Tíminn - 26.03.1975, Blaðsíða 8

8
TÍMINN
Miðvikudagur 26. marz 1975.
HÆGRIHÖND
Faisal
Hér fer á eftir viðtal James
Fox við Fahd prins.
Viðtal þetta var tekiö áður en
Faisal konungur var myrtur.
Konungsfjölskyldan. sem fer meö
æðstu völd i landinu, — kaus
Khalid Ibn Abdul Aziz arftaka
Faisals konungs. Khalid konung-
ur útnefndi svo bróður sinn Fahd
prins sem krónprins, en álitið er
að Fahd muni ráða einna mestu
um stjórn landsins, eins og i
stjórnartið Feisals — en hann var
nefndur ,,Hægri hönd kon-
ungsins”.
Prinsinn hríur til þessa staðið i
skugganum, svo að ekki er úr
vegi, að lesendur Timans kynnist
nánar þessum næstæðsta manni
oliurikisins.
Svo einkennilega hefur æxlazt,
aö athygli heimsins beinist nú að
athöfnum konungsfjölskyldu i af-
skekktri höfuðborg, sem umlukin
er eyðimörk. Faðirinn var sá
frægi Abdul Aziz Ibn Saud,
konungur, faðir Saudi Arabisku
þjóðarinnar. Eldheitur trúmaður
og bardagamaður, sem tókst að
sameina þjóðflokka Arabiu, árið
1952, að loknum nokkrum her-
ferðum, sem farnar voru undir
merki Islams, með hross, úlfalda
og riffla. bað var Ibn Saud, sem
seldi fyrstu oliuna með samningi
við Rockefellers Standard Oil i
Kalifomiu. Verðið var 50.000 pund
i gulli, en á þeim tima var Saud
illa staddur fjárhagslega. Feisal
er elztur sona Ibn Saud.
Feisal konungur stjórnar fyrst
og fremst utanrikispólitik Saudi
Arabiu. Hann fór sjálfur á fund
Nixons til að kynna honum
áhyggjur Araba skömmu fyrir
október-striðið. Einnig hótaði
hann oliubanninu. Sú ofanigjöf
sem hann fekk i Washington er
Nixon vildi ekki hlusta á orð hans
forherti sál og hjarta þessa
þráhyggna einvaldsherra.
Draumur hans er að‘“fara til
Jerúsalem og Diojasi ijm «
helgistööunum, áður en hann
deyr.
Dagleg stjórn mála er ekki falin
krónprinsinum, Khalid, sem
næstur stendur til valda', heldur
Fahd Ibn Abdul Aziz hinum 54 ára
gamla bróður hans. Fahd prins er
einn mikilvægasti maður Saudi
Arabiu. Hann er í rauninni for-
sætisráðherra, þar eð hann
stjórnar rikisráðinu. Hann er
einnig formaður oliunefndarinnar
og þess vegna yfirmaður Yamani
fursta. Einnig er hann innan-
rikisráðherra. Mikilvægast er þó,
að næstum er öruggt að hann
tekur við af Feisal. Khalid
krónprins er sjúkur maður og
hefur aldrei krafizt valda. Þótt
fjölskyldan sættist á að gera hann
konung verður það Fahd, sem
mun fara með raunveruleg völd.
Hann hefur þegar safnað um sig
hóp hirðgæðinga — ungum
tæknisérfræðingum, sem settir
eru I lykilembætti rikisins.
