Tíminn - 22.03.1974, Blaðsíða 11

Föstudagur 22. marz 1974.
TÍMINN
11
Útgefandi Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.), Jón Helgason, Tómas
Karlsson, Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislason. Rit-
stjórnarskrifstofur i Edduhúsinu við Lindargötu, simar
18300-18306. Skrifstofur i Aðalstræti 7, simi 26500 — af-
greiðslusimi 12323 — auglýsingasimi 19523. Askriftagjald
420. kr. á mánuði innan lands, i lausasölu 25 kr. eintakið.
Blaðaprent h.f.
I >
AAálið komst í höfn
Er Halldór E. Sigurðsson fjármálaráðherra
mælti fyrir breytingatillögu sinni við skatt-
kerfisfrumvarpið um að lækka söluskatts-
aukann úr 5% i 4%, sagði hann, að ljóst hefði
verið, þegar frumvarpið hefði gengið i gegnum
báðar deildir Alþingis, að ekki væru mögu-
leikar á þvi að koma frumvarpinu i gegnum
þingið óbreyttu. Það hefði þá þegar sýnt sig, að
ekki var þingmeirihluti fyrir þvi, að 5 sölu-
skattsstig fengjust samþykkt til að mæta þvi
tekjutapi, sem rikissjóður yrði fyrir vegna
tekjuskattslækkunarinnar. Þess vegna væri
breýtingatillagan fram borin.
Fjármálaráðherra tók það hins vegar skýrt
fram, að þeir útreikningar, sem fylgt hefðu
frumvarpinu, hefðu af hálfu beggja aðila, bæði
hagrannsóknadeildar og starfsmanna fjár-
málaráðuneytisins og fulltrúa Alþýðu-
sambandsins, verið unnir af hinni mestu
samvizkusemi.
Fjármálaráðherra kvaðst sannfærður um,
að báðir þessir aðilar hefðu verð þess full-
vissir, enda þótt Alþýðusambandsmennirnir
hefðu kosið að hafa söluskattinn lægri, að sam-
komulagið væri byggt á þeirri vinnu, sem
báðir aðilar hefðu unnið, og þeim gögnum, sem
fyrir hefðu legið og sannfærðu þá um þá
nauðsyn, að 5% söluskattsauka þyrfti til að
mæta þvi tekjutapi, sem rikissjóður yrði fyrir
vegna tekjuskattslækkunarinnar.
Það hefði ætið verið tilgangur rikisstjórnar-
innar að koma þessu máli i höfn. Bæði hefði
verið vilji fyrir þvi hjá þeim, sem við var
samið, og einnig hefði það sýnt sig á Alþingi, að
vilji var fyrir þvi,að skattkerfisbreytingin tæki
gildi. Fjármálaráðherra kvaðst einnig sann-
færður um, að ef rikisstjórnin gerði ekki sitt
ýtrasta til að koma málinu I gegnum Alþingi,
myndi það reynast þeim, sem siðar ættu eftir
að semja við alþýðusamtökin i landinu,
Þrándur i Götu.
Þess vegna væri það mat rikisstjórnarinnar,
að þótt hún hefði ekki skipt um skoðun á þvi, að
4 söluskattsstig nægðu ekki til að bæta rikis-
sjóði tekjutapið vegna tekjuskattslækkunar-
innar, væri samt betra að freista þess að koma
málinu I gegnum þingið, svo að þessu trausti
yrði ekki glatað. Þetta gæti þýtt verulega
erfiðleika fyrir rikissjóð, sem gætu léitt til
greiðsluhalla, en niðurstaðan hefði samt orðið
sú að meta meira það samkomulag, sem gert
var við verkalýðshreyfinguna, og sveigja
málið inn á þá braut, að meirihluti fengist fyrir
þvi á Alþingi, þannig að þeir, sem sömdu við
ríkisstjórnina i góðri trú, þyrftu ekki að verða
fyrir vonbrigðum. Samkomulagið við verka-
lýðshreyfinguna var af heilindum gert að
beggja hálfu.
Við þessa lokaafgreiðslu málsins á Alþingi
gaf forsætisráðherra þá yfirlýsingu, að rikis-
stjórnin hefði fyrir nokkru ákveðið að nota ekki
heimild til lækkunar niðurgreiðslna, og hún
hefði i undirbúningi efnahagsráðstafanir, sem
m.a. fælu i sér niðurskurð á rikisútgjöldum.
