Tíminn - 22.03.1974, Blaðsíða 6

TÍMINN
Föstudagur 22. marz 1974.
6___
RÆÐST TÍÐNI KRABBA-
MEINS AÐ MIKLU LEYTI
AF UMHVERFINU?
Kissinger í
forsetaframboð?
Það er mjög mismunandi, hve
hinar ýmsu tegundir krabba-
meins eru algengar á mis-
munandi stöðum á jörðinni. Nú
hallast visindamenn að þvi, að
þetta megi beint eða óbeint rekja
til ýinissa þátta umhverfisins.
John Higginson, sem er for-
stöðumaður alþjóðarannsókna-
stofnunar, sem fæst eingöngu við
rannsóknir á krabbameini og er
deild innan alþjóða heilbrigðis-
stofnunarinnar, WHO, heldur þvi
fram, að þetta hafi það i för með
sér, að fræðilega, að minnsta
kosti, eigi að vera unnt að koma i
veg fyrir 80% allra krabbameins-
tilfella.
Eitt af meginverkefnum
rannsóknarstöðvarinnar, sem
hann veitir forstöðu (In-
ternational Agency for Res
earch on Cancer), er að finna þá
þætti umhverfisins, sem kunna að
geta valdið krabbameini. t árs-
skýrslu stofnunarinnar fyrir 1972-
1973 er meðal annars frá þvi
greint, að þvi er krabbamein i
hálsi varðar, geti tiðnimunurinn
verið allt að þvi 200-faldur hjá
mismunandi hópum. Þannig er
tiðni hálskrabbameinstilfella 1,8
á ári hjá hverjum hundrað
þúsund ibúum i E1 Paso i Texas,
en i Gonbad héraði i Iran er
tiðnin hinsvegar 206, 4 á hverja
hundrað þúsund ibúa.
Ennfremur kemur það i ljós við
lestur skýrslu IARC, að háls
krabbamein er oft að finna á
mjög staðbundnum svæðum og
raunar sérstaklega á ákveðnu
belti, frá Mongóliu um norður
Kina, sovézku Mið-Asiu, að
ströndum Kaspiahafs. Háls-
krabba i umtalsverðum mæli er
raunar einnig að finna á
afmörkuðum svæðum utan þessa
beltis. Til dæmis i héruðunum
Normandi og Bretagne i Frakk-
landi, þar er tiðnin 40 á hverja
hundrað þúsund karlmenn, og
einnig verður hálskrabbameins
vart i vaxandi mæli meðal
blökkumanna i Bandarikjunum.
En hvað varöar lifshætti manna
og umhverfi, annarsvegar i
Bretagne og hinsvegar við
Kaspihaf, þá er þar-mikill munur
á, enda þótt tiðni hálskrabba-
meins sé mikil á báðum þessum
svæðum. Tiðni hálskrabbameins i
Bretagne er að nokkru, að
minnsta kosti, talin eiga rætur að
rekja til þess, að þar drekka
menn mikið af heimabruggðu
eplabrennivini, Calvados, en á
þvi svæði i tran, þar sem háls-
krabbamein er algengast, getur
hinsvegar varla heitið, að um
nokkra áfengisneyzlu sé að ræða.
I tran er einnig mikill munur á
tiðni þessa sjúkdóms, eftir þvi
hvar borið er niður. t
Mazandaran héraði er tiðnin hjá
~Ný
tunga
í Öryggis-
ráðinu
t UPPHAFI var það svo, að
enska og franska voru þau
mál, er eingöngu voru töluð
á fundum Oryggisráðs Sam-
einuðu þjóðanna. Árið 1969
var rússnesku og spænsku
bætt við og nú fyrir skömmu
bættist kinverskan við.
karlmönnum 44,5 á hver hundrað
þúsund, en hjá kvenfólki 206,4 m
að þvi er karlmenn varðar, en
ennþá hærri hjá kvenfólki, eða
262,9. Við nánari athugun kemur i
ljós, að þar sem hálskrabbamein
eralgengast, þar er loftslag þurrt
og þurrkar tiðir, en þar sem tiðni
þessa sjúkdóms er minni, er yfir-
leitt meiri úrkoma og mildara
loftslag. Munur er einnig á
mataræði. Þar sem minna er um
hálskrabbamein, eru hrisgrjón
meginfæðan, en brauðs er mest
neytt, þar sem tiðnin er meiri. Te
er mikið drukkið á báðum
svæðunum.
