Tíminn - 28.07.1974, Blaðsíða 23

Sunnudagur 28. jdli 1974.
TÍMINN
Brúin á Skeiöará. Lengsta brú landsins.
reyndust með öllu ófærar á hest-
um, var farið á jökli fyrir ofan
upptök þeirra. Fyrir siðustu alda-
mót var tekið að lagfæra og stika
slóð á Breiðamerkurjökli og
Skeiðarárjökli i þvi skyni að
greiöa götu ferðamanna, þegar
vatnsföll lokuðu leiðinni, en jafn-
an þurfti örugga og trausta lög-
sögu, þegar farið var á jökli. Þeg-
ar jökultangarnir eyddust með
þvi að jökullinn hopaði og lón
myndaðist við Jökulsá, var tekið
til þeirra ráða að hafa ferju á
Jökulsá, láta bifreiðar mætast við
ána og ferja yfir hana.
Fyrir tæpum42árumvar i fyrsta
sinn ekið bil frá Höfn i Hornafirði
til Reykjavikur. Það var um
haust, þegar öll jökulvötn voru
vatnslitil. Ferðmennirnir voru
samt þrjá og hálfan dag á leiðinni
Ibilnum frá Höfn til Reykjavikur.
Þá voru flestar ár i Skaftafells-
sýslu óbrúaðar. Vegir voru lagðir
um sveitir Skaftafellssýslu
smám saman, og á fjórða áratug
aldarinnar var gert stórátak við
vega- og brúagerð i Vestur-
Skaftafellssýslu, i þvi skyni að
leggja samfelldan akveg frá
Reykjavik austur á Siðu. En á
Skeiðarársandi og Breiða-
merkursandi hefur fram að þessu
aðeins verið um ruddar slóðir að
ræða.
Flugið
Flugið hefur orðið gildur þáttur
og vaxandi i samgöngum tslend-
inga siðustu þrjá til fjóra áratug-
ina. Þeir sem búa á Suðaustur-
landi hafa notið þess i rikum mæli
eigi siður en aðrir landsmenn.
Þótt miklar torfærur væru á
landi, þá var einangrun byggð-
anna rofin með fluginu. Með flug-
vélunum hefur sannazt bókstaf-
lega hið fornkveðna: vegur er yfir
og vegur á alla vegu. Fyrir 30-40
árum tók Flugféíag tslands upp
reglubundnar flugferðir frá
Reykjavik til Hornafjarðar og
Fagurhólsmýrar, og um skeið var
áætlunarflug að Kirkjubæjar-
klaustri. Flugfélagið hefur árlega
um aldarfjórðungs skeið flutt
sláturafurðir Oræfinga i flugvél-
um til Reykjavikur. Nú hefur
flugiö færzt svo i aukana, að um
þessar mundir eru flugferðir dag-
lega milli Hornafjarðar og
Reykjavikur, rétt eins og loftbrú
sé lögð landshorna á milli.
Brúargerð
Arnar á tslandi hafa jafnan
veriö miklar torfærur. Menn hafa
leitað ýmissa ráða til að sigrast á
þeim. Algengast var að finna vöð
á ánum og treysta á hestana.
Ferjur voru notaðar á ýmsum
stöðum: bátar, prammar, drag-
ferjur eða kláfferjur. Takmarkið
hlaut þó að vera að brúa árnar.
A stöku stað voru trébrýr gerðar
yfir stórfljót fyrir alllöngu, s.s.
Jökulsá á Dal. Og undir lok 19.
aldar var hafizt handa um að
gera brýr úr öðru efni. Smiðuð
var hengibrú á Olfusá 1891, og
Þjórsá var brúuð 1895.
Viða á landinu er landslag
þannig, að vatn safnast i dalbotn,
og rennur þá eitt fljót til sjávar
eftir miöju héraði. Á Suðaustur-
landi er þessu annan veg farið.
Arnar, sem koma undan rótum
Vatnajökuls með stuttu millibili,
binda sig ekki við fasta farvegi,
heldur hasla sér völl vitt og breitt.
Það var óhugsandi að brúa slik
stórvötn, nema að kreppa að
þeim með traustum fyrirhleðsl-
um. Suðausturland varð þvi af
þessum ástæðum aftarlega i röð-
inni um brúargerð.
Þess er áður getið, að á árunum
1930-1940 var gert stórt átak
við vega- og brúargerð i
Vestur-Skaftafellssýslu, i þvi
skyni að opna akfæran veg frá
Reykjavik austur að Skeiðar-
ársandi. Þegar svo var komið,
var augljóst, að hefjast bæri
handa um að brúa árnar i
Austur-Skaftafellssýslu og ljúka
gerð hringvegar á Skeiðarár-
sandi, þar sem viðfangsefnin
voru stærst. Hornafjarðarfljót
likjast þófremur firði ená, þvi að
þau eru nokkrir km á breidd, þar
sem aðalþjóðvegurinn lá. Það var
þvi rannsóknarefni, sem unnið
var að nokkur ár, hvort kleift yrði
að brúa þau, og ef svo væri, þá
hvernig það skyldi gert.