Skömmu fyrir komu okkar til
Riyad birtust fréttir i brezkum
fjölmiðlum, sem virtust hneyksla
mjög Arabana. Var þar rætt um
þá áköfu löngun Fahd prins, að
sprengja bankann I spilaviti
Monte Carlo — með þvi að hætta
gifurlegum fjárupphðum við
spilaborðin. Virtist þeim eina
ástæðan fyrir birtingu þessarar
fréttar vera árás á Araba-
þjóðina. Talið var að áróður þessi
væri runninn undan rótum Gyð
inga. Er deilur milli Gyöinga og
áhangenda Islams eru annars
vegar er Aröbum ekki sama um
hvað og hvernig skrifað er i frétt-
um. Einn af ráðgjöfum Fahd
sagði við mig: „Brezkir stjórn-
málamenn ættu að vera
þjóðræknari. Þeir ættu að athuga
hvar raunverulegir hagsmunir
Bretlands eru.” En embættis-
maður i Jeddah sagði, að þrátt
fyrir ótraustan efnahag Bret-
lands og samúð Wilson-stjórnar-
innar með málstað gyðinga ætti
Bretland nokkurn stuðning í
Saudi Arabiu. Einkum er þar um
aö ræða aðdáun arabiska aðalsins
á London. Fahd prins er nú að
endurbyggja hús, sem snýr að
Hyde Park. Þar eru öll hvers-
dagsleg þægindi, en lika sund-
laug, garður á þakinu, lyftur og
gufuböð. Minni háttar krankleiki
hefur oft leitt til þess að hann
sækir heim læknamiðstöðvar i
London. Þær eru þótt undarlegt
sé — hornsteinn ensk-arabiskra
samskipta.
Svo sem aðrir Saudi-prinsar af
hans kynslóð er Fahd prins
menntaður að öllu leyti I Saudi
Arabiu — nánar til tekið i Riyatí.
Menntun hans laut að öllu
kenningum Kóransins. Gagnstætt
þvi sem var um Yamani fursta
lærði Fahd aldrei við erlenda há-
skóla Einkakennarar kenndu
honum félagslega- og pólitiska
heimspeki Islams. Faðir hans,
Abdul kenndi honum að stjórna.
Synir hans voru aldir upp eftir
ströngum hefðum og máttu þola
likamlegt harðræði og helgisiði
arabiskrar hestamennsku. Eldri
bræðurnir fengu einnig að
kynnast striði. Meðan samtal
okkar stóð spurði ég hann um
æsku sina. Fahd prins svaraði
stutt og laggott: „Hinn látni
konungur, Abdul Aziz, einbeitti
sér að því að ala börn sin upp til
skilnings á karlmennsku, sjálfs-
trausti, þolinmæði og umburðar-
lyndis.” Sérhver prinsanna hefur
hús sitt opið fyrir bedúiana
(flökkuaraba og hirðingja) sem
koma utan af eyðimörkinni til
ráðstefnu við syni Abdul Aziz —
eða til að krefjast fjár. Mátlið er
alltaf til reiðu fyrir þessa óvæntu
gesti.
Þó að Fahd sé ekki greindastur
sona Abdul Aziz er hann áhrifa-
mikill og umfram allt
stjórnkænn, reiðubúinn til a
hlusta, sem er sannarlega
mikilvægur kostur fyrir sérhvern
þann mann, sem er i forsæti
nefndar, sem Yamani fursti á
sæti i. Hann var fyrsti mennta-
málaráðherra Saudi Arabiu undir
stjórn föður sins — en svo i
stjórn bróður sins, Saud konungs.
Þótt hann hafi staðið sig vel og
sannað hæfni sina hvarf hann úr
sviðsljósinu i þrjú ár, eftir að
Saud var rekinn i útlegð, þar til
hann var kallaður til starfa á ný
— og þá sem innanrikisráðherra.
Eftir að Fahd prins lauk námi
sérhæfði hann sig i málefnum
ættflokkanna, en þar næst i þróun
og öryggi, sem I hans augum fara
saman. Hann er verndari
kerfisins og hvatamaður þeirrar
hröðu þróunar og framfara, sem
fyrstogfremst miðast viðaðefla
og viðhalda konungsættinni. Eini
hugsanlegi keppinautur hans er
yngri bróðir hans, Sultan prins,
vamarmálaráðherra. En fram-
koma hans einkennist fremur af
grimmd hauksins en stjorn-
kænskunhi.
