Tíminn - 19.05.1974, Page 25

Sunnudagur 19. mai 1974.
TÍMINN
25
Rödd hrópandans:
Deyjandi byggð
Sersam, sem jaí'nframt
samdi mest af tónlistinni.
21.20 Lög eftir Leos Janacek
Tékkneskur karlakór syng-
ur.
21.45 Um átrúnað: Úr fyrir-
brigðafræði trúarbragða
Jóhann Hannesson prófess-
or flytur tólfta erindi sitt.
22.00 Fréttir.
22.15 Veðurfregnir. Danslög
Heiðar Astvaldsson velur
lögin og kynnir.
23.25 Fréttir i stuttu máli.
Dagskrárlok.
MÁNUDAGUR
20. mai
7.00 Morgunútvarp . Veður-
fregnir kl. 7.00, 8.15 og 10.10.
Fréttir kl. 7.30, 8.15 (og for-
ustugr. landsm.bl.) 9.00 og
10.00. Morgunleikfimi kl.
7.20: Valdimar örnólfsson
leikfimikennari og Magnús
Pétursson pianóleikari )alla
virka daga vikunnar) Morg-
uúbæn kl. 7.55: Séra Gisli
Kolbeins flytur (a.v.d.v)
Morgunstund barnanna kl.
8.45: Oddný Thorsteinsson
heldur áfram lestri þýðing-
ar sinnar á „Ævintýrinu um
Fávis og vini hans” eftir
Nikolaj Nosoff (25).
Morgunleikfimi kl. 9.20. Til-
kynningar kl. 9.30. Létt lög á
milli liða. Morgunpopp kl.
10.25. Tónleikar kl. 11.00:
Strengjakvintett i G-dúr op.
77 eftir Dvorák. Franticek
Posta leikur á kontrabassa
meö Dvorak kvartettinum /
Vladimir Asjkenazy leikur á
pianó Ballöðu nr. 4 i f-moll
op. 52 eftir Chopin /
Filharmóniusveitin i Vinar-
borg leikur Rúmenska
rapsódiu nr. 1 op. 11 eftir
Enesco.
12.00 Dagskráin. Tónleikar.
Tilkynningar.
12.25 Fréttir og veðurfregnir.
Tilkynningar.
13.00 Við vinnuna: Tónleikar.
14.30 Siðdegissagan: „Hús
málarans” eftir Jóhannes
Helga . Óskar Halldórsson
les (8).
15.00 Miðdegistónleikar: Guy
Fallot og Karl Engel leika
Sónötu i f-moll fyrir selló og
pianó eftir César Franck.
Arthur Grumiaux og
Lamoureux-hljómsveitin
leika Fiðlukonsert nr. 3 i h-
moll eftir Saint-Saens,
Manuel Rosenthal stj.
16.00 Frétfir. Tilkynningar.
16.15 Veðurfregnir.
16.25 Popphornið
17.10 Tónleikar. Tilkynning-
ar.
18.45 Veðurfregnir. Dagskrá
kvöldsins.
19.00 Fréttir. Fréttaauki. Til-
kynningar.
19.40 Um daginn og veginn
Árni Bergur Eiriksson toll-
vörður talar.
20.00 Mánudagsiögin
20.25 Fjölbrautaskólinn . Séra
Guðmundur Sveinsson
skólameistari flytur þriðja
erindi sitt.
20.45 Frá útvaépinu i Briissel
Flytjendur: Rudolf Werthen
og Paul Malfait sem leika á
lágfiðlur, Paul De Winter á
flautu, Yvan Dudal á óbó og
Kammerhljómsveit belg-
iska útvarpsins. Stjórnandi:
Georges Maes. a. Konsert i
a-moll fyrir tvær lágfiðlur
og kammersveit op. 3 nr. 8
eftir Antonio Vivaldi. b.
Konsert fyrir flautu, óbó og
kammersveit eftir Domen-
ico Cimarosa
21.10 íslenskt mál.Endurtek-
inn þáttur dr. Jakobs
Benediktssonar frá laugar-
degi.
21.30 útvarpssagan: „Ditta
m.annsbarn” eftir Martin
Andersen Nexö.Þýðandinn,
Einar Bragi, les (26).
22.00 Fréttir.
22.15 Veðurfregnir. Búnaðar-
þáttur.Gunnar Jónsson for-
stöðumaður Byggingar-
stofnunar landbúnaðarins
talar um byggingarmál
bænda.
23.25 Illjómplötusafnið i um-
sjá Gunnars Guðmundsson-
ar.