1 skýrslunni segir, að viða
þarna sé það siður að drekka
brennandi heitt te (60 til 70 stig á
Celsius). Nú er ætlunin að fram-
kvæma frekari rannsóknir til að
komast að þvi, hvort beint
samband sé milli þess, hve heita
drykki menn drekka, og tiöni háls-
krabbameins, og verður sú
rannsókn framkvæmd i Singa-
pore, en þar eru aðstæður allar
taldar sérlega heppilegar af
ýmsum ástæðum. Til dæmis er
það svo, að hálskrabbamein hefur
reynzt algengara hjá þvi fólki i
Singapore, sem talar Hokkien eða
Teochew mállýzkur, en aftur mun
sjaldgæfara hjá þeim sem tala
kantónskar mállýzkur. Að þvi er
varðar konur i fyrrnefnda
hópnum er tiðnin 10.6 á hver
hundrað þúsund, en i hinum
siðarnefnda aðeins 3,3. t fyrri
hópnum voru fleiri, sem kváðust
hafa þann sið að drekka
brennheita drykki, en i siðari
hópnum, þar sem tiðnin var
rúmlega þrefalt minni.
Nu skömmu eftir áramótin var
ákveðið að hefja i auknum mæli
rannsóknir á krabbameini i
meltingarfærum, lifur, þörmum
og ristli. Til þessara rannsókna
veittu tiu riki um 24 milljónir
islenzkra króna og annars staðar
fengust framlög að upphæð 7,2
milljónir til að standa straum af
starfseminni á árinu 1973, en þá
var alls unnið að 83 rannsóknar-
verkefnum. Þau tiu riki, sem
lögðu stofnuninni þannig til fé,
eru: Ástralia, Belgia, Vestur-
Þýzkaland, Frakkland, ttalia,
Japan, Holland, Sovétrikin, Bret-
land og Bandarikin.
Meðal þess, sem fram kemur i
skýrslunni, er eftirfarandi:
Rannsókn verður framkvæmd
á Norðurlöndum og i Singapore á
krabbameini i meltingarfærum
neðan maga. Einnig er þess að
vænta, að hluti af þessari
rannsókn fari fram á Nýja
Sjálandi, ef tekst að afla nægilegs
fjármagns. Þessi tegund krabba-
meins hefur farið vaxandi sem
dánarorsök bæði i Bretlandi og
Bandarikjunum, og settar hafa-
veriö fram ýmsar kenningar, sem
ástæða þykir til að sannreyna
með slikum rannsóknum, ef unnt
er.
Á tslandi mun fara fram
rannsókn á brjóstkrabbameini
hjá konum. Verður einn megintil-
gangur rannsóknarinnar að
reyna að greina á milli
umhverfisþátta og ættgengi, að
þvi er brjóstkrabba varðar. Það
sem gerir það að verkum, að
tsland varð fyrir valinu til
þessarar rannsóknar, er sú
staðreynd, að hvergi i veröldinni
er eins auðvelt að afla ættfræði-
legra upplýsinga langt aftur i
timann eins og á tslandi.
Heilbrigðisyfirvöld á Islandi hafa
skráð krabbameinstilfelli allt frá
árinu 1910.
Þá verða gerðar rannsóknir til
að reyna að fá vissu fyrir þvi,
hvort um sé að ræða beint
samband milli efnisins aflatoxins
og lifrarkrabbameins, en þetta
efni hefur meðal annars reynzt
valda krabbameini i dýrum.
