Fréttablaðið - 07.02.2005, Qupperneq 13

Eftir fall Sovétríkjanna var Rúss-
land lýst lýðræðisríki. Sigurganga
lýðræðisins var hafin um allan
heim. Ofbeldisfullir einræðisherrar
hurfu frá villu síns vegar og létu
kjósa sig í almennum kosningum,
oft undir eftirliti vestrænna lýð-
ræðisstofnana. Sama varð uppi á
teningnum eftir árásirnar á turnana
tvo í New York. Líbía og Súdan
snerust til dæmis gegn hryðjuverk-
um, Gaddafi iðraðist opinberlega og
borgaði bætur fyrir unnin hryðju-
verk, sem hann hafði þangað til
þrætt fyrir. Með þessu fengu ein-
ræðisherrarnir skotleyfi alþjóða-
samfélagsins á andstæðinga sína,
sem nú fengu stimpilinn „hryðju-
verkamenn“.
Eftir að Pútín Rússlandsforseti
hafði heimsótt George W. Bush á
búgarð hans í Texas gaf Bush út þá
frægu yfirlýsingu að hann hefði
horft djúpt í augu þessa manns og
fundið á stundinni að þar fór maður,
sem hann gat átt góð samskipti við.
Hver var svo þessi maður sem
svo heillaði forseta Bandaríkjanna
upp úr skónum? Pútín hafði strax á
námsárum sínum við Moskvu-
háskóla boðið KGB þjónustu sína
sem snuðrari um samstúdenta sína
og hóf störf undir Fimmtu stjórnar-
nefnd sem sá um ofsóknir á hendur
andófsmönnum. Upp á síðkastið
hefur verið reynt að varpa töfra-
ljóma á líf hans sem njósnara er-
lendis, en staðreyndin er sú að hann
var aldrei formlega fluttur til er-
lendu njósnadeildar KGB, aðeins
lánaður þangað, að sögn Oleg
Kalugins fyrrum hershöfðingja í
KGB, og þá aðeins í minni háttar
starf. Að sögn Júrí Svets, annars
KGB-njósnara, töldu menn innan
stofnunarinnar að á mælikvarða
framabrautar væri Dresden í
Austur-Þýskalandi, en þangað var
Pútín sendur, „algert svarthol, ferð
án fyrirheits“.
Þessi frami nægði þó til þess að í
umrótinu eftir fall múrsins og síðar
Sovétríkjanna reis Pútín ört í tign
innan KGB í Leningrad (nú aftur
Pétursborg) og fékk á sig orð fyrir
að hafa tekist að koma þar á stöðug-
leika. Áhrifamikil öfl, með KGB
sem kjarnahóp, sameinuðust þá um
að láta hann leysa stjórnleysi síðara
kjörtímabil sJeltsíns af hólmi. Fyrir
hann var stofnaður stjórnmála-
flokkur. Hann vann kosningar, kom
á röð og reglu; hermönnum og opin-
berum starfsmönnum voru greidd
laun nokkurn veginn reglulega,
hann hlaut gífurlegar vinsældir
heima fyrir og ávann sér traust
meðal ráðamanna á Vesturlöndum.
Eftir 11. september hafði hann
tækifæri til að verða álitinn traust-
ur bandamaður Bandaríkjanna og
hefði getað snúið Rússlandi á braut-
ir vestræns lýðræðis og menningar.
Nú, á öðru ári seinna kjörtíma-
bils hans, blasa staðreyndirnar hins
vegar við. KGB-menn og herfor-
ingjar skipa nú meira en helming
allra æðstu embætta í Kreml. Með
því að umskíra þjóðarmorðið í
Tséténíu sem „baráttu gegn hryðju-
verkamönnum múslima“ hefur
þeim tekist að fara sínu fram þar án
mótmæla vestrænna ráðamanna og
án rækilegrar umfjöllunar vest-
rænna fjölmiðla. Jafnframt hafa
þeir notað tækifærið til að þjarma
rækilega að þeim fátæklegu rétt-
indum sem borgararnir höfðu áunn-
ið sér eftir fall Sovétstjórnarinnar,
og til að efla á ný allt eftirlitskerfið
sem sovétstjórnin hafði með fram-
ferði þeirra.
Engum dettur í hug lengur að
Rússland sé á leiðinni að verða vest-
rænt lýðræðisríki. Í nýlegri bók er
innantómt lýðræði Rússa kallað
„skopstæling á lýðræði“. Það er þó
sannarlega reginmunur frá fyrri
stjórnarháttum að Pútín var kosinn
til valda, ólíkt fyrirrennurum sínum
í Sovétinu. En að öðru leyti, sam-
kvæmt sömu bók, hafa kosningar
getið af sér „stjórnmálaflokka án
hugmynda, umræður án þátttöku
hagsmunaaðila, fjölmiðla án gagn-
rýni. Ennfremur hafa allar þær
stofnanir verið geltar, sem stuðlað
gætu að pólitískri menningu og hlúð
að fjölbreytni í skoðunum fyrir
framtíðina.“
Margir Rússar vilja kalla þetta
kerfi „stýrt lýðræði“. Jegor Gaidar,
fyrsti forsætisráðherrann eftir fall
sovétsins, hefur lagt til að þetta
kerfi verði kallað „lokað lýðræði“.
