Tíminn - 10.10.1974, Blaðsíða 8

8
TÍMINN
Fimmtudagur 10. oktdber 1974.
I GDANSK ERUM
VIÐ NÆST ÍSLANDI
— rætt við sendifulltrúa Póllands á íslandi, Czeslaw Godek,
sem nú hefur lótið af störfum hér, og fjölskyldu hans
Um þessar mundir er sendifull-
trúi á Pólverja’Czeslþv Godek og
fjölskylda hans aöfara frá tslandi
eftir fimm ára starf og dvöl hiér á
landi. A þessu timabili hafa viö-
skipti islendinga og Póiverja
hvorki meira né minna en fimm-
faldazt, og auk þess hafa marg-
visleg menningarleg tengsl
myndazt mijli þjóöanna. Börn
þeirra Godeks og konu hans
Jözefu, Jacck 16 ára og Danuta 15
ára, hafa átt hér fimm mótandi
barns og unglingsár og tala lýta-
lausa islenzku. Kunningjum
þeirra hér finnst þeir vera aö
kveöja islendinga þegar þau
Danuta og Jacek fara úr iandi. ÖIl
fjölskyldan segist ætla aö koma
aftur til islands i heimsókn.
Danuta vill koma strax næsta
sumar og fá sér vinnu.
Við hittum Godek fjölskylduna
aö máli aö heimili þeirra Greni-
mel 7 fyrir nokkru:
Þau Czeslav og JÓzefa Godek
létu mjög vel yfir verunni hér og
kváöust hafa eignazt marga góöa
vini. — Mér fannst ég strax kom-
inn í ánægjulegt andrúmsloft um
borö I Loftleiöaflugvélinni, sem
flutti mig hingaö i fyrsta sinn, i
nóvember 1969 frá Osló, sagöi
Godek. Þau hjón eru svo kurteis
að þau fást ekki til að segja nokk-
urn löst á íslendingum þótt reynt
sé að beita þau hvers kyns brögö-
um.
Józefa hefur eingöngu sinnt
húsmóöurstörfum þessi ár i
Reykjavik, en i Póllandi vann hún
áöur utan heimilis og býst viö að
gera þaö einnig nú þegar heim er
komið. Hún segir að sér hafi fund-
izt þægilegra að verzla hér en I
Póllandi, engar biöraöir. En nú
eru verzlunarhættir orönir þægi-
legri þar en þeir voru fyrir fimm
árum.
Godek kvaðst gera ráö fyrir þvi
aö fjölskyldan setjist aö I Gdansk,
þar sem heimili þeirra var áð-
ur, og aö hann starfaði þar aö ut-
anrikisviöskiptum. Þó kynni aö
vera aö þau færu til Varsjár. —
Það hafa miklar framfarir orðið I
Póllandi á þessum árum, sem viö
höfum verið i burtu. Þjóöarfram-
leiöslan og þjóðartekjurnar hafa
aukizt mikiö, og þvi samfara
hafa laun hækkaö og lifskjör
fólksins batnaö.
Godek segir lif fjölskyldu sinn-
ar hafa veriö svipað á tslandi og i
Póllandi. Börn þeirra gengu hér i
skóla, fyrst Melaskólann og siðan
Hagaskóla, og þau eru meira aö
segja búin að vera fáeinar vikur i
Menntaskólanum i Reykjavik það
sem af er þessu hausti. I Póllandi
halda þau siöan áfram mennta-
skólanámi, strax og fjölskyldan
hefur áttaö sig á umskiptunum.
— Eini munurinn, sem ég hef
eiginlega fundið á lifi minu hér og
heima, segir Godek, — er sá að ég
hef átt erfitt með svefn á hvass-
viðrisnóttum i skammdeginu. En
svo þegar fer að birta aftur fyllist
ég hamingjukennd og finn að allt
er aftur gott.
En vikjum nú að viðskiptum
þjóðanna. Godek segir okkur, að
þau hafi fimmfaldazt á þessum
fimm árum, frá þvi að nema 400
milljónum Islenzkra króna upp i
tvo milljarða. — Að visu hjálpaði
verðbólgan til, bætir hann við.
