Tíminn - 14.05.1974, Side 10

10
TÍMINN
Þri&judagur 14. mai 1974.
ÁBYRGÐARLEYSI
STJÓRNARANDSTÖÐ-
UNNAR í FJÁRMÁL-
UM ÍSL. RÍKISINS
Timinn átti um heigina viötal
við Halldór E. Sigur&sson,
fjármálaráöherra, um rikisfjár-
málin og ábyrgöarleysi stjórnar-
andstöðunnar i meöferð þeirra á
Alþingi eftir að Bjarni Guönason
yfirgaf stjórnarherbúöirnar og
gekk I lið meö fjendunum og veitti
þeim stöövunarvald I neöri deiid.
Fer vi&taiiö við fjármálaráðherra
hér á eftir:
— Hvernig likaði þér Halldór
þinghaldið, sem nú er nýlokið?
— Þetta þinghald verður mér
minnisstætt fyrir margra hluta
sakir. I fyrsta lagi er það, að ég
hef verið þannig settur, að ég hef
haft með þau mál að gera i rikis-
stjórninni, sem snúa að tekjuöfl-
un rikisins og fjármál þess yfir-
leitt og það sem stjórnarandstað-
an lagði höfuðkapp á, var að nota
aðstöðuna, sem hún fékk i neðri
deild Alþingis eftir að Bjarni
Guðnason snerist á sveif með
henni og gegn stjórninni. Þessa
aðstöðu notuðu þeir stjórnarand-
stæöingar til að koma i veg fyrir
tekjuöflun umfram það, sem áður
var lögbundið.
EFTA OG EBE-
samningarnir
Hins vegar var tekjuöflunar-
kerfið með þeim hætti, að nauð-
syn bar til að breyta þvi og kom
þar fyrst til, að skv. samningun-
um við EFTA og EBE átti að
koma til framkvæmda tollalækk-
un á aðfluttum vörum frá þessum
löndum þann 1. janúar sl.
Ef við þetta hefði eingöngu ver-
iðstaðið, þ.e. tollalækkanir vegna
EFTA og EBE-samninganna, og
engar aðrar breytingar gerðar á
tollskránni, hefði þetta ekki þýtt
nema um 200 milljóna króna
tekjutap fyrir rikissjóð á þessu
ári.
Mólið var stærra
Hins vegar var öllum það ljóst
og sú stefna var mörkuð þegar
EFTA-samningurinn var gerður,
að þaö yrði að búa islenzkan iðnað
undir aukna samkeppni með þvi
að lækka tolla vegna véla- og að-
fangakaupa iðnaðarins meira en
næmi þessari tollalækkun á vör-
um frá EFTA og EBE. Jafnhliða
kom svo i ljós, þegar farið var að
vinna að málinu, að óhugsandi
var að halda uppi svo háum fjár-
öflunartollum, sem við höfðum
haft á vörum frá þeim rikjum,
sem kaupa mest af útflutningsaf-
urðum okkar, eins og Bandarikin
og Sovétrikin, svo hjá þvi varð
ekki komizt að lækka toll frá
þessum rikjum þannig að hlut-
fallið á milli þeirra og EFTA og
EBE tolla raskaðist ekki.
Stuðningur
við iðnaðinn
Sú ákvörðun var tekin, að
lækka eða jafnvel fella niður
verulegan hluta, af tollum vegna
aðfanga og véla til islenzks iðnað-
ar. Sú stefna var mörkuð, aö það,
sem nú stendur eftir af þessum
tollum skuli falla alveg niður árið
1976. Þegar tollskrárbreytingin
var orðin þetta mikil var tekju-
tap rikissjóðs vegna tollalækkana
i heild orðið milli 600 og 700
milljónir króna.
1 % söluskattur
Þvi var ákveðið i rikisstjórn-
inni, að mæta þessu tekjutapi
með einu prósentustigi i sölu-
skatti. t þeirri ákvörðun fólst það
eitt aö fylgja fram þeirri stefnu,
sem mörkuð var af viðreisnar-
stjórninni, en sú stefnumörkun
kemur skýrt fram i ræöum þáver-
andi fjármálaráðherra og við-
skiptaráðherra þ.e. að fara yrði i
framhaldshækkun á þessum toll-
um meö hækkun á söluskatti.