23.20 Fréttir i stuttu máli.
Dagskrárlok.
Sunnudagur
19. mai
14.00 Bæjarmáiefnin.
Umræður i sjónvarpssal I
sambandi við bæja- og
sveitastjórnakosningarnar,
sem fram fara 26. mai næst-
komandi. í þessum þætti
ræða frambjóðendur frá
Kópavogi og Reykjavik um
sjónarmið sin i bæjarmál-
um, og hefur hvor hópur
tvær klukkustundir til um-
ráða.
18.00 Stundin okkar. Nú stend-
ur sauöburður sem hæst, og
I tilefni þess sjáum við
stutta mynd af nýfæddum
lömbum með mæðrum sin-
um. Þá kemur siðasti þátt-
urinn um Jóhann litla, og
slðan gerir Skrámur tilraun
til að tala við blóm, en
Glámur reynir að koma
fyrir hann vitinu. Nemend-
ur úr Ballettskóla Eddu
Scheving dansa Arstiöirnar
eftir Glazounou, og gengið
verður á fjörur i skeljaleit
með Þórunni Sigurðar-
döttur. Þættinum lýkur svo
með síðari hluta sögunnar
um hestinn Sólfaxa.
Umsjónarmenn Sigriður
Margrét Guðmundsdóttir
og Hermann Ragnar
Stefánsson.
18.55 Gitarskólinn 14. þáttur
endurtekinn. Kennari
Eyþór Þorláksson.
19.20 Hlé.
20.00 Fréttir
20.20 Veður og auglýsingar.
20.25 65. grein lögreglu-
samþykktarinnar. Sjón-
varpskvikmynd eftir Agnar
Þórðarson. Leikstjóri
Baldvin Halldórsson.
Leikendur: Valur Gislason,
Sigriður Þorvaldsdóttir,
Rúrik Haraldsson, Jón
Sigurbjörnsson, Hörður
Torfason, Sigmundur örn
Arngrimsson o. fl.
Kvikmyndataka Þórarinn
Guðnason. Hljóðupptaka
Oddur Gústafsson. Klipping
Ragnheiður Valdimars-
dóttir. Leikmynd Jón Þóris-
son og Gunnar Baldursson.
Stjórn upptöku Tage
Ammendrup.
21.25 Ferðaleikflokkurinn.
Sænskt framhaldsleikrit. 8.
þáttur. Sögulok. Þýðandi
Dóra Hafsteinsdóttir. Efni
7. þáttar: Leikflokkurinn
sýnir „Vestumusterið” eftir
Sjövall, en allt kemst i óefni,
þar eð ölander er ofurölvi,
þegar hann á að fara inn á
sviðið. 1 sama mund ber
faðir Teódórs kennsl á son
sinn og þýtur inn á sviðið og
leikur þannig óvart hlutverk
ölanders. (Nordvision -
Sænska sjónvarpið).
22.20 Að kvöldi dags.Séra Jón
Einarsson i Saurbæ flytur
hugvekju.
22.30 Dagskrárlok.
Mánudagur
20. mai
20.00 Fréttir
20.25 Veður og augiýsingar.
20.30 Sæoturssaga. Bresk
fræðslumynd um sæoturinn
og lifnaðarhætti hans. Sýnt
er, hvernig oturinn veiðir
sér til matar og notar jafn-
vel frumstæð verkfæri við
fæðuöflunina. Þýðandi og
þulur Ellert Sigurbjörns-
son.
21.05 Steinaldartáningarnir.
Bandariskur teiknimynda-
flokkur. Þýðandi Heba
Júliusdóttir.
21.30 Bandarikin. Breskur
fræðslumyndaflokkur um
sögu Bandarikjanna. 8.
þáttur. Gróandi þjóðiif.
Þýðandi og þulur óskar
Ingimarsson.
22.25 Dagskrárlok.
MIÐVIKUDAGINN 6. febr.
siðastliðinn birtir dagblaðið
Timinn aillanga grein eftir Björn
Haraldsson bónda i Austur-
görðum, og fræðslufulltrúa
Norður-Þingeyjarsýslu um langt
árabil. Ég hefi orðið þess var, aö
grein þessi hefir vakið allmikia
athygli, sökum hinnar dapurlegu
og næstum hrollvekjandi
myndar, sem þar er brugðið á
loft og á að sýna þá hættu, sem
vofir yfir þessum friðu byggðum
Norður-Þingeyjarsýslu, um að
skammt muni i það að þær leggist
i auðn.
