Fréttablaðið - 26.11.2004, Blaðsíða 43

Nýlegt gos í Grímsvötnummarkaði meiri tímamót enorðið hafa áður í íslenskum
eldfjallarannsóknum. Í október í
fyrra spáði Freysteinn Sigmunds-
son, forstöðumaður Nor-
ræna eldfjallasetursins
eins og það heitir nú, að
Grímsvötn mundu gjósa
innan tveggja ára. Spá-
dómur Freysteins er ekki
lesinn úr kristalskúlu,
heldur byggist á vísinda-
legum athugunum. Í við-
tali við Morgunblaðið 22.
október 2003 sagði Freyst-
einn að búast mætti við
gosi í Grímsvötnum innan
tveggja ára. Og nokkrum
vikum fyrir gosið sögðu íslenskir
jarðvísindamenn, að gjósa mundi
í kjölfar hlaups úr Grímsvötnum.
Það er reyndar gömul tilgáta Sig-
urðar Þórarinssonar. Tilgáta Sig-
urðar er nú staðfest en af var-
færni vísindamannsins kalla
Freysteinn hana vinnuhugmynd
og segir kenninguna nú vera
þannig að þegar kvikuþrýstingur
hefur safnast á litlu dýpi undir
Grímsvötnum dugi tiltölulega lít-
ill þrýstiléttir til þess að gos hefj-
ist. Vatnsþykktin sem hljóp fram í
Skeiðarárhlaupinu var aðeins á
milli tíu og tuttugu metrar en
vegna þrýstings frá kviku á litlu
dýpi hafi þetta dugað til þess að
gos hæfist. „Þetta var miklu
meira 1934, kannski 40-50
metrar,“ segir Freyst-
einn. „En við höfðum séð
núna, hvernig landið reis
vegna söfnunar kviku í
hólfið undir Grímsvötn-
um. Við höfum getað
fylgst nákvæmlega með
landrisinu með mælitækj-
um. Rannsóknarhópur á
vegum Norræna eld-
fjallasetursins, Raunvís-
indastofnunar HÍ og Veð-
urstofunnar fylgist með
neti jarðskjálftamæla og GPS-
stöðva sem mælir landrek, hæðar-
breytingar og jarðskjálfta við eld-
stöðvar landsins. Úrvinnslu er
ekki að fullu lokið en það var með
túlkun gagna úr þessum tækjum
sem vísindamenn okkar gátu sagt
að gos væri í aðsigi.Þessi störf ís-
lenskra jarðvísindamanna hafa
vakið heimsathygli og í dag held-
ur Jarðvísindastofnun Háskólans
málþing í Háskóla Íslands um eld-
virkni í Vatnajökli og nýafstaðið
Grímsvatnagos. Málþingið hefst
klukkan fjögur, í Öskju, ráð-
stefnusal 132. Þar tala Freysteinn
Sigmundsson, Guðrún Larsen,
Helgi Björnsson, Magnús Tumi
Guðmundsson og Páll Einarsson
og sýndar verða ljósmyndir og
upptökur af Grímsvatnagosum í
hléi og að loknum erindum. ■
30 26. nóvember 2004 FÖSTUDAGUR
LEIKRITASKÁLDIÐ FRÆGA, EUGENE
IONESCO, FÆDDIST ÞENNAN DAG 1912
Hann fæddist í Rúmeníu, átti franska móður
og rúmenskan föður en lokaðist inni í Frakk-
landi í upphafi seinna stríðs.
Spáði Grímsvatnagosi
FREYSTEINN SIGMUNDSSON:TÍMAMÓT Í ELDFJALLARANNSÓKNUM
„Ég hef alltaf vantreyst því sem
allir telja sjálfsagðan sannleik.“
- Verk hans eru nú sjálfsagðir hlutir.
timamot@frettabladid.is
FRÁ GRÍMSVATNAGOSI 2004.
FREYSTEINN
SIGMUNDSSON
Fyrir réttum fimmtíu árum var
Alger Hiss látinn laus úr fangelsi.
Hiss var dæmdur fyrir meinsæri
en grunaður um njósnir. Enn hef-
ur ekki verið úr því skorið hvort
hann var sekur eða saklaus. Hiss
var fundinn sekur af kviðdómi
1950. Ástæða þess að hann var
ekki dæmdur fyrir njósnir var
að það var talið fyrnt. Einn helsti
ákærandi hans var Richard Nixon
sem þá var að hefja feril sinn í
stjórnmálum. Nixon sagði m.a.
um Hiss að ef bandaríska þjóðin
vissi hið sanna eðli hans mundi
hún steikja hann í olíu. Hiss var
starfsmaður bandaríska utanríkis-
ráðuneytisins, var með Roosevelt
forseta á Yalta-ráðstefnunni og
gegndi mikilvægu hlutverki á
stofnfundi Sameinuðu Þjóðanna.
