Tíminn - 31.01.1975, Blaðsíða 9

Föstudagur 31. janúar 1975.
TÍMINN
9

■
J
Otgefandi Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm). Jón Helgason. Auglýsinga-
stjóri: Steingrimur Gislason. Ritstjórnarskrifstofur f
Edduhúsinu við Lindargötu, simar 18300 — 18306. Skrif-
stofur i Aðalstræti 7, simi 26500 — afgreiðslusimi 12323 —
auglýsingasimi 19523.
Verð I lausasölu kr. 35.00.
^____Askriftargjald kr, 600.00 á mánuði._Blaðaprent h.f. j
Kanadaför forsætisráðherra
Geir Hallgrimsson forsætisráðherra hefur nú
lokið heimsókn sinni til Kanada, þar sem hann sat
sem boðsgestur þing þjóðræknisfélags íslendinga i
Vesturheimi i tilefni þess, að minnzt verður á
þessu ári 100 ára afmælis íslendingabyggðar vest-
an hafs. Þótt forsætisráðherrann ætti illa heiman-
gengt vegna efnahagsmálanna var eigi að siður
eðlilegt, að hann heimsækti Vestur-íslendinga
vegna þessa tilefnis. í undirbúningi er af hálfu
rikisvalds og einkaaðila, að þessa merka afmælis
verði minnzt með ýmsum hætti á árinu.
í för sinni til Kanada ræddi forsætisráðherra við
ýmsa ráðamenn, m.a. Trudeau forsætisráðherra
Kanada. Umræður þær snerust um landhelgismál-
ið, sameiginleg öryggismál o.fl.
Af mörgum ástæðum er lærdómsrikt fyrir er-
lenda stjórnmálamenn að heimsækja Kanada um
þessar mundir, sökum þeirrar endurskoðunar,
sem þar fer fram á utanrikisstefnunni, einkum þó
varðandi afstöðuna til Bandarikjanna. Ræða, sem
kanariski utanrikisráðherrann, Mac Eachen flutti
i Winnipeg um það leyti sem forsætisráðherra ís-
lands var vestan hafs, hefur vakið sérstaka athygli
i þessu sambandi. Aðalþráður hennar var á þessa
leið:
Kanada hefur endurskoðað afstöðu sina til
Bandarikjanna og ákveðið að breyta henni. Stefnt
er að þvi að hin svokölluðu sérstöku tengsl, sem er
talið hafa verið milli Kanada og Bandarikjanna,
hverfi úr sögunni. Kanada hefur ákveðið að
styrkja sjálfstæði sitt á öllum sviðum þjóðlifsins.
Vissu timabili i samskiptum Kanada og Banda-
ríkjanna er að ljúka og nýtt að hefjast. Takmark
Kanada er fullt efnahagslegt sjálfstæði.
Utanrikisráðherrann sagði, að i byrjun sjöunda
áratugs aldarinnar hefði sú breyting verið hröð, að
bandariskt fjármagn hefði náð yfirráðum i iðnaði
og fleiri atvinnurekstri i Kanada, einkum þó i
námarekstri og oliuvinnslu. Sama hefði gerzt á
menningarsviðinu. Bandarikin hefðu náð yfirráð-
um i kanadiskum útvarpsrekstri, kvikmyndagerð
og bókaútgáfu. Svo langt hefði verið komið i þess-
um efnurn að eignarhluti Bandarikjamanna hefði
verið yfir 75% i sumum undirstöðuatvinnugrein-
um. Það var þessi staðreynd, sagði ráðherrann,
sem vakti okkur og gerði það óhjákvæmilegt, að
við endurskoðuðum afstöðu okkar til Banda-
rikjanna, og gerðum okkur nánari grein fyrir þvi,
hvert Kanadamenn raunverulega stefndu.
Mac Eachen sagði, að niðurstaða endurskoðun-
ar hefði orðið sú, að Kanada ætti að treysta eigið
sjálfstæði og taka upp meira samstarf við önnur
lönd, sem gætu vegið á móti hinum miklu áhrifum
Bandarikjanna. í þessu sambandi nefndi hann sér-
staklega Vestur-Evrópu og Japan. Áfram þyrfti þó
að haldast samvinna við Bandarikin um öryggis-
mál. Þessi samvinna hefði verið mjög náin um
skeið og einkum snúizt um eftirlit með hugsanlegri
flugárás úr norðri og hvernig ætti að mæta henni,
ef hún væri gerð. Aukin hernaðartækni á siðari ár-
um hefði nokkuð dregið úr þessu samstarfi og ekki
gert það jafn mikilvægt og áður, en þótt ástæður
væru þannig breyttar mun Kanada halda áfram
hernaðarlegu samstarfi við Bandarikin og full-
nægja skyldum sinum við Atlantshafsbandalagið
og hið sameiginlega öryggi.
