Tíminn - 07.03.1975, Blaðsíða 9

Föstudagur 7. marz 1975
TtMINN
9
r

Ctgefandi Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm). Jón Helgason. Auglýsinga-
stjóri: Steingrimur Gislason. Ritstjórnarskrifstofur I
Edduhúsinu viö Lindargötu, simar 18300 — 18306. Skrif-
stofur f Aöalstræti 7, sfmi 26500 — afgreiöslusfmi 12323 —
auglýsingasfmi 19523.
Verö i lausasölu kr. 35.00.
Áskriftargjald kr. 600.00 á mánuöi. Blaöaprent h.f.

Skattar á brýnustu
nauðsynjum
Fyrir Alþingi liggur m.a. frumvarp frá
alþýðubandalagsmönnum um að fella niður
söluskatt á matvælum. Frumvarp þetta er at-
hyglisvert fyrir þá sök að það er i anda þeirrar
stefnu, að undanþiggja brýnustu nauðsynjar
sköttum, eða að leggja mjög lág gjöld á þær, en
hafa þeim mun hærri skatta á öðrum vörum.
Þetta er i meginatriðum sú stefna, sem rikti á
þvi fjármálastjórnartimabili, sem kenna má
við Eystein Jónsson og segja má að staðið hafi i
aldarfjórðung, eða frá 1934-1959. Eysteinn var
fjármálaráðherra i 16 ár á þessu timabili og
þau ár, sem hann var ekki fjármálaráðherra,
var þessari stefnu einnig fylgt i höfuðdráttum.
Siðan 1960 hefur hins vegar verið horfið meira
og minna frá henni og valda þvi einkum tvær
ástæður. önnur er sú, að 1960 var lagður á
söluskattur, sem náði jafnt til allra vara, nema
nýmjólkur og neyzluvatns. Þessi skattur var
upphaflega ekki nema 3%, en er nú orðinn 20%.
Hin ástæðan er sú, að innflutningstollar hafa
farið lækkandi á siðari árum, m.a. vegna fri-
verzlunarsamninga. Þetta veldur þvi, að brýn-
ustu neyzluvörur eru nú hlutfallslega stórum
meira skattlagðar en áður.
Af hálfu Framsóknarmanna hefur þetta ekki
verið talin æskileg þróun. Þvi fluttu þeir á
kjörtimabilinu 1967-1971 tillögur um að undan-
þiggja ýmsar brýnustu nauðsynjar söluskatti.
í framhaldi af þvi var það eitt fyrsta verk Hall-
dórs E. Sigurðssonar, þegar hann varð
fjármálaráðherra sumarið 1971, að nota heim-
ild i söluskattslögum til að undanþiggja sölu-
skatti allar mjólkurvörur og neyzlufisk, hita-
veitugjöld og oliu og rafmagn, sem notað er til
ibúðahitunar. Afnám söluskattsins á hitaveitu-
gjöldum og rafmagnsgjöldum og á oliu til
ibúðahitunar hefur vissulega komið almenn-
ingi vel siðustu misserin.
í tilboði þvi, sem rikisstjórnin hefur gert
verkalýðssamtökunum um skattalækkun, sem
komi i stað kauphækkunar, hefur þeim verið
gefið frjálst val milli lækkunar á beinum skött-
um og óbeinum. Á þvi sést, að ekki stendur á
rikisstjórninni að taka umrædda tillögu
alþýðubandalagsmanna til athugunar, ef
verkalýðshreyfingin kýs heldur lækkun
óbeinna skatta en beinna skatta.
Það er hins vegar talið nokkrum vanda
bundið að undanþiggja söluskatti vissar vörur,
sem seldar eru i almennum matvöruverzlun-
um, þvi að það geti auðveldað skattsvik. Af
þeim ástæðum var hætt við sumarið 1971 að
undanþiggja kjötvörur söluskatti. Útilokað er
þó ekki, að hægt sé að finna framkvæmanlega
leið i þessum efnum.
Fyrir dyrum stendur nú allsherjarathugun á
öllu skattakerfinu. 1 sambandi við þá athugun
kemur það meira en til greina, að aftur verði
horfið til hinnar fyrri stefnu að leggja helzt
enga skatta, eða þá mjög lága skatta á brýn-
ustu nauðsynjar. Það er augljós hagsbót fyrir
þá, sem eru veikastir fjárhagslega. Það má
ekki leggja óeðlilegar skattbyrðar á þá og bæta
þannig beint eða óbeint hlut þeirra, sem betur
mega.
Þ.Þ.
Theo Sommer, Newsweek:
Rússum er um og ó
um vestræna kreppu
Óttast að hún geti eflt nýjan fasisma
Ilöfundur þessarar grein-
ar er aðalritst jóri hins
merka vestur-þýzka viku-
blaðs Die Zeit. Hann dvald-
ist I Sovétrikjunum nokkra
daga I siðastl. mánuði og
ræddi við ýmsa áhrifamenn
þar. t greininni lýsir hann
viðhorfi Rússa, eins og hann
dæmir það eftir áðurgreind-
ar viðræður.