Ég er mjög óánægður með þann
boðskap, sem grein þessari er
ætlað að túlka, þó að hann sé vel
fram settur og studdur þeim
rökum, sem Björn Haraldsson
telur helzt frambærileg. Vegna
þessa langar mig til að taka þessi
mál til nokkurrar athugunar, ef
það mætti verða til þess að varpa
ofurlitilli ljósglætu á þessi mál,
sem greinarhöfundur telur svo
dapurlega horfa. Greinar-
höfundur skiptir ritsmið sinni i
tvo meginkafla, sem þó að miklu
leyti styðja hvorir annan. Annars
vegar eru fræðslumál sýslunnar
og fyrirhugaðar skölabyggingar
að Lundi I öxarfirði, en hins
vegar er búseta og framtiðarspár
um eyðingu byggðarinnar i þessu
útkjálkadreifbýli, sem hann telur
hér vera. Einhvenn tima hefði
maður nú haldið, að Björn
Haraldsson tæki sér ekki slika
nafngift i munn, að minnsta kosti
hvað Kelduhverfi áhrærir.
Greinarhöfundur telur, að liðin
séu að minnsta kosti 10 ár, siðan
hér I sýslu var hafin bárátta fyrir
byggingu héraðsskóla og siðar
gagnfræðaskóla. Allan þann tima
hefir hann verið fræðslufulltrúi i
sýslunni og þvi öðrum fremur
haft yfirsýn um, hvert horfir i
þeim málum, og leitazt við að
hafa þau áhrif á' framvindu
þeirra, sem hann taldi best, og til
heilla horfa hverju sinni.
Nú að þessum tima liðnum
vaknar hann upp við þann vonda
draum, að skólamál hér I sýslu
séu komin i hið mesta óefni og
það sé nú hin mesta fásinna að
hyggja á nýja skólabyggingu
fyrirþessa þrjá hreppa sýslunnar
vestan öxarfjarðarheiðar, þvi
skammt muni þess að biða, að hér
sé ekki þörf fyrir skóla til að veita
ungmennum i þessum hluta sýsl-
unnar lögskipaða fræðslu, þvi
þau muni engin verða að
nokkrum árum liðnum. Það er
raunalegt að lesa þessa yfir-
lýsingu frá þeim manni, sem falið
hefir verið að vera oddviti sýslu-
búa i skólamálum um langt
árabil.
Ég hef engin afskipti haft af
þessum málum og þvi ókunnugur
gangi þeirra ieinstökum atriðum.
Hitt er mér þó ljóst, eins og
öðrum ibúum þessara hreppa, að
eigi hefir verið staðið að þeim
með þeim heilindum, sem æskileg
væru til að koma sliku
nauðsynja- og menningarmáli
áleiðis. Það er flestum ljóst, að
frá upphafi hefir staðið togstreita
um, hvort fyrirhuguð skóla-
bygging skuli sett niður að Skúla-
garði i Kelduhverfi eða Lundi i
Öxarfirði, og hefir hin illræmda
hreppapólitik ráðið þar ferðinni.
Það má vist telja, að gagnfræða-
skólabygging væri nú risin hér,
hefðu forgöngumenn skólamál-
anna borið gæfu til að sameinast
um, að skólinn skyldi standa að
Lundi, enda mun það nú vera
ákveðið. Þar er þegar komið
nokkuð áleiðis. Byggðar hafa
verið tvær kennaraibúðir. Viöun-
andi aðstaða til iþrótta- og leik-
fimikennslu, sett upp sundlaug
með tilheyrandi hreinlætisað-
stöðu og fleira mætti telja.
Annar meginþáttur i grein
Björns Haraldssonar er um fram-
tiðarhorfur byggöar i sveitum
sýslunnar. Tekur hann þar
einkum fyrir þrjá vestustu
hreppana og þau vandamál, sem
skapast kunna, ef allt unga fólkið
flyzt á brott. Hann virðist hafa
lagt allmikla vinnu i að kanna
aldursskeið fólksins, sem þar býr,
og gerir áætlanir og spádóma um,
hvað við taki, og er sú mynd allt
annað en glæsileg. Hann talar
um. að á árunum 1983-’85 verði
ekki nema 5 unglingar á gagn-
fræðaskólaaldri, og hann er svo
viss i sinum spádómi, að hann
kallar það staðreynd. Annars er
margt athyglisvert i þessum
kafla, er gefur augljósar
bendingar um hvert horfir.
Þvi miður er það viðar en hér i
Norður-Þingeyjarsýslu, sem
þessi þróun i byggðamálum
ógnar stórum landshlutum, og
má raunar segja að það sé alþjóð-
legt vandamál við að glima. Þó er
það nú svo, að ég get ekki
alls kostar samþykkt útlistanir
Björns um þessi efni. Hver sá
maður, sem fer hér um sveitir,
hlýtur að sjá aðra og betri mynd,
en þá, sem hann dregur upp.