Höfuðborg Saudi, Riyad, er
engin móttökumiðstöð. Henni er
heldur ekki ætlað það hlutverk.
Flugvöllurinn við Dhahran, oliu-
veitu austursins er stórkostleg
meistarasmið. En flugvöllurinn
við Riyad er ekkert slikt. Flug-
móttakan er stórt, rjómalitt
skýli. Hvergi ber á iburði.
Aðkoman er eins og við herstöð.
Sendiráð eru aðeins i Jeddah, og
diplómatar verða að fara að öllu
með mikilli leynd, ef þeir ætla að
hafa samband við höfuðborgina
og stjórnaraðila. Ætlazt er til
þess að hafa samband við höfuð-
borgina og stjórnaraðila. Ætlazt
er til þess, að útlendingar aðlagi
sig að sérkennilegum siðum og
venjum þessa siðvanda virkis
Wahabite konungdómsins á
skaganum miðjum.
Borgin Riyad er umlukin
eyðimörk. Gips- og sementsverk-
smiðjur eru á viö og dreif i útjaðri
borgarinnar. Þar fyrir utan tekur
viö hinn eilifi sandur. Hinum
ströndum lögum og siðareglum
Kóransins er fylgt i hvivetna.
Kvikmyndahús eru engin
og sjónvarp er ekkert.
Eina menningartækið, sem
er vinsælt, það er Islam. Konur
sjást sjaldan á götum úti. Neyzla
áfengra drykkja er bönnuð. Þó
varðar það ekki lengur útlegð ef
upp kemst um ólöglega drykkju.
Slikur varningur er þó rándýr.
Við ræddum saman á einkasetri
Fahd prins. En þetta hús hans er
einkum teiknað með tilliti til þess
að hýsa. Saudi prinsana og tekur
mið af óskum þeirra um hið
„opna hús”. Þetta hefur þau
áhrif að öryggi og eftirlit virð
ist með öllu skorta, hvort heldur
það var opinbert eða leynilegt.
Þegar prinsinn birtist var hann
klæddur viðum skrautklæðnaði að
arabasið, með skrautlegum glit-
vefnaði. Okkur var færður
appelssinusafi. Hann fór að ræða
framþróunina af mikilli
ákefð. „Fyrir tiu árum var hér
ekkert nema eyðimörkin og gamli
bærinn.” Viðfeðmi allra áætlana
er furðulegt. Það er engu likara
en Saudi Arabía eigi á fimm árum
aö breytast i velferðardraum
sænska borgarkerfisins. Gert er
ráð fyrir byggingu 85 nýrra
borgarsvæða og 10.000 þorpum og
nýnumdum landsvæðum
bedúiana hirðingjanna en þeirra
er þegar freistað með farand .-
skólum, spitölum, og kaffisölum,
svo þeir geti lifað reglubundnara
lifi, Kostnaðurinn vegna borgar-
svæðanna nemur einn sér milli 7-
10 billjónum sterlingspunda (ein
billjón = milljón milljóna)
Aðeins einn
kostnaðurliður rfkisins er hærri.
Það eru landvarnir. „Við erum
aðeins háðir timanum,” sagði
embættismaður nokkur.
Fahd prins hafði þetta að
segja: „Við munum útvega og
koma á allri nauðsynlegri al-
menningsþjónustu. Við munum
veita vatni rafmagni og byggja
skóla. Við reynum að hjálpa fá-
tæka fólkinu með þvi að rifa niður
heilsuspillandi og gamalt hús-
næði. Við bætum þetta húsnæðis-
tjón auk þess sem við útvegum
nýtt Ibúðarhúsnæði og verzlunar-
miðstöðvar. Þó við útrýmum
gömlum húsum munum viö
skilja eftir nokkrar byggingar,
þessa gamla tima svo komandi
kynslóðir megi sjá og vita hvern-
ig búið var hér i eina tið.
t Riyad nemur ibúafjöldinn um
700.000 manns. Kostnaður við
þessar framkvæmdir mun nema
hér alls um 400 milljónum
sterlingspunda. Sá sem vill reisa
sérhús fær lóðina án endurgjalds.