LEONID I.Brézjnef er aftur
kominn á kreik sprækur og
hress að þvi er virðist. Enn
veit almenningur ekki, hvað
að honum amaði. Valdamenn i
Kreml leggja ekki i vana sinn
aö birta sjúkdómslýsingar og
sovézkir stjórnmálamenn
bera ekki blaðamönnum
gróna skurði á likama sinum.
Þeir láta nægja að hoppa að
nýju fram á sviðið eins og ekk-
ert hafi i skorizt.
Ég dvaldi i Moskvu fyrstu
viku febrúarmánaðar sem
fulltrúi i vestur-þýzkri við-
ræðunefnd. Við ræddum sam-
búð Austurveldanna og
Vesturveldanna i framtiðinni
við sovézka fulltrúa á tveggja
daga fundi. Við komumst fljótt
að raun um, að óhætt væri að
hætta öllum vangaveltum um
að Brézjnef væri að hverfa af
sjónvarsviðinu. Fjarri fór að
hann væri úr sögunni. Sér-
prentaðar ræður eftir hann
voru hvarvetna á boðstólum
og myndir af honum héngu
uppi um alla borgina. Hans
var ávallt getið á forsiðum
dagblaðanna og viðmælendur
okkar vitnuðu iðulega til hans.
Hátt settur maður i æðsta-
ráðinu sagði einum af okkur,
þingmanni úr stjórnarand-
stöðunni, að Brézjnef yrði til
taks til þess að taka á móti
Harold Wilson forsætisráð-
herrá Breta. Ekkert benti til
þess, að formaður rússneska
kommúnistaflokksins ætti við
erfiöleika að striða umfram
það, sem eðlilegt verður að
telja um 68 ára gamlan
þjóðarleiðtoga, sem finnur
hestaheilsu sinni hraka litið
eitt. Þess varð heldur hvergi
vart, að gerð hefði verið hrið
að stefnu Brézjnefs. Hér á eftir
verður lýst litillega, hvernig
málin horfðu við okkur þegar
við snérum heim.
1. VIÐLEITNI til sam-
búðarbóta er enn og verður
efst á baugi. Þetta á bæði við
um sambúð Bandarikja-
manna og Sovétmanna og
sambúð Austur- og Vestur-
Evrópu. Allmikið var kvartað
undan ráðriki Bandarikja-
manna i sambandi við af-
greiðslu viðskiptasamningsins
sæla. Sovétmönnum þótti sér
misboðið þegar brottflutning-
ur sovézkra Gyðinga úr landi
var gerður að samnings-
ákvæði, sem birt var feitu letri
á forsiðum bandariskra dag-
blaða. Sovétmenn kváðu ekki
einungis móðgandi heldur
beinlinis litilsvirðandi af
bandariska þinginu að bjóða
þeim 75 milljón dollara lán á
ári, þar sem milljarðar doll-
ara hefðu ávallt vakað fyrir
samningamönnunum.
Sovézkir menn, sem ég átti
tal við um þetta, sögðu eigi að
siður, að afstaða fulltrúadeild-
ar Bandarikjaþings hefði ekki
valdið óbætanlegu tjóni á
sambúðarbótaviðleitninni.
Forseti sovétþingsins visaði
„Breytingatillögu Jacksons”
á bug sem „ógeðfelldum smá-
munum”. Georgi Arbatov,
einn helzti sérfræðingur I
Kreml i málefnum Bandarikj-
anna, drap aðeins á „stundar-
erfiöleika” og lagði áherzlu á
nauðsyn þess að halda ótrufl-
Vonandi er Brézjnef enn sjálfum sér Hkur.
uöu sambandi milli valdhafa i
Washington og Moskvu ef frið-
ur ætti að haldast. „Við verð-
um aö láta sem allra fæst vera
hendingu háð”, sagði hann.
„Við verðum að læra að láta
okkur lynda óvænta atburði og
erfiðleika”.
2. SOVÉTMENN hafa treyst
á óhjákvæmilega erfiðleika
auðvaldsrikjanna alla tið sið-
an að Lenin las rit Marx i
fyrsta sinn. Nú virðist kreppa
að, hagvöxtur rénar á Vestur-
löndum, atvinnuleysi eykst og
öll heimsviðskipti truflast, en
þá bregöur svo við, að mörg-
um sovézkum fræðimönnum
og embættismönnum virðist
um og ó. Játa ber, að sumir
sovézkir hugsjónamenn vilja
ólmir ganga á lagið. En hinir
hæglátari hentistefnumenn
virðast mega sin meira i
Kreml. Arbatóv lét ekki mikla
hrifningu i ljós. Sovétmenn
þyrftu á traustu efnahagslifi á
Vesturlöndum að halda ef
samvinna við auðvaldsrikin
ætti að létta þeim breytinguna
úr vanþróuðu risaveldi i nú-
tima iðnaðarrlki.