Pólverjar flytja einkum inn frá
Islandi fiskimjöl. Gærur, bæði
sútaðar og saltaðar, óunnar gær-
ur, hafa verið fastur liður I út-
flutningi Islendinga til Póllands
siðan 1948 eða 1949. Kaupa Pól-
verjar nú um 250—300 þúsund
gærur á ári. Loðkápur og annar
fatnaður er nú framleiddur úr is-
lenzkum gærum i tveim verk-
smiðjum i Póllandi.
Pólverjar hafa löngum verið
hrifnir af Islenzkri saltsild, þótt
þeir hafi getað keypt lltið af henni
héðan siðustu ár. 1969—70 var sið-
ast verulegt magn af sild selt héð-
an til Póllands. Af öðrum útflutn-
ingi til Póllands má nefna lýsi,
ull, niðursoðnar sjávarafurðir,
kaviar, rækjur, humar og þorsk-
lifur.
Svo vikiö sé að innflutningi okk-
ar frá Póllandi vita vist allir um
Godek og eftirmaður hans Tadeusz Wianecki, sem hingað er kom inn ásamt eiginkonu og
ungum syni. Timamyndir Gunnar
Snorri Sigfússon:
HUGLEIÐING UM
MINNISSTÆTT SUMAR
ÞAÐ ER býsna margs að minnast
frá þessu blessaða sumri, sem
reynzt hefir gott og gjöfult að
flestra dómi, þótt siðari hluti þess
yrði sumum erfiður. Þetta var
hátlðasumar og skilur eftir
ógleymanlegar stundir, sem
fjöldi manna hefir fengið að njóta
vlösvegar um landið. Það er
fagnaðarefni og þakkarvert.
Og þá hættir mörgum til, sem
langa för eiga að baki, að lita um
öxl og bera saman eitt og annað,
sem ávallt er þó varasamt sökum
breytilegra tima. En I huga minn
kemur nú „hátiðin mikla”, er
sumir nefndu svo, — alþingishá-
tiðin 1930. Þá var bjart yfir ís-
landi, þótt margt væri fátæklegra
en nú. Menn voru glaðir og hugs-
uðu gott til framtiðarinnar.
Allur þorri manna, úr fjarlæg-
ari landshlutum a.m.k., hafði þá
aldrei augum litið Þingvöll, hinn
fornhelga stað. Ég man eftir
gömlum bónda þá, sem grét af
hrifningu, er Almannagjá opnað-
ist fyrir augum hans, og berg-
veggirnir blöstu við. Og kannski
hefir mörgum svo farið, sem
höföu lifað sig inn i sögurika við-
burði aldanna á þessum stað, en
aldrei séð nema I huganum. Nú
má vist segja með sanni, að slikt
sé gjörbreytt sem margt annað,
og allur fjöldi manna þekki þar
nokkuð til. En þó held ég að öllum
muni finnast sem þeir standi þar
á helgum stað, þegar þangað er
komið, og svo á það að vera. Og
hátiðin 1930 var stórviðburður I
lifi okkar, sem þangað komum,
og þjóðarinnar i heild.
Og enn finnst mér sem sálma-
söngur þúsundanna i Almannagjá
þá, með biskupnum i ræðustól
hátt uppi I bergveggnum, hafi
veriö hápunktur þeirrar
„stemmningar”, þess undursam-
lega andrúmslofts, ef svo má orða
það, sem þar rikti, og líklega er
einsdæmi og ekki hægt að lýsa.
En öll varð hátíðin þjóðinni til
sæmdar, sem löngu er kunnugt og
oft til vitnað. En hafa verður það i
huga, að hversu vel sem unnið er
og undirbúið, er allt hátiðahald
undir beru lofti svo háð veður-
fari,að litið verður úr flestu, ef
veðriö bregzt. En veðrið brást
ekki 1930. Hinsvegar gat þing-
fundurinn við öxará 1944, er lýst
var yfir lýðveldisstofnuninni,
ekki hrósað veðrinu þá stundina,
þótt sú stund og „stemmning”,
sem þar rikti, verði minnisstæð.
Og svo kemur sumarið þetta
með sina landnámshátlð, 11 alda
byggðar þjóðarinnar, sem
helgaði sér landið. Það hátiða-
hald hlaut að fara fram viða um
landið, og gerði það líka. Og það
sem mestu varðar, — allsstaðar
til fagnaðar og gleði af fréttum að
dæma. Og þá er vissulega betur
farið en heima setið.