Sú lýsing, segir hann, á við „kerfi
þar sem andstaða er lögleg í
prinsippinu, engin almenn kúgun á
sér stað, kosningar fara fram, en
niðurstöður þeirra eru þó ávallt fyr-
irsjáanlegar.“
Eftir fall Sovétríkjanna sáu hug-
sjónamenn fyrir sér að lýðræðið
mundi fara „eins og vorþeyr um
löndin.“ Það mundi spretta upp úr
gróðurvana fótsporum einræðis-
herranna og laga sig að hefðum
hverrar þjóðar fyrir sig. Bandarík-
in mundu veita þessum veikburða
gróðri skjól með yfirburðavaldi
sínu og nauðsynlegum „áburði, ljósi
og annarri virkt“. „Pax Americana“
var runnið upp.
Nú, eftir fyrstu kosningarnar
sem George W. Bush hefur óum-
deilanlega unnið, var það hans
fyrsta verk að lýsa því yfir að vest-
ræn gildi (að hætti repúblikana),
lýðræði og frelsi, yrðu breidd út
um allan heiminn, með hervaldi ef
ekki vildi betur. Það ætti að vera
fremur létt verk. Allir einræðis-
herrar heimsins standa nú með
honum – nema tveir. Þar er verk að
vinna fyrir vígfúsar og staðfastar
þjóðir. ■
Ö ldruðum í þjóðfélaginu fjölgar stöðugt og samfélagið þarfað taka myndarlega á til að bæta kjör og aðbúnað þeirra.Umræðan um öldrunamál að undanförnu hefur leitt í ljós að
víða er pottur brotinn varðandi aðbúnað aldraðra. Flestir hallast að
því að það sé langbest fyrir þá að geta verið heima hjá sér eins
lengi og kraftar og heilsa leyfi, en þá þarf að efla þjónustu sveitar-
félaganna við aldraða á ýmsum sviðum til að gera þeim kleift að
vera á heimilum sínum. Það færist sífellt í vöxt í þéttbýlinu að fólk
minnki við sig húsnæði þegar það fullorðnast og bygging húsnæðis
fyrir þá sem eru komnir á efri ár er orðin stór atvinnugrein. Gall-
inn er sá að þetta nýja og fína húsnæði er oft mjög dýrt, og varla
hefur það lækkað nú þegar verð á húsnæði á höfuðborgarsvæðinu
hefur farið stórhækkandi með hverjum mánuðinum sem líður.
Sæmilega stór einbýlishús duga stundum vart fyrir þokkalegri
íbúð í fjölbýli fyrir aldraða.
Jafnframt því að efla heimaþjónustuna er brýn nauðsyn að bæta
við hjúkrunarheimilum í landinu. Það voru nöturlegar upplýsingar
sem komu fram á Alþingi á dögunum varðandi fjölda þeirra sem
verða að deila herbergjum með öðrum á öldrunarstofnunum. Í ein-
staka undantekningartilfellum getur verið að viðkomandi kjósi fjöl-
býli, en reglan hlýtur að vera sú að aldraðir búi í einbýli og geti haft
eitthvað af sínum persónulegu munum hjá sér.
Í Fréttablaðinu á sunnudag var fróðlegt viðtal við elsta karlmann
landsins, Guðmund Daðason sem er 104 ára. Hann dvelur á Holtsbúð
í Garðabæ, þar sem vel er búið að öldruðum. Í viðtalinu segir Guð-
mundur frá æviferli sínum, en hann bjó í mörg ár ásamt konu sinni
að Ósi á Skógarströnd á Snæfellsnesi, en fluttist til höfuðborgarinar
eins og margir aðrir á landsbyggðinni. Guðmundur er mjög jákvæð-
ur og hefur lifað heilbrigðu lífi. Hann hefur alltaf hreyft sig mikið,
aldrei reykt og drukkið lítið vín um dagana eins og hann segir.