Fyrsta stórbrúin i Austur-
Skaftafellssýslu var gerð á
Jökulsá I Lóni á árunum 1951-
1952. Hún er meðal lengstu brúa
landsins, Næsta stórvirkið er brú
á Hornafjarðarfljót, sem smiðuð
var á árunum 1960-1961. Eftir það
er farið að undirbúa brúargerð á
Jökulsá á Breiðamerkursandi, en
þar var á árunum 1966-1967 gerð
vegleg hengibrú. A svæðinu frá
Lónsheiði að Skeiðará voru jafn-
framt þeim stóru mannvirkjum,
sem hér eru nafngreind, gerðar
minni brýr, svo að tugum skipti,
og 1968 var að kalla orðinn þurr
vegur á aðalþjóðvegi umhverfis
Island, nema 30 km kafla á
Skeiðarársandi.
Hringvegurinn
Frá upphafi landsbyggðar og
fram undir miðja 20. öld, varð
eingöngu að treysta á hestinn til
að komast yfir torfærurnar á
Skeiðarársandi. En á þessari öld
hefur ýmsa menn dreymt um að
láta nýja tækni leysa vandann.
Eftir 1930 gerði ungur Austur-
Skaftfellingur grein fyrir þeirri
hugmynd að láta útbúa sérstaka
vatnabila.
Eftir 1940 komu til sögunnar
stórir vöruflutningabilar (trukk-
ar) með drifi á öllum hjólum. A
þeim farartækjum var farið yfir
jökulár, þótt þær væru i nokkrum
vexti.
Arið 1956 samþykkti Alþingi
ályktun þess efnis að láta athuga
nýjar tegundir samgöngutækja til
samgangna um torfærur á landi,
og láta siðan gera tilraunir með
slik samgöngutæki á eyðisöndum
Skaftafellssýslu.
Arið 1963 var i fjárlögum
heimilað að verja fé til að kaupa
skriðbil til nota á Skeiðarársandi.
1 framhaldi af þessu var fenginn
vatnadreki til flutninga yfir
Skeiðará. Hann reyndist nauð-
synlegt öryggistæki i sambandi
við bilaumferð, en ekki fullnægj-
andi samgöngubill.
Arið 1961 var þvi fyrst hreyft i
tillöguformi á Aiþingi að láta at-
huga um brúargerð á Skeiðarár-
sandi.
Þegar brúin á Jökulsá á
Breiðamerkursandi var vigð, að
viðstöddu fjölmenni sumarið
1967, þá rikti mikil bjartsýni með
mönnum. Þá lá i augum uppi, að
einungis Skeiðarársandur hindr-
aði, að opna mætti hringveg um
landið. Einn af forystumönnum á
stjórnmálasviðinu lýsti þá yfir
þvi, að rétt væri að setja það
stefnumark, að brúargerð á
Skeiðarársandi yrði lokiö 1974 og
hringvegurinn opnaður til um-
ferðar á þjóðhátiðarárinu.
Eftir þetta hófst á mörgum
sviðum sókn að marki. Stjórn-
málamenn, bankastjórar, verk-
fræðingar, brúasmiðir og vega-
gerðarmenn hafa lagzt á eitt og
þjóðin öll fylgzt með málinu af
áhuga.
Samkvæmt tillögu frá ellefu
þingmönnum úr öllum þingflokk-
um ákvað Aiþingi vorið 1968 að
fela samgönguráðherra að láta
gera áætlun um samgöngubætur
yfir Skeiðarársand, er tengdi
hringleið um landið.
A öndverðu ári 1971 voru sett
lög um happdrættislán rikissjóðs
fyrir hönd vegasjóðs vegna vega-
og brúagerðar á Skeiðarársandi,
er opnaði hringveg um landið. Á
grundvelli þessara laga hafa
verið send happdrættisskulda-
bréf, og alþjóð þannig staðið að
miklu leyti straum af kostnaði við
þessi miklu mannvirki með
frjálsum framlögum i formi
lána, sem rikissjóður tekur.
Seðlabanki Islands hefur hlaupið
undir bagga, þegar á hefur skort
um aðra fjárútvegun.
1 málefnasamningi við myndun
rikisstjórnar 1971 var ákveðið, að
ljúka skyldi hringveginum, og þá
helzt miðað við árið 1974. Meö þvi
tóku stjórnmálamenn af skarið.
Samkvæmt ályktun Alþingis
var Vegagerð rikisins falið að
hefja rannsóknir á Skeiðarár-
sandi með varanlegar samgöngu-
bætur þar fyrir augum. Verk-
fræðingar og aðrir, sem þeir
höfðu samráð við, gengu að þessu
verki með mikilli atorku, og
Vegagerð rikisins lagði fram full-
gerða áætlun á öndverðu ári 1972.
Síðar á þvi ári var hafizt handa
um framkvæmdir samkvæmt
áætluninni. Vinnuflokkar hafa
siðan starfað þar jafnt vetur sem
sumar. — Og nú, á miðju þjóöhá-
tiðarári, er lokið gerð þessara
miklu mannvirkja.
Sú liking er nærtæk, að með
hringvegi um landið — þjóðbraut
— hafi Island verið spennt megin-
gjörðum. Gildi hringvegarins á
ekki að verða það eitt að opna
greiðfæra leið til landkynningar,
skemmtiferða, dægradvalar.
Hringvegurinn á að stuðla að þvi
að efla atvinnulif á mörgum
stöðum, að jafna skilyrði til bú-
setu I landinu. Hringvegurinn er
tenging landshluta og getur, ef
rétt er á haldið, aukið jafnræði
milli þeirra. Megi Islendingum
auðnast að láta öra þróun hniga I
þá átt.
Klugift verftur e mikilvægari þáttur I samgöngum á lslandi.