Eftir að hann hætti störfum í ut-
anríkisráðuneytinu var hann sak-
aður um hafa afhent manni að
nafni Whittaker Chambers
leyniskjöl. Ekki tókst ákæruvald-
inu að sýna fram á hvað þau
höfðu að geyma og Hiss hélt alla
tíð fram sakleysi sínu. Bandaríkja-
menn hafa alla tíð síðan skipst í
tvennt í afstöðu sinni til sakleysis
eða sektar Algers Hiss. Á seinni
árum hafa komið fram mis-
vísandi upplýsingar í málinu. Eftir
fall Sovétríkjanna yfirmaður
skjalasafns KGB því fram að eng-
in gögn fyndust þar sem sönn-
uðu að Hiss hefði verið njósnari
en andstæðingar Hiss héldu því á
hinn bóginn fram að athugunin
hefði verið yfirborðsleg. Örlög
Hiss urðu þó ekki eins slæm og
Rosenberg-hjónanna sem dæmd
voru fyrir njósnir og tekin af lífi
um svipað leyti og Hiss var. Hiss
dó hins vegar á tíræðisaldri og
barðist fyrir hreinsun mannorðs
síns fram í andlátið.
ÞETTA GERÐIST MERKISATBURÐIR
1594 Tilskipun gefin út um að
Grallarinn skuli vera
messusöngbók Íslendinga.
1862 Stærðfræðingurinn Charles
Lutwidge Dodgson, seinna
þekktur undir nafninu Lew-
is Carroll, gefur lítilli vin-
konu sinni handritið að
Lísu í Undralandi.
1922 Howard Carter og Carnar-
von lávarður komast inn í
grafhýsi Tutankamons í dal
konunganna í Egyptalandi.
1927 Nýr bíll kynntur hjá Ford,
A-módelið. Fimm milljónir
bíla af þessari gerð voru
framleiddar til 1932 en þá
var hann tekinn úr fram-
leiðslu.
1940 Nasistar neyða 500.000
gyðinga til búsetu í gettó-
inu í Varsjá.
1941 Japanskur herskipafloti
leggur af stað til árásarinn-
ar á Perluhöfn.
Var hann njósnari?
Faðir okkar, tengdafaðir, afi og langafi
Sigurður Magnússon
Austurvegi 34, Seyðisfirði, áður til heimilis að
Kirkjuvegi 57, Vestmannaeyjum
lést á Sjúkrahúsi Seyðisfjarðar miðvikudaginn 24. nóvember.
Útförin auglýst síðar.
Þórunn Sigurðardóttir, Finnur Jónsson, Magnús Helgi Sigurðsson, Inger
Helgadóttir, Ásdís Sigurðardóttir, Sveinn Valgeirsson, Ólafur Már Sig-
urðsson, Sigrún K. Ægisdóttir, barnabörn og barnabarnabörn.
Elsku systir okkar og frænka,
Guðrún L. Vilmundardóttir
Dunhaga 11, Reykjavík
andaðist á Landakotsspítala að morgni 24. nóvember.
Jarðarför auglýst síðar.
Þórunn Vilmundardóttir, Jón Árni Vilmundarson, Valgerður Vilmundar-
dóttir og frændsystkini.
Ástkær eiginmaður minn, faðir, tengdafaðir og afi
Jón K. Friðriksson
hrossaræktandi, Vatnsleysu, Skagafirði,
verður jarðsunginn frá Hóladómkirkju laugardaginn 27. nóvember
kl. 14.00.
Árdís M. Björnsdóttir, Anna Þóra Jónsdóttir, Marjan Herkovic,
Björn F. Jónsson, Arndís B. Brynjólfsdóttir og Jón Herkovic.
Okkar ástkæra,
Ágústa Gústafsdóttir
frá Djúpavogi síðast til heimilis í Vogatungu 59,
Kópavogi,
andaðist föstudaginn 19. nóvember. Útförin hefur farið fram í
kyrrþey að ósk hinnar látnu.
Sérstakar þakkir færum við starfsfólki á Landakoti.
Friðrik E. Kristinsson Þórný Elísdóttir
Hlín Kristinsdóttir Hreinn Jónsson
Kenneth L. Pullen
Þórarinn Kristinsson Erla Ármannsdóttir
Hjördís B. Kristinsdóttir Sigurður Hendriksson
Gústaf Kristinsson Gyða Maja Guðjónsdóttir
Jóhann Kristinn Guðmundsson
og fjölskyldur
AFMÆLI
Árni Ísaksson veiðimálastjóri er 61 árs.
Kolbeinn Pálsson körfu-
boltamaður er 59 ára.
Guðmundur Örn Ragnarsson prestur
er 48 ára.