Um ellina segir hann: „Mér hefur aldrei fundist ég vera gamal-
menni og upplifi mig fremur ungan. Finnst gott að geta lifað
áhyggjulausu lífi, en í raun er hvorki skemmtilegt né leiðinlegt að
verða gamall. Víst er gaman að vera ungur, en ekki að eilífu. Ég hefði
þó gjarnan viljað fæðast í dag, því nú er svo margt á boðstólum sem
ekki var.“
Og síðar í viðtalinu segir Guðmundur Daðason: „Lífið hefur leik-
ið við mig. Séra Sigurður Gunnarsson prófastur í Stykkishólmi lét
okkur draga ritningargrein og þá dró ég þessa: „Sjá, ég er með yður
alla daga, allt til enda veraldar“. Ég var auðvitað lukkulegur með það
veganesti, enda hefur lífið alltaf verið mér gott og ég ekkert haft af
sorgum að segja.“
Það væri betur að fleiri litu tilveruna á þennan hátt, og sérstak-
lega þeir sem aldraðir eru. Það ætti að vera markmið samfélagsins
að búa vel að þeim sem skilað hafa ævistarfinu, svo þeir geti eytt
ævikvöldinu með reisn, en þurfi ekki að kvíða ellinni. ■
7. febrúar 2005 MÁNUDAGUR
SJÓNARMIÐ
KÁRI JÓNASSON
Efla þarf heimaþjónustu og reisa fleiri hjúkrunar-
heimili fyrir aldraða.
Búum vel
að öldruðum
FRÁ DEGI TIL DAGS
Gallinn er sá að þetta nýja og fína húsnæði er oft
mjög dýrt, og varla hefur það lækkað nú þegar
verð á húsnæði á höfuðborgarsvæðinu hefur farið stór-
hækkandi með hverjum mánuðinum sem líður. Sæmilega
stór einbýlishús duga stundum vart fyrir þokkalegri íbúð í
fjölbýli fyrir aldraða.
,,
Í DAG
RÚSSNESKA RÚLLETTAN
GUÐMUNDUR
ANDRI
THORSSON
Kerfi þar sem and-
staða er lögleg í
prinsippinu, engin almenn
kúgun á sér stað, kosningar
fara fram, en niðurstöður
þeirra eru þó ávallt fyrirsjá-
anlegar.
,,
Höfðabakka 1 - sími 587 50 70
TILBOÐ
á bolludaginn
Nýsteiktar fiskibollur 850,-
Nýlagað fiskfars 590,-
Opið laugardaga 10-14:30
Skopstæling á lýðræði
Upplýstur þingheimur
„Þetta mál er ekki afgreitt í skjóli næt-
ur. Þessu máli er ekki hraðað á einum,
tveimur klukkutímum í gegnum þingið.
Það er ekki gert og stóð ekki til. Þetta
mál, þegar menn hafa kynnt sér það,
liggur fyrir eins og opin bók. Það eru
engin leynd réttindi í þessu máli, eng-
in. Það hlýtur að hafa heilmikla þýð-
ingu fyrir menn sem horfa á afgreiðslu
málsins,“ sagði Davíð Oddsson um af-
greiðslu Alþingis á eftirlaunaforrétt-
indadekrinu.
Mönnum sást yfir
Eftir að Fréttablaðið sagði frá að fyrr-
verandi ráðherrar fá eftirlaun þrátt fyrir
að vera enn í launuðum störfum hjá
ríkinu sagði Halldór Ásgrímsson núver-
andi forsætisráðherra í umræðum á Al-
þingi: „Mönnum sást einfaldega yfir
þetta og ég tel rétt að taka þetta til at-
hugunar.“
Skoðað af sanngirni
Sumir þingmenn hafa gripið til þeirra
útskýringa að tími hafi ekki gefist til að
skoða málið nægilega vel á sínum
tíma. Athygli vekur þegar umræðurnar
um frumvarpið á Alþingi eru skoðaðar
að Davíð Oddsson heldur því fram að
málið hafi síður en svo verið afgreitt í
fljótheitum. „Þegar menn horfa á um-
fang þessa máls og skoða það og
horfa til þátta af sanngirni, líta til emb-
ætta, ekki manna, horfa til frambúðar
og horfa til þess að hér er um opna,
gagnsæja og lýðræðis-
lega ákvörðun að ræða
hygg ég að viðbrögðin
verði önnur en kunna
að verða í fljótheit-
um,“ sagði Davíð
Oddsson á sínum
tíma. Svo vita allir
hvernig til tókst.
sme@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 – prentmiðlar RITSTJÓRI: Kári Jónasson FRÉTTARITSTJÓRAR: Sigurjón M. Egilsson og Sigmundur Ernir Rúnarsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FULLTRÚI RITSTJÓRA:
Guðmundur Magnússon RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN OG AUGLÝSINGAR: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐAL-
SÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is UMBROT: 365 – prentmiðlar PRENTVINNSLA:
Ísafoldarprentsmiðja ehf. DREIFING: Pósthúsið ehf. dreifing@posthusid.is Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
SKOÐANIR OG UMRÆÐUR Á VISIR.IS