Visindamenn i rannsókna-
miðstöð IARC i Nairobi í Kenya
eru einmitt byrjaðir að vinna að
rannsóknum á þessu sviði og taka
þeir sýnishorn af mat,um leið og
hann er borinn á borð, til að
komast að þvi, hve mikið sé af
aflatoxini i fæðunni. Þeir hafa
einkum beint athygli sinni að
jarðhnetumjöli, en reynslan hefur
sýnt, að aflatoxin myndast
auðveldlega i þvi samfara myglu.
Krabbamein i lifur er fremur
algengt i Afriku, einkum meðal
karlmanna.
Þá fer nú fram rannsókn á þvi i
Bandarikjunum,hvern þátt áfengi
eigi i krabbameini i lifur og
munni. Það hefur komið i ljós við
rannsóknir bæði i Bretlandi og á
Norðurlöndum, að lifrarkrabba-
mein virðist algengara hjá þeim,
sem neyta mikils áfengis, en
hinum sem gera það ekki.
Ennfremur er IARC með aðstoð
bandarisku krabbameins-
rannsóknastofnunarinnar að
framkvæma rannsókn i Uganda,
þar sem sérstök tegund blóð-
krabbameins er mjög algeng. Þar
verða tekin blóðsýni úr 35 þúsund
börnum á aldrinum tveggja til
fimm ára. Með rannsókninni er
ætlunin að reyna að komast að þv;
hvort virus kunni að valda
þessari tegund krabbameins.
Þetta eru aðeins fá af þeim verk-
efnum, sem nú er unnið að til að
reyna að komast fyrir rætur
krabbameins.
Heróinneyzlan verður æ alvar
legra vandamái i Banda-
rikjunum, einkum i stór-
borgunum. Talið er, að i New
York einni saman séu um 25 þús.
heróinistar undir eftirliti lækna
og heilbrigðisyfirvalda, en reynt
er að venja þá af neyzlu heróins
með þvi að gefa þeim efni, sem
nefnist metadon. Á biðlista eru
álika margir, en tala þeirra, sem
ekki hafa ieitað læknishjalpar, er
liklega margfalt hærri.
Rockefeller fylkisstjóri hefur
gert það að tillögu sinni, að þeim,
sem uppvisir verða að þvi að
verzla með heróin verði dæmdir
til ævilangrar fangelsisvistar.
Oft er samt erfitt að greina á
milli þeirra sem selja heróin og
hinna sem kaupa það, þvi að
ósjaldan gera menn hvort
tveggja. Heróin-neytendur eru
ekki færir um að stunda venju-
lega vinnu, þegar þeir eru orðnir
háðir eitrinu og gripa þvi oft til of
beldis til þess að afla sér fjár til
heróinkaupa. Fari svo, að tillaga
Rockefellers nái fram að ganga
biður löng fangelsisvist fjölda
ungmenna, þvi að svo er ráð fyrir
gert að ekki megi láta menn lausa
til reynslu eða veita þeim aðrar
ivilnanir.
Augljóst samband er á milli
stjórnmála og þess hversu ötul
lögreglan er við að elta uppi
heróinsala og neytendur. Þegar
dró að forsetakosningunum árið
1972, var mikið um þetta vanda-
mál rætt og stjórnmálamenn
hvöttu til aukinn átaka i þessu
efni. Þetta leiddi til þess, að um
tima var erfitt að ná i heróin, og
nokkrir umsvifamiklir heróin-
salar voru handteknir, þótt ekki
væru stórlaxarnir þar á meðal.
Eftir kosningar varð hins vegar
auðveldara um vik á nýjan leik
fyrir heróinsalana.
ÞEIM Bandarikjamönnum
fjölgar nú sifcllt, sem bera
brigður á heiðarleika Nixons for-
seta og gruna hann um græsku.
Fari svo að Nixon hrökklist úr
embætti mun Ford varaforseti
taka við, en hvað siðar verður
vcit auðvitað enginn enn sem
komið er.