Halldóra Friðjónsdóttir, formaður
BHMR, er 45 ára.
Þorvaldur Makan Sigbjörnsson fót-
boltakappi og tvíburasystir hans Guðrún
Ýr flugfreyja eru þrítug.
ANDLÁT
Kristín Gunnþóra Haraldsóttir, frá Rauf-
arhöfn lést þriðjudaginn 23. nóvember.
Gísli Friðrik Þórisson læknir, Sóltúni 28
er látinn.
Sigurjón Pétursson Fannafold 104 lést
mánudaginn 22. nóvember.
Ragnheiður Friðriksdóttir Hringbraut
52, Reykjavík lést þriðjudaginn 23.nóv-
ember.
Hreggviður Eyfjörð Guðgeirsson bygg-
ingameistari og fyrrv. byggingafulltrúi,
Hlíðarhjalla 61, Kópavogi lést þriðjudag-
inn 23. nóvember.
Henry Berg Johansen lést laugardaginn
20. nóvember.
JARÐARFARIR
13.00 Friðþjófur G. Kristjánsson frá
Ísafirði, Langholtsvegi 122, verður
jarðsunginn frá Langholtskirkju.
15.00 Rósa Dagrún Einarsdóttir Hrafn-
istu, áður Þórsgötu 15, Reykjavík,
verður jarðsungin frá Fríkirkjunni í
Reykjavík.
15.00 Valgarð J. Ólafsson Hraunvangi
3, Hafnarfirði, verður jarðsunginn
frá Kópavogskirkju.
Guðrún Þóra Hjaltadóttir er fimmtug í dag.
Sungið, dansað og spilað
Guðrún Þóra Hjaltadóttir næring-
arráðgjafi er fimmtug í dag. Við
náðum tali af henni þar sem hún
var við kennslu í heimilisfræði í
Hagaskóla.
Af hverju ertu við þetta?
„Ég er bara búin að sjá svo
marga brenna upp í starfi þannig
að mér fannst ágætt að breyta til.
En manni svíður auðvitað hve lítið
er lagt í þessa grein. Matreiðsla er
miklu mikilvægari undirstaða en
menn gera sér almennt grein
fyrir. Það er sparað í hráefnis-
kaupum og ekki endilega ráðið
menntað fólk til kennslunnar.
Heimilisfræði er grein sem skólar
geta sleppt og gera það, jafnvel
hér á höfuðborgarsvæðinu þar
sem þó er meira fé til skólastarfs-
ins en annars staðar. Manni finnst
það furðulegt þegar fyrir liggur
að þjóðin verður stöðugt feitari og
það er ekki hægt að snúa þessari
þróun við nema byrja á krökkun-
um. Það er of seint að byrgja
brunninn þegar barnið er dottið í
hann. Krakkarnir spyrja gjarnan:
„Hvenær fáum við pitsu?“ Rétt
eins og pitsan sé undirstöðufæða.
Svo er almenningur hrifinn af
ráðstöfunum t.d. eins og hjá Bret-
um sem banna auglýsingar í
barnasjónvarpi. En rætur vand-
ans liggja dýpra. Það þarf að
leggja rækt við mataræði þjóðar-
innar. Það eru ótal hættumerki í
samfélaginu. Við borðum sífellt
meira af einföldu orkumiklu
skyndibitafæði. Það er vitað að
hægt er að draga úr eða koma að
mestu í veg fyrir sjúkdóma á borð
við sykursýki II. Þetta er tifandi
tímasprengja En við gerum sára-
lítið í þessu. Við fáumst bara við
afleiðingarnar, þótt öll vitneskja
liggi fyrir um hvað sé að “
Hvað ætlarðu að gera í tilefni
dagsins?
„Ég ætla að halda dúndrandi
veislu, hundruð manna að dansa
og skemmta sér. Sjálf er ég með
insúlínháða sykursýki, þannig að
ég veit vel að mér er skammtaður
tími. Við sem erum sykursjúk frá
unga aldri lifum að meðaltali ekki
nema 75% af meðalævi. Ég hef
stundum hugsað og sagt sem svo
í erfidrykkjum eftir ættingja:
„Mikið væri nú gaman ef hún
frænka hefði getað verið með okk-
ur.“ Þannig mætti segja að ég sé
bara að halda eigin erfidrykkju.
Meðan ég hef gaman af því og er við
góða heilsu. Ég hlakka óskaplega
mikið til og er þakklát fyrir að fá
tækifæri til þess að hitta vini mína
og skemmta mér með þeim.“ ■
GUÐRÚN ÞÓRA HJALTADÓTTIR Ég veit
ekki hvað ég á mörg stórafmæli eftir
42-43 (30-31) Tímamót 25.11.2004 18:52 Page 2