Hér hefur i stuttu máli verið rakið efni i ræðu
kanadiska utanrikisráðherrans. Hún er athyglis-
verð fyrir Islendinga, eins og aðrar smærri þjóðir.
Smáþjóðir þurfa jafnan að halda vel vöku sinni en
þó ekki sizt i skiptum við stóra og volduga nábúa.
Þ.Þ.
ERLENT YFIRLIT
Skytte er laginn
samningamaður
Hann nýtur mikils trausts meðal þingmanna
VERULEGAR llkur benda nú
til, aB bóndinn Karl Skytte
verBi næsti forsætisráBherra
Danmerkur. Vegna ósam-
komulags og samkeppni
tveggja stærstu flokkanna,
Vinstri flokksins og
sosialdemókrata, ér erfitt aB
ná samkomulagi um foringja
þeirra sem leiBtoga stjórnar,
er nýtur stuBnings meirihluta
þings. Þvi var strax fariB aB
ræBa um þaB eftir aB úrslit
þingkosninganna urBu kunn,
aB Hilmar Baunsgaard, leiB-
toga Radikalaflokksins, yrBi
faliB aB mynda stjórn, sem
styddist viB sosialdemokrata
og miBflokkana. Liklegra
þótti, aB hægt væri aB ná sam-
komulagi um hann en um
Hartling eBa Anker Jörgen-
sen. ÞaB mun þó hafa komiB i
ljós viB nánari athugun, aö
annar af leiötogum Radikala
flokksins nyti almennari
stuBnings i þinginu. Þessi
maBur var Karl Skytte, forseti
þingsins. Þetta varö enn ljós-
ara, þegar samkomulag náö-
ist um aö kjósa hann áfram
forseta þingsins. Um likt leyti
lét formaöur Kristilega
flokksins þaö opinberlega I
ljós, aö Karl Skytte væri maö-
urinn, sem auöveldast væri aö
sameinast um. Astæöan var
ekki aöeins sú, aö Skytte nýtur
mikils álits og trausts, heldur
einnig þaö, aö hann nýtur
meiri vinsælda hjá sósial-
demokrötum en Baunsgaard,
m.a. vegna þess aö hann átti
um sjö ára skeiö sæti i sam-
stjórn sosialdemokrata og
Radikala flokksins eöa á árun-
um 195751964 og féll vel á meö
honum og leiötogum sosial-
demokrata. Skytte átti þess
kost aö eiga sæti I rikisstjórn
Radikala flokksins. Vinstri
flokksins og íhaldsflokksins,
sem fór meö völd 1968—1971,
en hann hafnaöi þvi og kaus
heldur aö veröa forseti þings-
ins. Hann hefur veriö forseti
þingsins óslitiö siðan 1968. I
þvi starfi hefur hann unnið sér
miklar vinsældir meðal þing-
manna, m.a. hefur hann aflað
sér þess álits að vera laginn
samningamaður.
KARL SKYTTE er bóndi að
starfi, fæddur 31. marz 1908.
Hann hóf ungur þátttöku i
stjórnmálum og gerðist strax
fylgismaöur Radikala flokks-
ins. Radikali flokkurinn klofn-
aöi Ur Vinstri flokknum
skömmu eftir aldamótin og
voru það einkum smábændur
og menntamenn, sem fylgdu
honum að málum. Á timabil-
‘inu milli heimsstyrjaldanna
var náið samstarf milli hans
og sosialdemokrata og hélzt
það lika fyrstu tvo áratugina
eftir styrjöldina. Skytte vann
sér fljótt mikið álit i Radikala
flokknum og hinir frægu aðal-
leiötogar flokksins á þessum
tima, Bertil Dahlgaard og
Jörgen Jörgensen fengu fljótt
mikiö álit á honum. Skytte var
fyrstkosinn á þing 1947 og hef-
ur hann átt þar sæti óslitiö siö-
an. Hann var landbúnaðarráð-
herra á árunum 1957—1964,
eins og áður segir, og þótti
reynast vel I þvi starfi. Á ár-
unum 1964—1968 var hann for-
maður þingflokks Radikala
flokksins en sleppti þvi starfi,
þegar hann varð þingforseti.