Þannig varð lika Þingvallahá-
tiðin 28. júli i ár. Sá dagur varð
stór stund og ógleymanleg öllum
sem þangað komu, sannkallaður
hamingjudagur, og hæfilega löng
snerting við hinn helga stað, —
einn dagur, vel undirbúinn.
Einróma samþykkt alþingis þar,
að snúast eigi ekki aðeins til
varnar gegn gröðureyðingar-
öflum landsins, heldur til mikillar
sóknar til eflingar gróðrinum,
sem talið er að lengi hafi verið á
undanhaldi. Þetta má kalla stór-
viðburð, er sýnir samtakavilja,
sem vonandi táknar tlmamót i
þessum efnum.
Og sá þáttur þessarar hátíðar,
er héruðin gengu fram, hvert
undir sinu merki, sinum héraðs-
fána, og sameinuðust i eina þjóðá
hátiðarsvæðinu, þótti mér sem
væri djúp snerting, látlaus og
virðuleg. Þá mætti hugsa sér, að
mörgum hafi hlýnað um hjarta-
rætur og fundið það og beðið þess,
að okkur yrði það öllum ljóst, þótt
dreifðir séum um þetta blessaða
land, að við erum þó öll i sama
bátnum með minningarnar og
möguleikana, sem „sundur-
lyndisfjandinn” má' ekki vinna
mein.
Þarna var vissulega margt vel
af hendi leyst. Og þökk sé öllum
þeim, sem lögðu sig fram til þess
að þetta hátiðarhald mætti vel
takast. Þeir skildu það, að þennan
dag vorum við i sviðsljósinu, að
gestir okkar myndu ætlast til að
þeim væri sómi sýndur með
boðinu, og að fréttamenn viða að
voru þar með opin og gagnrýnin
augu. Það mátti þvi ekki mistak-
ast. Og það gerði það heldur
ekki, (þvi að varla ber að nefna
mistökin með Kínafánann. Slikt
getur alltaf hent. Var þó verra
1930 með danska fánann). Og vel
sé þeim, er lokuðu Bakkus úti, svo
að hans yrði hvergi vart. Og þótt
við beinum þökk okkar til ann-
arra en hátiðarnefndar fyrir dá-
samlegt veður þennan dag, þá er
það vist og satt, að henni ber að
þakka góðan undirbúning og for-
sjá um alla framkvæmd. „Það er
órækt I þvi aldarfari, sem ekki
þakkar það sem vel er gert„’
hefir verið sagt, og er satt og rétt.
Að flestu má eitthvað finna, en
þarna var það i smáum stíl, að ég
hygg, en margur vandi leystur
með prýði. Og ekki held ég að
•sagt verði með sanni, að i mikinn
óþarfa hafi verið ráðizt vegna
þessa hátiðarhalds, heldur aðeins
flýtt fyrir framkvæmdum, sem
voru hinar þörfustu, eins og t.d
með Gjábakkaveginn og margs
konar endurbætur á Þingvalla-
veginum, sem voru nauðsyn-
legar, svo og stórbætt hreinlætis-
aðstaða á sjálfum völlunum, sem
þurft hefði að vera komin fyrir
löngu.
Það má þvi með sanni segja, að
vel og viröulega hafi þessa 11 alda
byggðarafmælis verið minnzt, og
er gott til þess að vita. Við getum
þvi horfzt i „augu við söguna” að
þvi leyti. En á það minnti fram-
kvæmdastjóri þessa hátiðahalds
eitt sinn, að við þyrftum að geta
gert, og var réttilega mælt og
drengilega, sem hans var von.
En hann svaraði þvi lika til,
aðspurður, að hann teldi, að þetta
myndi liklega verða siðasta stór-
hátiðin á Þingvöllum. Honum
mun nú ljósara en öðrum, hversu
fyrirhafnarsamt slikt hátiðarhald
er og áhættusamt um alla
framkvæmd. Og liklega eru
honum æðimargir sammála.
En framundan er nú samt
afmæli, sem ekki verður minnzt á
viðeigandi hátt annars staðar en
á Þingvöllum, og er að þvi leyti
ólikt þessu afmæli i ár, sem ekki
var sérstaklega bundið við
Þingvöll. Á ég þar við árið 2000,
þegar minnzt verður kristnitök-
unnar.