Islam-trúin bannar lánavexti.
Þess vegna verða um 70 prósent
verksins unnin vaxtalaust af
stjórninni. Endurgreiðsla verður
innt af hendi á 20 árum. I
góðgerðaskyni verður slegið af 20
prósentum skuldarinnar. „Þetta
er ætlað þvi fólki sem býr við all-
góð kjör. Stjórnin mun hins vegar
reisa fátæku fólki. húsnæði er
kostar það i raun ekki neitt.
Stjómin mun reisa heilsusamlegt
og nýtiskulegt húsnæði fyrir
hirðingjana. Þar munu þeir hafa
öll skilyrði til að lifa nútimalifi i
þorpum og bæjum. Þetta á að
vera þeim hvatning til að hætta
hirðingjalifinu. Hiröingjalifið er
viss lifsafstaða. Það er þvi erfitt
að telja þeim hughvarf.”
Prinsinn sagði ennfremur, að
valdakerfinu eigi ekki að
viðhalda með kúgun. „Fólk held-
ur oft dauðahaldi i róttæka hug-
myndafræði af þvi það skortir
venjulegar lifsnauðsynjar. En
þegar fólkiö fær allar lifs-
nauðsynjar — hvort heldur er i
lýðveldi eða einveldi — þá er
engin ástæða til að láta blekkjast
af útlendum og róttækum
fræðikenningum.” Einmitt þess
vegna stendur Fahd prins fyrir
þvi að billjónum bandarikjadala
er veitt inn I efnahagskerfi Saudi
Vestfirðingar endur-
heimta flugþjónustuna
— Ernir hafa hafið flu
Galvanís-
eruð kör
á hjólum til sölu. Einn-
ig stór kökusöluskápur
og fleira tilheyrandi
bakaríisrekstri. Upp-
lýsingar í síma 2-29-58
og 3-82-59 í dag og
næstu daga.
Vatnshita-
dúnkur
60 I. til sölu. Einnig
Stcwell thermostat
fyrir olíukyndingu.
Upplýsingar í síma 2-
29-58 og 3-82-59 í dag og
næstu daga.
S.E.—Þingeyri. — Eins og kunn-
ugt er af fréttuni, skemmdist Pip-
er Aztcc flugvél flugfélagsins
Arna I bruna er upp kom i flug-
skýlinu á ísafjarðarflugvelli 18.
desember s.l. Vestfirðingar
halaþví farið á mis við mikilvæga
flugþjónustu fyrirtækisins um
þriggja mánaða skeið, þar til 18.
gið að nýju
þessa mánaðar, er Ernir hóf flug
á ný með flugvélinni, TF-STP er
tekin var á leigu i þessu skyni.
Siðan þá hefur verið nóg að
starfa hjá félaginu og m.a verið
fluttir um 200 farþegar þessa
viku, auk mikils magns af pósti
og vörum.
Óhætt mun að fullyrða, að
Vestfirðingar fagna endurheimt
þessarar þjónustu við byggðar-
lagið, og þá ekki siður hinu að
Ernir hafa nú fest kaup á Helio
Courier flugvél i Bandarikjunum
og mun hún nú biða byrjar til
flugs hingað við fyrsta tækifæri.
Flugdagar frá ísafirði um Vest-
firði verða hinir sömu og fyrr þ.e.
á þriðjudögum og fimmtudögum
eftir komu áætlunarflugvélar
Flugfélags íslands til Isafjarðar.
Þess má aðlokum geta, að flug-
vél Arna lenti hér á Þingeyri
þrisvar sinnum i dag.