðjuverkaógn-
inni duga ekki hefðbundin hernað-
armeðul, tæki eða tól – þar dugar
ekkert annað en að útrýma því
ranglæti sem knýr fólk til slíkra
örþrifaráða. Það er óeðli að myrða
annað fólk, saklaust fólk, stríðsá-
stand er óeðlilegt ástand: friður er
hið náttúrlega ástand. Því verðum
við að trúa, að minnsta kosti vopn-
laus þjóð eins og Íslendingar.
Tvennt virðist einkum valda
því að stjórnvöld þráast við að hor-
fast í augu við þá staðreynd að her-
inn fer burt fyrr eða síðar: annars
vegar eru menn fastir í hugmynda-
heimi kalda stríðsins með tilheyr-
andi fylgispekt við Bandaríkja-
stjórn og hins vegar sjá menn eng-
in úrræði í atvinnumálum á Suður-
nesjum þegar Bandaríkjamenn
hætta að halda þar uppi at-
vinnustigi. Það hlýtur að vera
hægt að finna sértækar og tækni-
legar lausnir til að styðja við at-
vinnulífið á Suðurnesjum ñ slíkt
getur að minnsta kosti ekki verið
einrátt í varnarstefnu heillar þjóð-
ar – en fylgispektin við Banda-
ríkjastjórn verður æ hættulegri
vegna þess að stefna Bandaríkja-
stjórnar verður æ villtari, einkum
ef svo fer sem horfir að Bush verð-
ur endurkjörinn.
Til allrar hamingju hefur eng-
inn af þeim bjálfum sem kenna sig
við al-Kaída tekið eftir litla Íslandi
á lista fylgiríkja Bush-stjórnarinn-
ar, en allur er varinn góður og
löngu tímabært að láta sig hverfa
þaðan. ■
S taða Samfylkingarinnar nú minnir um margt á Sjálf-stæðisflokkinn á árunum 1988 til 1991. Flokkurinn var þáutan ríkisstjórnar, togstreita var innan hans um foryst-
una, en hann reyndi að skapa sér sóknarfæri með áherslu á mál-
efnavinnu og harðri stjórnarandstöðu á Alþingi. Málefnastarfið
kom sér vel fyrir flokkinn í kosningabaráttunni vorið 1991 og
ekki síður þegar ríkisstjórnir, sem sjálfstæðismenn veittu for-
ystu, hófust handa um miklar breytingar á ýmsum sviðum þjóð-
félagsins á tíunda áratugnum. Líklega áttu formannsskipti í
flokknum vorið 1991 einnig drjúgan þátt í velgengni flokksins.
Það er skynsamleg ákvörðun hjá forystumönnum Samfylk-
ingarinnar að nota tímann í stjórnarandstöðu til að skýra og
skerpa stefnuna og skapa vettvang til rökræðna um markmið
og leiðir í stjórnmálum eins og gert hefur verið með framtíðar-
nefnd flokksins. Afrakstur starfsins er að birtast í ýmsum at-
hyglisverðum hugmyndum og áherslum sem kynntar voru á
flokksstjórnarfundi Samfylkingarinnar nú um helgina. Enn er
þó mörgum spurningum ósvarað um raunverulega hugmynda-
fræði flokksins. Enn hangir yfir Samfylkingunni efinn um hvor
gömlu flokkanna, Alþýðubandalagið eða Alþýðuflokkurinn, ráði
ferðinni í nýja flokknum. Mikilvægt er fyrir framtíðarþróun
Samfylkingarinnar að sýna fram á að sú spurning sé úrelt.
Líklegt er þó að Samfylkingin muni ekki ná sér á strik fyrr
en ljóst er hver verður framtíðarforingi hennar. Togstreita
Össurar Skarphéðinssonar og Ingibjargar Sólrúnar Gísladóttur
veikir flokkinn og skaðar. Til samanburðar má benda á hvernig
traust og fumlaus forysta Steingríms J. Sigfússonar fyrir flokki
Vinstri grænna hefur skapað flokknum miklu meira fylgi og
sterkari stöðu en stefnumál hans skýra.
Munurinn á stöðu Samfylkingarinnar nú og Sjálfstæðis-
flokksins 1988 til 1991 er sá að efnahagslífið var í ólestri í lok
níunda áratugarins og kjör almennings höfðu stórversnað.
Þetta styrkti sókn sjálfstæðismanna. Nú eru allar hagtölur
þjóðarbúskaparins réttu megin striksins og ríkisstjórnin nýtur
alþjóðlegs álits fyrir árangur sinn og fyrir skynsamlega efna-
hagsstefnu. Það gerir stjórnarandstöðunni erfiðara fyrir.
Vinstri stjórnin, sem sjálfstæðismenn börðust gegn 1988 til
1991, var veik og sundurþykkja einkenndi samstarf stjórnar-
flokkanna. Almenningsálitið var ríkisstjórninni neikvætt. Nú-
verandi ríkisstjórn er að sönnu með tæpan þingmeirihluta en
svo vel er haldið um taumana að það væru ýkjur að segja að
meirihluti hennar á þingi væri valtur. Þá er samstaða á milli
stjórnarflokkanna í öllum höfuðmálum. Aftur á móti hefur
ríkisstjórninni tekist illa upp í mörgum stórmálum frá því að
hún var mynduð og skaðað orðstír sinn. Hún hefur skapað sér
slæma ímynd sem sumir kenna við valdþótta og foringjastjórn-
mál. Andúð almennings á þessum þáttum ristir djúpt. Sóknar-
færi Samfylkingarinnar – og annarra stjórnarandstöðuflokka –
nú um stundir liggja ekki síst í því að berjast gegn þeim. ■
18. október 2004 MÁNUDAGUR
SJÓNARMIÐ
GUÐMUNDUR MAGNÚSSON
Skynsamlegt að leggja áherslu á
málefnavinnu í stjórnarandstöðu.
Sóknarfæri fyrir
Samfylkinguna
FRÁ DEGI TIL DAGS
Jólahlaðborð
Að hætti Eika
Veislustjóri:
Flosi Ólafsson
20. 26. og 27. nóvember
3. 4. 10. og 11. desember