—TK
James Pringle, Newsweek:
Atvinnulíf í Chile er
að ná sér á strik á ný
Verð á nauðsynjum er afar hátt og skortur
vofir yfir í fátækrahverfunum
ÉG leit á klukkuna á Vina
del Mar, hinum fina sam-
komustað við ströndina. Hún
var stundarfjórðung gengin i
fjögur, sem sagt að afliðnu
nóni. Rakinn og svalinn i loft-
inu olli þvi, að ströndin var
orðin mannlaus. Margir
efnaðir Chilebúar munu hafa
verið að láta sér renna i brjóst
eftir rikulega humarmáltið á
veitingastöðum, sem einkum
gæða gestum sinum á sjávar
réttum, eins og t.d. Chez
Jacques-veitingastaöurinn, en
þar eru veitingar nokkuð dýr-
ar.
Biðröð var þegar tekin að
myndast framan við skraut-
legt spilavitið við ströndina,
enda þótt drjúglöng stund liði,
unz það yrði opnað. Ég kallaði
á leigubil og bað bilstjórann að
aka með mig til kirkjugarðs-
ins Santa Inés, þar sem Salva-
dor Allende Gossens, siðasti
forseti Chile, var lagður til
hinztu hvildar.
MARXISTINN, hinn látni
forseti, er nú litils virtur opin-
berlega i Chile. Bilstjórinn
hikaði þó ekki við að nema
staðar við kirkjugarðinn, þar
sem likami forsetans hvilir.
Hikleysi hans jók mér kjark
og ég lét sem ég sæi ekki
hermanninn með vélbyssuna
við hliðið, vatt mér inn fyrir
og lagði af stað eftir stignum
milli grafhýsanna.
Ég kom auga á litinn dreng
og spurði hátt og skýrt um
gröf Allende forseta. Ég hafði
naumast sleppt orðinu, þegar
sérkennilegt hljóð tók aö berg-
mála milli steinhvelfinganna.
Hljómurinn stafaði frá skot-
belti, sem verið var að koma
fyrir i vélbyssu.
Ekki gat ég almennilega
trúað þvi, að hermaðurinn
gerði alvöru úr þvi að skjóta
mig aftan frá. En ég lagði
engu að siður á flótta og
hraðaði mér á burt frá Santa
Inés, horfinn frá allri leit að
gröf Allende.
HERSTJÓRNIN fer með
húsbóndavaldið i Chile,eins og
sakir standa, og enginn dirfist
að bjóða henni birginn. Hers-
höfðingjaklikan, sem fer með
völdin, keppist miskunnar-
laust við að setja lifsvefinn i
Chile upp að nýju eftir sinum
ihaldssama geðþótta, og hún
liður enga andstöðu.
Enn rikir ástand borgara-
styrjaldar i landinu og
heimildir frá kaþólsku kirkj-
unni segja mannfallið i átök-
unum nema fimm þúsundum á
sex mánuðum. Enn gildir
hvorki mál- né ritfrelsi, fang-
elsin eru full af vinstrisinnuð-
um stuðningsmönnum All-
ende, en á fæsta þeirra hafa
verið bornar ákveðnar sakir.
Ilerinn stjórnar öllum þáttum
opinbers lifs, meira að segja
við háskólana.
Stjórnmálastarfsemi —
..ómerkileg pólitik” eins og
foringi hershöfðingjaklikunn-
ar, Augusto Pinochet, kemst
að orði — hefir blátt áfram
verið afnumin. „Hershöfð-
ingjarnir eru ekki fasistar”,
sagði sendimaður vestræns
rikis. ,,Þeir fylgja ekki neinni
ákveðinni stefnu, nema helzt
barnalegum and-marxisma.
En þeir kenna stjórnmálum
um, að rikið var komið á
heljarþröm.”
CHILEBÚAR eru enn i hálf-
gerðu stjórnmálaroti eftir at-
ganginn að undanförnu og eru
að reyna að byrja að átta sig
á, hvernig daglegu lifi þeirra
sé eiginlega háttað undir
Augusto Pinochet og frú.
hernaðarstjórn. Meðan
Allende sat að völdum, rikti
spenna og háværar deilur
geisuðu, en nú virðist eðlileg
kyrrð rikja i daglegu lifi.
Fylgjendur hershöfðingja-
stjórnarinnar hafa hreinsað
burtu kjörorð marxista, sem
máluð voru i regnbogalitunum
á veggi húsa við Huérfano-
stræti i miðborg Santiago.
Áberandi auglýsingar um
vinstriril eru horfnar úr bóka-
búðunum við Augustin-stræti
og auglýsingar um meinlaus-
ar skemmtibækur komnar i
þeirra stað.
Chiiebúar voru orðnir
þreyttir á iburðarmiklu rúss-
nesku kvikmyndunum, sem
einkum voru sýndar undan-
gengin ár. Þeir skipa sér
glaðir i biðraðir við kvik
myndahúsin, sem nú sýna
myndir frá Bandarikjunum,
eins og Kabarett til dæmis.
Ibúar Santiago deila ákaft um,
hvort hinir ströngu skoðunar-
menn hershöföingjaklikunnar
muni leyfa sýningu hinnar
„djörfu” kvikmyndar „Siðasti
Tango i Paris.”
