Tíminn - 23.12.1973, Blaðsíða 3

Tíminn - 23.12.1973, Blaðsíða 3
Sunnudagur 23. desember 1973. TÍMINN 3 140 KM TIL MIÐBORGARINN- AR, stendur á skilti við borgar- mörk borgarinnar Kiruna i Norð- ur-Sviþjóð. Þannig er viðkomandi minntur á það, á óbeinan hátt, að hann er að aka inn i „stærstu borg heimsins”. Slagorðið styðst að- eins við hálfan sannleikann. Um- dæmi Kiruna nær að visu yfir mjög viðfeðmt svæði, eða álika stórt og Skánn og Bleking saman- lagt, en byggð svæði eru hverf- andi litill hluti umdæmisins. 21.000 af 29.000 ibúum búa i Kiruna C, en svo kallast svæðið milli Fjallanna Kirunavaara og Luossavaara. Þaueru orsök þess, að þarna er yfir höfuð nokkur byggð. I báðum fjöllunum finnast málmar, og i Kirunavaara er, að IMIÍIÍ!!**! ■i »i!i i!í“í"S"!“i'ii»íI1i"*”"" »111 1 l.»a I »| I li |,!j * I « * 1 Hl II I f„ >■!»*■> * >1111 ■ { >>*> >11 ?> »1 11» * 1 *f * ^ **MI íít ***! tii ..... . . * Mikilvægasta bygging Kiruna : stjórnarskrifstofa námuféiagsins. t baksýn sést Kiruna C og máimfjallið Luossaraara mcð djúpum rákum eftir námugröftinn. Myndin er tekin ofan af Kirunavaara, sem er ennþá ríkara af máimi. sögn Svia, stærsta samfellda málmlag i jörðu, sem fundizt hef- ur. Það er fjórir kflómetrar að lengd, 100 m að breidd og minnst einn km að dýpt. Þetta rikidæmi er ekki aðeins grundvöllurinn að byggð á þessu svæði. Það hefur mikla þýðingu fyrir alla Sviþjóð og er gjaid- eyrisuppspretta, sem hefur flýtt mjög fyrir þróun iðnaðar i Svi- þjóð, og þar með átt rikan þátt i myndun hins sænska velferðar- þjóðfélags. Frá þvi byrjað var að vinna málminn i Kiruna, skömmu fyrir aldamót, hafa Sviar verið meðal mestu járnútflytjendum heimsins f.ýr-st og fremst aðalfrámleiðend- ur fýrir Krupp og önnur þýzk risa- iðnfyrirtæki i járn- og stálfram- leiðslu. Málmurinn i norðri hafði úrslitaáhrif á striðsvopnafram- leiðslu Þjóðverja, og þegar Hitler ákvað að hertaka Noreg og Dan- mörku árið 1940 var það fyrst og fremst til að koma i veg fyrir stöðvun Breta á málmskipalest- um suður með vesturströnd Noregs. Eftir það gátu flutn- ingarnir farið fram næstum óhindrað til striðsloka, og hin hlutlausa Sviþjóð notfærði sér það á viðskiptalegum grundvelli, að þýzka striðsvélin gat ekki án Svi- þjóðar verið. Núna er framleiðslan i Kiruna meiri en nokkru sinni fyrr. Námufélagið, sem rikið yfirtók fyrir tuttugu árum, skilaði árið 1968 yfir 25 milljónum tonna af málmi. Hagnaður af hverju tonni fer minnkandi, bæði vegna þess, að það þarf að sækja málminn dýpra niður, svo úrvinnslan verð- ur dýrari, og einnig vegna þess að nýopnaðar járnnámur i þróunar- löndunum eru farnar að hafá áhrif á markaðinn. Stöðugt finn- ast nýjar námur i Kiruna, og það járnmagn, sem þegar hefur fund- izt, er miklu meira en reiknað var með, þegar byrjað var að vinna málminn fyrir rúmum 70 árum. Ferðamenn fá tækifæri til að skoða Kiruna-námurnar. A sumr- in eru farnar ferðir um svæðið daglega. Maður þarf bara að gera sér ljóst, að það er aðeins ein ákveðin leið, sem farin er. runa liggur 140 km fyrir norðan noröurheimsskautsbaug, og borgarbúar njóta þvi miönætursólar frá . mai til 14. júli. A þeim tima er ennþá snjór i hæstu fjöliunum, þvi er ágætt aö fara á skiöi I miönætur- sól um mitt sumar. Ef ferðamaðurinn vill raun- verulega fá innsýn i lif námu- verkamannanna, væri viturlegt af honum að auka við útskýringar leiðsögumannsins með þvi að lesa bók Söru Lidman, þar sem fram koma algjörlega ný viðhorf. Hún hefur talað við fjölda verka- manna i Kiruna^og leggur út af þvi, sem þeir segja um sitt dag- lega lif, um likamlega og andlega kúgun og um aðferðir námu- félagsins til að halda hraðanum uppi og mótmælunum niðri. Ein- falt dæmi: Verkfræðingur uppgötvaði, að það voru tveir bekkir i skúrnum, þar sem bilstjórarnir fengu fyrir- mæli um, hvert þeir ættu að aka. Bekkirnir voru fjarlægðir, svó að mennirnir freistuðust ekki til að fá sér hvild á þeim. Við eftirlit kom i Ijós, að bil- stjórarnir hölluðu sér nú upp aö veggnum, meðan þeir biðu eftir fyrirmælum. Þvi var brugðið á það ráð að reka nagla i veggina i axlarhæð! Bók Söru Lidman opnaði augu margra fyrir þvi, að ekki væri allt i sómanum i Kiruna. Hinir borgaralegu Sviar höfðu alltaf lit- ið á Kiruna sem fyrirmyndar- samfélag — fy rir utan það, að þar var helzta vigi kommúnismans. 1 borgarráði (þar sem eru alls 40 fulltrúar) sitja 10 kommúnistar, sem er met, bæði i Sviþjóð Dan- mörku og Noregi. Það eru þó önnur atriði, sem ferðamannaáróður Kiruna bein- ist aðallega að, og þá fyrst og fremst náttúrufegurð staðarins. Bæjarfélagið er svo. stórt, að það er ekkert einsdæmi, að vel stönd- ugt fólk taki leiguflugvél á ákvörðunarstað, jafnvel þótt hann liggi innan bæjarmarkanna. Aðalhluti svæðisins er næstum óræktað land. Það er hægt að ganga dögum saman án þess að hitta sálu, klifa hæsta fjall Svi- þjóðar, Kebnekasje, og fylgjast má með árstiðarbundu flakki hreindýrahjarðar — allt án þess að fara nokkru sinni út fyrir borgamörk Kiruna. Möguleikarnir til gönguferða, veiðiferða og skiðaiðkana i þessu stórkostlega umhverfi, heillar stöðugt fleiri ferðamen. Náttúru- fegurðin getur aftur á móti ekki haldið I ibúana. Þeir flýja i stöð- ugt rikara mæli til borgarinnar, og jafnvel meðal Samanna finn- ast fleiri námuverkamenn en hreindýrahieðar. (þýtt —kr—) y * •«> Pjj*M IraÍfK: ■ 1, N ^ # r * | r J&foSÍ fefe: Eitt af nýju ibúöarhverfunum I Kiruna. Þaö eru aöeins 70 ár síöan myndun borgar hófst þarna, og aöeins 20 ár síöan Kiruna fékk borgar- réttindi.

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.