Millirikjasamninga
verður að halda
Ég leit alltaf svo á og geri enn,
að millirikjasamninga, sem is-
lenzka rikið gerði verði umfram
allt að halda, og fylgja fram
þeirri meginstefnumörkun, sem
ákveðin er við gerð slikra samn-
inga. Það hefði kostað brot is-
lenzka rikisins á samningum við
tugi erlendra viðskiptaþjóða okk-
ar, ef islenzka rikisstjórnin hefði
ekki lækkað þessa tolla eins og
gert var ráð fyrir samkvæmt
þeim samningum, sem gerðir
höfðu verið og jafnframt hefði
það orðið islenzkum iðnaði óbæri-
legt, ef tollalækkunin hefði aðeins
náð til vara frá EBE og EFTA en
ekki til annarra viðskiptalanda
okkar.
Ábyrgðarleysi
stjórnarandstöðunnar
Stjórnarandstaðan, sem stóð
fyrir samningunum við EFTA á
sinum tima og þóttist bera mikla
umhyggju fyrir islenzkum iðnaði
neitaði rikisstjórninni um tekju-
öflun til að mæta þvi tekjutapi
rikissjóðs, sem af tollalækkunun-
um leiddi. Hún notaði stöðvunar-
valdið i neðri deild til þess. Þvi
var ekki um neitt annaö aö ræða,
en að svikja millirikjasamninga
og taka á sig þá áhættu, að hluti
islenzks iðnaðar stöðvaðist, eöa
að fjárhag rikisins yrði stefnt i
halla sem tollalækkununum
næmi.
Rikisstjórnin ákvað að bjarga
heiðri landsins út á við og um leið
hagsmunum okkar i viðskipta-
löndum okkar ásamt Islenzkum
iðnaði. Þessi ákvörðun var ekkert
sérlega geðsleg fyrir mig, eins og
allir skilja, ef horft er til rikis-
sjóös eins, sem mér var falið að
gæta. Svik á samningum við aðr-
ar þjóðir og atvinnuleysi og upp-
lausn i islenzkum iönaöi voru al-
varlegri hlutir að minu mati.
Skattkerfisbreytingin
— En það voru fleiri tekju-
öflunarmál á Alþingi, þar sem
ábyrgðarleysi stjórnarandstöð-
unnar i meðferð rikisfjármála
kom rækilega fram?
— Annað stórmál, sem mikil
átök urðu um á Alþingi var skatt-
kerfisbreytingin. Ég haföi marg
oft lýst þvi yfir, að ég væri reiðu-
búinn til þess að lækka beinu
skattana ef að rikisstjórnin fengi
tekjur á móti með óbeinum skött-
um, sem hefðu áhrif á kaup-
gjaldsvisitöluna fremur en beinu
skattarnir, en eins og kunnugt er
hafa beinir skattar engin áhrif
haft á kaupgjaldsvisitöluna en
hækkun söluskatts myndi hækka
hana að óbreyttum reglum.
Viðræðurnar við
ASÍ um skattamól
Viðræður voru hafnar við ASI
snemma á árinu 1973 um skatt-
kerfisbreytingu. Þær viðræður
féllu niður með Vestmannaeyja-
gosinu og þeim afleiðingum, sem
það hafði i för með sér i fjármál-
um þjóðarinnar.
1 ályktun Reykholtsráðstefnu
ASI á sl. hausti var m.a. óskað
eftir viðræðum við rikisstjórnina
um breytingu á skattkerfinu, sem
fælu i sér iækkun beinna skatta.
Af hálfu rikisstjórnarinnar
vorum við Björn Jónsson og
Lúövik Jósefsson tilnefndir i
þessar viðræður. Auk þess tóku
svo á siðara stigi málsins þátt i
þeim hagrannsóknastjóri og
ráðuneytisstjórinn i fjármála-
ráðuneytinu.
Af hálfu ASI tóku i fyrstunni
forystumenn þess þátt i viðræð-
unum, en á siðara stigi var kosin
af hálfu ASI þriggja manna nefnd
og fékk hún sér til aðstoðar tvo
sérfróða menn um skattamál til
að vinna að málinu með sér.
Vísitölumálin
Strax i upphafi viðræðnanna
kom það fram, að rikisstjórnin
gæti ekki beitt sér fyrir lækkun
beinna skatta i krónutölu en sem
næmi þeim tekjum, sem aflað
væri I staðinn i rikissjóð með
óbeinum sköttum og ekki færu inn
i kaupgjaldsvisitölu fremur en
beinu skattarnir.
Fullur skilningur kom þegar
fram hjá fulltrúum ASl að um
slétt skipti yrði að vera um að
ræða I þessu sambandi.