Ibúðarhús og útihús eru öll byggð
úr varanlegu efni, og viðast vel
við haldið. Rætkun er viða mjög
vel á veg komin, og vel i samræmi
við þann bústofn er á jörðunum
hvilir. Vélakostur mikill og
góður, enda mikið af honum
keyptur á nokkrum siðustu árum.
A flestum bæjum eru bifreiðir ein
eða fleiri og efnahagur margra
bænda góður. Ég lit svo á, að það
sé hinn mesti barlómur að tala
um, að menn berjist i bökkum við
að hafa til hnifs og skeiðai; eins og
greinarhöfundur telur. Þá er ekki
uppörvandi hugvekjan til unga
fólksins sem hygðist setjast að i
sveitunum. Það skal hafa 10-15
milljónir i sjóði til að byrja með,
sem væri þó mjög óráðlegt, þar
sem annars staðar bjóðist betri
og auveldari aðstaða til lifs-
afkomu.
Björn Haraldsson getur þess I
grein sinni, að það haf-i kostað sig
nokkra fyrirhöfn að sætta sig við
„planið með Lund,” og er það vist
ekki ofsagt, en vel ef svo væri nú.
Mér kemur I hug frásögn af
manninum, sem i fljótfærni
veðjaði á skakkan hest i kapp-
reiðum og vonaði i lengstu lög,að
hann myndi sigra, en varð i lokin ’
að bita i súra eplið og greiða
veðféð. Það kemur raunar i ljós
við lestur greinarinnar, að Björn
Haraldsson er ekki fullkomlega
sáttur við „planið með Lund,” það
er, að þar verði haldið áfram með
skólabyggingu.
Ég er honum sammála um, að
eigi sé skynsamlegt að ráðast i að
byggja yfir 50-150 nemendur eins
og hann orðar það. Vandinn er að
meta rétt, hvað skólinn þurfi að
vera stór, og gera þá ráð fyrir að
byggð haldist hér i sveitum með
eðlilegum hætti. Hann drepur og
á þá lausn, að ef til vill sé skólinn
bezt settur á Kópaskeri. — Er sú
uppástunga ný frá hans hendi, þvi
að sá staður virðist ekki vera hátt
metinn, og kem ég að þvi siðar i
þessari grein.
Ef við litum til nágranna okkar
i Suður-Þingeyjarsýslu, þá sjáum
við, að þar hafa risið á umliðnum
árum glæsilegar og nauð-
synlegar gagnfræðaskóla-
byggingar. Þar hafa fleiri
hreppar sameinast um bygging-
arnar og standa að þeim i sam-
einingu. Þeir menn, sem þar
höfðu forustu, munu vafalaust
hafa þurft að samræma ólik
sjónarmið, en mátu þaö meir að
koma i framkvæmd félagslegum
umbótum. Engum er alls
varnað, og ekki heldur okkur
Norðursýslubúum. Við eigum að
dómi Björns tvo ljósa reiti i
byggðinni, sem gefa fögur fyrir-
heit, en það eru þorpin Raufar-
höfn og Þórshöfn. Um Kópasker
segir hann aðeins þetta „til eru
þeir sem telja, að Kópaskers-
byggðin eigi möguleika á útgerð,
þar hefir verið starfækt fiskmót-
taka nokkur siðastliðin sumur”
Minna mátti það nú varla vera
um þann stað, sem hefir veriö
höfuðvigi vesturhluta sýslunnai;
siðan Kaupfélag Norður-Þing-
eyinga hóf þar starfsemi sina
fyrir átta áratugum. Þar er öllu
vel við haldið og á siðastliðnu
hausti var flutt þar i sex nýbyggð
hús, og þörf er á fleiri húsum til
ibúðar. Það má fullvist telja, að
allgóð aðstaða sé þar til útgerðar
fyrir smærri báta, ef fiskigengd
eykst, svo sem menn gera sér
vonir um, með aukinni friðun og
stækkaðri landhelgi. Vel má þá
svo fara, að á Kópaskeri verði sá
byggðakjarni, sem nærliggjandi
sveitir muni i framtiðinni hafa að
bakhjarli.