Drekkhlaðin veisluborðin svigna
undan gómsætum kræsingum úr
smiðju matreiðslumeistara
Hótel Arkar.

Verð: 4.490,- krónur
(Með gistingu kr. 8.790,- á mann í tvíbýli)

Föstudagstilboð:
3.990,- krónur
(Með gistingu kr. 7.990,- á mann í tvíbýli)
20. nóv: uppselt í gistingu, laust í sal.
27. nóv: uppselt í gistingu, uppselt í sal.

AÐRIR DAGAR ÓÐUM AÐ FYLLAST!
PANTIÐ TÍMALEGA.

HÓTEL ÖRK SÍMI 483 4700
ÚTGÁFUFÉLAG: Frétt ehf. RITSTJÓRI: Gunnar Smári Egilsson FRÉTTARITSTJÓRAR: Sigurjón M. Egilsson og Sigmundur Ernir Rúnarsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FULLTRÚI
RITSTJÓRA: Guðmundur Magnússon RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN, AUGLÝSINGAR OG DREIFING:
Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is
SETNING OG UMBROT: Frétt ehf. PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt
að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
Þegar Rússarnir komu...
Reyndu hallarbyltingu
Átökin um yfirráðin í Íslandsbanka, sem
Hafliði Helgason rakti í athyglisverðri
grein í Fréttablaðinu í gær, beina kast-
ljósinu að stöðu lífeyrissjóðanna í við-
skiptalífinu. Litlu munaði að hallarbylt-
ing næði fram að ganga í bankanum.
Munaði þar mest
um atkvæði hins
þjóðkunna at-
hafnamanns,
Víglundar Þor-
s t e i n s sona r ,
sem situr í
bankaráðinu í
krafti hlutafjár-
eignar Lífeyr-
i s s j ó ð s
verslunar-
manna. Þetta vakti óánægju meðal
forystumanna Samtaka atvinnulífsins
sem markað hafa þá stefnu að lífeyr-
issjóðirnir taki ekki þátt í valdabrölti í
viðskiptalífinu. Þar sem Víglundur
hlustaði ekki á sína menn sáu þeir til
þess að lífeyrissjóðurinn losaði sig
einfaldlega við hlutabréfin í bankan-
um. Þar með hverfur Víglundur úr
bankaráðinu innan fárra daga og
ráðagerðir um hallarbyltingu verða að
engu – í bili a.m.k. Kannski finnur
Víglundur mótleik.
Hverjir stjórna?
Flestum finnst það líklega skynsamleg
stefna hjá lífeyrissjóðunum að horfa
fyrst og fremst til arðsemi og við-
skiptatækifæra þegar fjárfest er í fyrir-
tækjum eða hlutir seldir. En allir vita
að kaupsýslumenn klæða metnað og
persónulegt valdabrölt sitt undan-
tekningarlaust í þann búning að um
sé að ræða „áhugaverða fjárfestingu“.
Fyrir þá sem utan við standa er erfitt
að meta hvað er á seyði. Lífeyrissjóð-
irnir eru sterkustu aðilarnir á íslensk-
um fjármálamarkaði og stjórnendur
þeirra og fulltrúar standa daglega
frammi fyrir tilboðum og freistingum.
Ef til vill mun Íslandsbankamálið
verða til þess að þær hugmyndir fái
að nýju byr undir vængi að þeir sem
stundum eru kallaðir „raunverulegir
eigendur lífeyrissjóðanna“, greiðend-
ur iðgjaldanna, fái að ráða því hverjir
stjórna sjóðunum, t.d. með beinni
kosningu.
gm@frettabladid.is
Í DAG
ÖRYGGIS- OG VARNAR-
MÁL
GUÐMUNDUR
ANDRI
THORSSON
Kannski er brýnasta
pólitíska verkefni
okkar um þessar mundir að
reyna að fá Davíð Oddsson
og Halldór Ásgrímsson ofan
af því að reyna með öllum
ráðum að tosa hingað til
okkar „stríðið gegn hryðju-
verkum“.
,,
Skoðanir og umræður