Skattasamkomu-
lagið við ASI
Ég vil geta þess nú vegna þess,
sem siðan hefur komið fram um
viðræður rikisstjórnarinnar og
ASI um skattamál, að inn I þessar
umræður komu einnig visitölu-
málin almennt. Var þá m.a. rætt
um þann möguleika, að visitala
yrði ekki framkvæmd fyrstu 6
mánuði eftir gerð þeirra heildar-
kjarasamninga, sem þá voru i
bigerð. Jafnhliða var þá einnig
talað um að draga úr áhrifum
nýrra kjarasamninga á verðlag
vöru og þjónustu eða með öðrum
orðum að hamla gegn áhrifum
nýrra kjarasamninga til hækkun-
ar á framfærsluvisitölu.
Þetta sannar, að rikisstjórnin
gerði sér þá þegar grein fyrir þvi,
að nauðsyn bæri til að h£(fa fulla
gát á þessum málum vegna
ástandsins i efnahagsmálum, auk
þess, sem hún tók beinan þátt i
þvi i reynd að bæta kjör hinna
lægst launuðu mest, svo sem
gerðist i kjarasamningunum við
BSRB. Ég vil jafnframt geta
þess, að þessar umræður um
skattamálin voru einnig kynntar
forráðamönnum BSRB og Banda-
lags háskólamanna. Allir aðiljar
töldu að tilboð rikisstjórnarinnar
bæri að meta sem kjarabætur við
gerð kjarasamninga.
Tekjuskatturlnn
og gömlu
persónuskattarnir
Niðurstaðan af þessum viðræð-
um var svo sú, sem kunnugt er,
að samkomulag var gert við
samninganqfnd ASI, þegar
heildarkjarasamningarnir voru á
lokastigi. I samkomulaginu fólst
lækkur. beinna skatta, sem áætluð
var yfir 40% af heildarskatttekj-
um rikissjóös af tekjusköttum
einstaklinga.
Ætluðu að fella
ASÍ-samkomulagið
Þetta samkomulag sannar að
mjög hafi verið vel orðið við ósk
ASÍ um lækkun beinna skatta af
rikisstjórnarinnar hálfu. Mönn-
um verður ljósar en ella hve vel
var þarna að verki verið, þegar
haft er i huga, að persónu-
skattarnir, sem almennir skatt-
þegnar urðu að greiða áður til al-
mannatryggingakerfisins og
sjúkrasamlaganna er nú felld inn
i tekjuskattinn, svo að heildar-
tekjuöflun rikisins i beinum skött-
um er nú litið eitt hærri en
persónuskattarnir einir hefðu
numið, ef búið hefði verið við
gamla persónuskattakerfið
áfram. Astæða þessa er auðvitað
m.a. sú stórfellda hækkun á
tryggingabótum tið bótaþega al-
mannatrygginga, sem orðið hefur
i tið núverandi rikisstjórnar, enda
nemur tryggingakerfið nú um
35% af heildarútgjöldum rikis-
sjóðs.
Þrátt fyrir það, að þetta sam-
komulag við ASl um skattamál
væri gert meö yfirgnæfandi
meirihluta I 30 manna samninga-
nefnd verkalýðsfélaganna, sem
fjallaði um samningsgeröina á
lokastigi heildarkjarasamning-
anna, en telja má vafalaust að i
þeirri nefnd hafi fulltrúar allra
stjórnmálaflokka greitt atkvæði
með samkomulaginu, þá mat
stjórnarandstaðan á Alþingi það
einskis og hugsaði sér að nota
málið til þess eins að gera f járhag
rikisins sem verstan og var svo
purkunarlaus i þeirri afstööu
sinni i krafti þess stöðvunarvalds,
sem Bjarni Guðnason haföi fært
henni i neðri deild, að hún ætlaði
að fella samkomulagið við ASI
um lækkun beinu skattanna. Þó
lágu fyrir á Alþingi þingmál
stjórnarandstöðunnar um lækkun
beinna skatta og hækkun óbeinna
skatta i staðinn, þingsályktunar-
tillaga frá Alþýðuflokknum og
frumvarp frá Sjálfstæðisflokkn-
um. Kom fram i þessum þing-
Framhald á 17. siðu.
Viðtal við Halldór E. Sigurðsson, fjármálaróðherra, um hegðun stjórnarandstöðunnar
eftir að hún fékk stöðvunarvald í neðri deild. AA. a. varðandi tekjuöflun vegna
tollalækkana og lækkunar á beinum sköttum í stað hækkunar óbeinna skatta