EFNAHAGSLÍFIÐ hefir
óneitanlega tekið framförum
undir stjórn hershöfðingj-
anna. Erlendir gagnrýnendur
lofa hershöfðingjana fjóra
fyrir hyggilegar ráðstafanir
til þess að greiða úr öngþveit-
inu, sem þriggja ára stjórn
Allende olli. Sum fyrirtæki,
sem áður voru þjóönýtt, eru
nú komin i eigu einkaðila að
nýju, þar á meðal margar
vefnaðarvöruverksmiðjur.
Rikisstjórnin er að semja
um bætur fyrir bandarisku
eirnámufyrirtækin þrjú, sem
Allende tók eignarhaldi.
Söluverð eirs nemur fjórum
fimmtu hlutum af útflutnings-
tekjum Chile, og námurnar
afkasta nú meiru en nokkru
sinni fyrr. Eignarnám ræktar-
lands og ólöglegar landtökur
einstaklinga háðu landbúnað-
inum á stjórnarárum Allende,
en hann virðist nú vejja að ná
sér á strik. Stöðugleiki efna-
hagslifsins yfirleitt hefir
valdið þvi, að rikisstjórnin
hefir öðlazt lánstraust er-
lendis, en á þvi var knýjandi
þörf.
EIN harkaleg ráðstöfun
hershöfðingjaklikunnar
kemur illa niður á mörgum
ibúum Chile, en það er
ákvörðunin um frjálst verðlag
á vörum. Lifsnauðsynjar hafa
hækkað i verði um þrjátiu af
hundraði tvo undangengna
mánuði. Af þessu leiðir, að
verzlanir i Chile eru vel birgar
að vörum, en salan litil. Af-
greiðslustúlkurnar prjóna og
rabba við þá, sem inn koma,
enda segjast þeir flestir vera
aðeins komnir til þess að
„skoða”.
Sennilega veldur þessi verð-
bólga litlum vandkvæðum
fyrir þá, sem eru i efri röðum
miðstéttanna, en þeir skáluðu
fagnandi i kampavini, þegar
fréttin um fall Allende barst.
öðrum kemur verðhækkunin
afar illa. Mánaðartekjur
margra fjölskyldna i fátækra-
hverfum Santiago ná tæpast
jafnvirði 2000 króna islenzkra,
og þegar verðlag hækkar upp
úr öllu valdi, gefur auga leið,
að einfaldasti matur verður
hátiðamatur hjá þessu fólki.
„Rikisstjórnin verður með
einhverjum ráðum að koma i
kring aðstoð við fátækling-
ana”, sagði áhyggjufullui;
kaþólskur prestur við mig.
„Að öðrum kosti verður hér
alvarlegur sultur”!
ÞRÁTT fyrir þessar
skuggahliðar viröist
meirihluti Chilebúa fagna
hinni nýju festu og sætta sig
við hershöfðingjastjórnina,
eða láta hana að minnsta kosti
óáreitta. „Við lifðum viö
hörmungar undangengin ár”,
sagði ung kona við mig. „Allt
er betra en það ástand”.
Margir Chilebúar
viðurkenna. að Aliende hafi
viljað draga fjöldann upp úr
feni örbirgðarinnar, en þeir
llta ekki svo á, aö hann hafi
farið rétt að. „Allende bar þá i
einlægni fyrir brjósti, sem
miður mega sin, og hann
gæddi fátæklingana sjálfs-
virðingu”, sagði útlendingur
einn, sem lengi hefur búið i
Santiago. „Chilebúar fárast
nú um skyssur hans, en ég
gæti eigi að siður bezt trúað,
að sagnfræðingar á komandi
timum lýsi honum á þann veg,
að hann öðlist samúð”.
ALLENDE veröur naumast
hátt metinn i Chile á næstunni.
Enn sjást þess engin merki,að
hershöfðingjastjórnin hafi i
hyggju að draga úr hörku
sinni gagnvart vinstrisinnun-
um. Suma grunar meir að
segja, að hershöfðingjarnir
séu farnir að kunna vel við
valdið.
Augusto Pinochet hefir lýst
yfir opinberlega, að engar
kosningar verði látnar fram
fara næstu fimm ár að
minnsta kosti, og
stjórnmálalimbóiö verður
búið að reyna á þolrif margra
Chilebúa, þegar þau eru liðin
öll.
Einn erlendur fulltrúi komst
þannig að orði:
„Alvarlegasti vandinn i
Chile er i þvi fólginn, aö rikis-
stjórn afar einfaldra aðferöa á
i höggi við þá þjóð Suður-
Ameriku. sem lengst er komin
i stjórnmálaþróun. Fróðlegt
verður að sjá, hve lengi þetta
ástand getur varað, án þess að
glufur taki að myndast á yfir-
borðinu”.