Þótt Skytte sé ekki nema 67
ára, er hann sá þingmaður,
sem á orðið lengstan feril sem
stjórnmálaleiðtogi að baki.
Karl Skytte hefur átt sæti i
Norðurlandaráði siðan 1964.
Hann hefur nokkrum sinnum
komiö hingað til lands. Hann
lét I ljós mikla ánægju yfir þvi
á fundi Norðurlandaráðs á
Alaborg fyrir skömmu, að
hitta þar annan bónda sem
einnig væri þingforseti, en þaö
var Ásgeir Bjarnason.
EINS OG AÐUR hefur verið
sagt frá hér I blaöinu, féll
stjórn Hartlings siðastl.
þriöjudagskvöld. Þingið
samþykkti þá á hana van-
trauststillögu með eins at-
kvæöismun. Eftir fall stjórnar
Hartlings var yfirleitt búizt
við þvi, að Anker Jörgensen
yrði falin stjórnarmyndun, og
hafði þingflokkur sosialdemo-
krata lýst fylgi sinu við það, en
breytti siðan afstöðu sinni og
féllzt á þá tillögu, að Skytte
yrði falið að reyna að mynda
stjórn. Aður mun Hartling
einnig hafa lagt það til. Skytte
féllzt á að gera tilraunina, en
hann hefur tekið fram, að
hann ætli sjálfum sér ekki
stjórnarforustuna, nema hann
fái sérstaklega áskorun þings-
ins. Aðalmarkmið hans sé að
reyna að mynda meirihluta-
stjórn, en það verði sfðan að
ráðast, hver fari með
stjórnarforustuna.
Það þykir liklegt, að Skytte
þurfi að fá talsverðan tima til
umráða, ef honum á að takast
að mynda meirihlutastjórn,
þvi að jafnframt þurfi að ná
samstöðu um Urræði I efna-
hagsmálunum. Viðsjár eru nú
miklar I dönskum stjórnmál-
um og hafa þær ekki minnkað
við þingkosningarnar. Leið-
togar Vinstri flokksins hafa
ætlað sér stóran hlut eftir hinn
mikla kosningasigur, sem
flokkurinn vann, en vafasamt
er að þeim nýtist hann. Meðal
annars munu samstarfsflokk-
ar hans, eins og íhaldsflokkur-
inn og mið-demókratar hafa
takmarkaðan áhuga á að
skapa Vinstri flokknum að-
stöðu til meiri fylgisaukning-
ar.
Mjög erfitt getur reynzt að
mynda meirihlutastjórn, þvi
að hUn er vart möguleg án
aöildar bæði sosialdemokrata
og Vinstri flokksins, en sam-
starf milli þeirra virðist ekki
liklegt að sinni. Ef tilraunin til
að mynda meirihlutastjórn
misheppnast, er nú helzt rætt
um minnihlutastjórn sosial-
demokrata og Radikala
flokksins, sem nyti þá stuðn-
ings Kristilega flokksins, mið-
demokrata og sosialska
Þjóðarflokksins. Slikt sam-
starf gæti þó orðið miklum
vanda bundið. Það gæti orðið
hlutskipti þeirrar stjórnar að
efna fljótt til kosninga, og þá
gæti Vinstri flokkurinn þurft
að gæta sin, þvi að hvergi
nærri var það allt traust fylgi,
sem hann fékk i kosningunum
9. janUar.
Það ætti að geta orðið til
þess að greiða fyrir stjórnar-
myndun I Danrriörku, að efna-
hagsástandið er mjög slæmt
og Utlitið hefur aldrei verið
verra. Halli á utanrikisvið-
skiptum Dana hefur aldrei
verið meiri en á siðasta ári,
verðbólga hefur aldrei verið
meiri og atvinnuleysið er orðið
stórkostlegt og fer ört vax-
andi. Flokkaglundroðinn og
ósamkomulag stærstu flokk-
anna valda hins vegar þvi, að
erfitt er að ná samkomulagi.
Þ.Þ.