Sovétmönnum er vel ljóst,
að alvarlegir efnahagserfið-
leikar á Vesturlöndum ýta
ekki aðeins undir kommún-
ismann, sem þeir hefðu ekkert
á móti, heldur einnig fasisma,
sem þeir hafa viðbjóð á. „Við
munum vel kreppuna á fjórða
tug aldarinnar”, sagði Arba-
tóv. „Hún hóf Roosevelt til
vegs I Bandartkjunum en Hitl-
er I Þýzkalandi, og siöari
heimsstyrjöldin skall á”. Hug-
sjónamenn eru þvi ekki látnir
hafa lausan tauminn I Kreml.
Alexsander Shelepin verka-
lýösmálaráöherra lagði fyrir
skömmu sérstaka áherzlu á,
að samvinna Sovétmanna við
Vesturlönd þjónaði ekki fyrst
og fremst hag einokandi auð-
jöfra i auðvaldsrikjunum,
heldur einnig og öllu fremur
verkalýð Vesturlanda.
3. SAMBÚÐARBÓTAVIÐ-
LEITNIN lifir sennilega af
allar breytingar á forustunni i
Kreml. „Aframhald” virtist
einmitt lykilorðið i viðræðum
okkar i Moskvu. Á yfirborðinu
virtust Sovétmenn hafa
áhyggjur af þvi hvort forustu-
menn Vesturveldanna héldu
áfram sambúöarbótaviðleitn-
inni. Yrðu áhrifin neikvæð ef
Jackson öldungadeildarþing-
maöur yrði forseti Bandarikj-
anna eða Franz Josef Strauss
kanslari Vestur-Þýzkalands?
En þrátt fyrir þessar efa-
semdir um stefnu vestrænna
forustumanna gerðu sovézkir
gestgjafar okkar sér far um að
sannfæra okkur um stöðug-
lyndi Sovétmanna i þessum
efnum, hver svo sem kynni að
taka við þegar að þvi kemur
að Brezjnef hverfi úr Kreml.
4. HVAÐ sem þessu liður má
efalaust gera ráð fyrir, að við
þurfum á sterkum taugum að
halda við sambúðarbæturnar.
Á fyrsta stigi er stefnt að þvi
að tryggja óbreytt ástand,
minnka hættuna á kjarnorku-
styrjöld og draga úr vig-
búnaðarkapphlaupinu yfir-
leitt, og þetta hefir verið
strembinn áfangi. Marga
þröskulda þarf að yfirstiga I
viðræðum um kjárnorkuvopn-
in og eldflaugarnar. Annar
áfangi sambúðarbótanna verð-
ur þó enn torsóttari. Bæta þarf
hið „óbreytta” ástand, slæva
ágreininginn og greiða götu
raunverulegrar samvinnu,
þar sem tæknilegt samkomu-
lag milli rikisstjórna hrekkur
ekki til.
Mér virðist þörf á siauknu
sambandi þjóðanna sjálfra og
breytinga á gagnkvæmum
viðhorfum þeirra. Satt að
segja trúi ég ekki, að Sovét-
menn séu reiðubúnir til þeirr-
ar opinskáu viðurkenningar,
sem til þarf. Þeir hafa ekki
enn sannfærzt um, að sifelldar
yfirlýsingar um æ harðnandi
hugsjónalega stéttabaráttu
gegnhinum vestræna heimi er
ekki hagstæðasti jarðvegurinn
fyrir umfangsmikla sam-
vinnu, nema þvi aðeins, að
sambúðarbótaviðleitnin leiði
til annars og meira en fram-
halds kalda striðsins að við-
bættu lánstrausti i auðvalds-
rikjunum og nokkurrar vest-
rænnar tæknikunnáttu. Eins
þurfa Sovétmenn að komast
að raun um, að yfirlýsingar út
i bláinn um bróðurlega sam-
stöðu hrökkva skammt. Eigi
sambúðarbótaviðleitnin að
bera árangur þarf einlægt
starf að ákveðnum málum,
raunveruleg samskipti og
jafnari aðild að áhættu af
beggja hálfu en nú er raun á.
BRÉZJNEF er tekinn til
starfa að nýju og það mátti
varla seinna vera. Stjórn-
málamenn i Moskvu urðu þess
greinilega varir, að dugmikill-
ar forustu hans naut ekki við
meöan að hann var sjúkur.
Skrifstofuvaldsþjónarnir tóku
allt í einu aö njóta sin, var-
færnir, þurrir á manninn og
seinlátir I öllum atriðum, sem
horfðu til raunverulegra sam-
búðarbóta.
1 sumar þarf bæði að ganga
frá næstu fimm ára áætlun og
nýrri fimmtán ára áætlun. Til
þess að koma þvi i kring þarf
snör handtök. Ákveða þarf,
hvar eigi að fjárfesta, hvaða
útflutningsiðnað eigi að efla og
hvernig eigi að koma á sam-
vinnu við Vesturlandamenn á
næstu árum. Hreyfing hlýtur
þvi að koma á sambúðarbóta-
viðleitnina að nýju ef Brézjnef
er enn sjálfum sér likur. Og
við skulum vona að svo sé.