Ef til vill er sú uppástunga
Björns, að væntanleg skóla-
bygging sé bezt sett þar, byggð á
von um, að svo verði. Ég get al-
gjörlega fallizt á það, sem hann
segir um ljósu reitina á Þórshöfn
og Raufarhöfn, að vonandi haldist
sú þróun áfram, sem hafin er nú á
siðustu árum. Þó er skammt að
minnast þess, að mjög þunglega
horfði þar, þegar sildarævin-
týrinu lauk svo skyndilega. Mér
er kunnugt um, að á Raufarhöfn
var á árunum 1966-1968 stór hluti
ibúanna á atvinnuleysisskrá, og
svo var viða um land á þessum
árum. Þar sannaðist hið forn-
kveðna, að svipull er sjávarafli.
Til að punta upp á staðinn birtir
greinarhöf. myndir frá þeim
tima, er silfur hafsins flæddi þar
allar bryggjur og allt lék i lyndi,
en það er vonandi, að hann eigi
engarmyndir frá mögru árunum.
Hann birtir einnig þriðju
myndina, er virðist eiga að vera
táknmynd fyrir byggðina. Þar er
samankominn allstór hópur fólks,
og hefir slegiöupp tjaldbúðum, en
i baksýn drúpir gamalt og yfir-
gefið hús I fögru umhverfi.
Ekkert atriði i grein Björns snart
mig eins óþægilega og þessi
mynd. Er það virkilega ætlan
hans, að I framtiðinni veröi
þannig umhorfs i þessum gjöfulu
og góðu sveitum. Verður þá að
engu gert það mikla starf og sú
fjölþætta uppbygging, sem hér
hefir áunnist, bæði á félagslegum
og efnahagslegum grundvelli. Sú
kynslóð, það fólk, sem á siðustu 4-
5 áratugum hefir verið svo
lánsamt að fá að vera þátttak-
endur á þvi mesta framfara-
skeiði, sem þjóðin hefir lifaö,
verður að hafa trú á þvi, að I
sveitum landsins og sjávar-
þorpum sé sá Vitaðsgjafi,sem eigi
muni ósáinn standa.
í fólkorustum fornaldar var
það jafnan háttur góðra
herkonunga að velja hina mestu
garpa til að vera útverði herja
sinna. Ég lit svo á, að við, sem
byggjum útsveitir og kveinkum
oickur eigi, þótt við mætum
mótblæstri eða njótum ekki sæl-
lifis á borð við þá, sem i þéttbýli
búa, séum útverðir byggðarinnar
i þessu landi. Og ég vona, að við
bregðumst i engu þvi hlutverki,
sem landvættir hafa lagt okkur á
herðar. Sannarlega hafa aldrei
áður á landi hér verið eins miklir
möguleikar á þvi að lifa mann-
sæmandi og góðu lifi i sveitum
landsins og nú. Rafmagn er nú
komiðá flest býli, unnið er að þvi
að gera þjóðvegakerfi landsins
svo gott sem kostur er á, og mun
sú sókn standa um langa hrið.
Bílakostur er mikill og góður og
flytur fólkið nær hvort öðru en
áður vart jafnframt þvi að annast
nauðsynlega fyrirgreiðslu, og
þannig mætti lengi telja.
Það var þvi hæpinn ávinningur
að hef ja upp rödd hrópandans og
segja, að allt sé i kalda koli og
þýðingarlaust sé annað en berast
með slraumnum, sem til óheilla
horfir fyrir land og lýð. Við
gerumst nú gamlir, Björn
Haraldsson, og eigi liklegir til aö
axla þungar byröar i framtiðinni.
En við skulum reyna eftir mætti
að létta undir með þeim, sem
byrðarnar bera og vandamálin
þurfa að leysa. Þvi það er alveg
vist, að framtiðin mun fá öllum
landsmönnum næg verkefni til að
vinna á þessu stóra og góða landi,
sem á svo svo mikla möguleika,ef
rétt er á haldið. Það eru ýms
atriði i áðurnefndri grein, sem
má draga i efa, en ég hirði ekki
um að gera þau hér að umtals-
efni. enda vist nóg komið af svo
góðu.
Ég vil svo ljúka máli minu með
þvi að þakka Birni Haraldssyní
fyrir skrii'hans, þvi að hann tekur
þar til meöferðar tvö rnerk mál.
sem hljóta að vera efst á baugi
hér I sýslunni, og krefjast þess aö
þau verði tekin til úrlausnar sem
allra fyrst. Mörgum kann að
finnast, að hann hafi notað helzt
til of dökk gleraugu við
ritsmiðarnar, en hann gerir
einnig öðrum atriðum glögg og
góð skil, svo sem vænta mátti af
hans hendi.
1. marz 1974
Einar Benediktsson.