Kissinger utanríkisráðherra
Bandarikjanna, sem að margra
áliti er i raun voldugasti maður
landsins um þessar mundir,
hefur komið til álita i umræðunni
um væntanlegan forseta Banda-
rikjanna. Margir eru þeirrar
skoðunar, að hann ætti að verða
forseti, þegar utanrikisráðherra-
tið hans lýkur. 1976. Sá mein-
bugur er þó á þvi, að samkvæmt
stjórnarskránni bandarisku eru
þeiraðeins kjörgengir til forseta-
Lif heróinneytandans er ekkert
sældarbrauð. Viman eftir
sprauturnar er skammvinn og
meiri hluta sólarhrings eru þeir á
ferðinni til þess að afla peninga til
heróinkaupa eða á flótta undan
lögreglunni. Fjárins ervenjulega
aflað með þjófnuðum, vændi sölu
á stolnum munum eða öðru af
svipuðu tagi.
Heróin er unnið úr ópium, sem
fæst úr risavalmúa, Helztu
ræktunarlöndin eru Tyrkland,
Indland og tran. Þaðan er varan
flutt til Libanon, Frakklands, og
Italiu og siðan áfram til austur-
strandar Bandarikjanna. Eitrið
fer um hendur margra milliliða
og er þá drýgt með mjólkursykri,
kinini eða einhverju sliku. Einn
skammtur er venjulega um niutiu
grömm, en þar af eruaðeins þrjú
grömm af heróini eða þar um bil.
Samkvæmt skýrslum eru stöku
heróinneytendur svo forfallnir að
þeir þurfa 40-50 skammta á dag,
en meðalneyzlan er um sjö
skammtar. Meðalverð hvers
skammts er um tiu dollarar eða
næstum niu hundruð isl. krónur.
Meðalneytandi þarf þvi sem
embættisins, sem fæddir eru i
Bandarikjunum. Samkvæmt þvi
þyrfti að breyta stjórnarskránni
til þess að Kissinger komi til
greina i þessu sambandi, þvi að
hann fæddist i Bæjaralandi sem
kunnugt er og kom ekki til
Bandarikjanna fyrr en hann hafði
náð fjórtán ára aldri.
Stuðningsmenn Kissingers hafa
þvi hafið mikla áróðursherferð
undir forystu þingmannsins
Jonathans Binghams og krefjast
þess, að gerðar verði þær breyt
ingar á stjórnarskránni, sem
nægi til þess að Bandarikjamenn,
sem fæddir eru utan landsins,
komi til greina i forsetakosn-
ingum.
— Það er fásinna, að jafn mikil-
hæfur Bandarikjamaður og Kiss-
inger eigi þess ekki kost að verða
forseti, segir Bingham.
svarar um sex þús. isl kr. á dag
til heróinkaupa, og þess fjár er
sem fyrr segir tiðast aflað með
glæpaverkum af einhverju tagi.
Skýrslur sýna ennfremur, að
heróinneytendur hafa fæstir
langa skólagöngu að baki og að
flestir eru þeir i fátækra-
hverfunum.
Flestir heróninneytendur hafa
byrjað á þvi að neyta marihúana,
hass, LSD eða einhverra annarra
eyturlyfja
Reynt er að lækna menn af
heróinneyzlunni en árangurinn er
sorglega litill. Aætlaðer að u.þ.b.
niu af hverjum tiu falli i sama
farið að meðhöndlun lokinni og er
talið að það sé fyrst og fremst af
félagslegum ástæðum.
Nokkur hætta er talin á þvi að
heróinneyzla aukist i öðrum
löndum er Bandarikjunum. Viða
er reynt að koma i veg fyrir
eiturlyfjaneyzlu með upplýsinga-
starfsemi og áróðri, en slikt
getur verið tvieggjað vopn, þvi
reynslan hefur sýnt að umtal
getur orðið til þess, að ungmenni
fái áhuga á að reyna eiturlyf.
Tilboð óskast
i nokkrar fólksbifreiðar, er verða sýndar
að Grensásvegi 9 þriðjudaginn 26. marz
kl. 12-3.
Tilboðin verða opnuð i skrifstofu vorri kl. 5
Sala Varnarliðseigna.
Verður Kissinger forseti Bandarlkjanna Tlmamynd: Gunnar.
HERÓÍNNEYZLA ALVARLEGT
VANDAMÁL í BANDARÍKJUNUM