Tíminn - 24.04.1975, Blaðsíða 20

10
TÍMINN
Fimmtudagur 24. april 1975.
Samgöngur á
landsbyggðinni
Vetur hefur kvatt og sumar
heilsað. Arstiðir skiptast á,
vetur, sumar, vor og haust.
Hver árstið færir mörgum
landsmönnum að höndum sér-
stök viðfangsefni, þarsem mörg
störf i atvinnulifinu þarf að
vinna á vissum árstima. Þessi
fjölbreytni eykur þroska þjóð-
arinnar sem landið byggir og
þekkingu hennar á landinu.
Fjölbreytni á atvinnulifi og við-
skiptum við land og sjó á sér
einkum stað i landbúnaði og
sjávarútvegi. Iðnaður og þjón-
ustustörf eru einhæfari, svo að
við þau störf verður litill munur
sumars og vetrar.
Skipting árstiða segir m.a. til
sin I samgöngumálum. Ferða-
lögin á íslandi með öllum þeim
torfærum er landslagið lagði á
vegina, hafa verið skóli i ýms-
um greinum. Aldrei hefur sam-
lifiö við náttúru landsins verið
nánara en þá. Meðan vegi og
brýr vantaði voru ferðalögin oft
svaðilfarir og ekki heiglum
hent.
Með nýjum samgöngutækj-
um, vega- og brúargerðum,
flugvöllum og höfnum hefur
tekizt að verulegu leyti að sigr-
ast á samgönguerfiðleikum.
Hinn mikli munur sumars og
vetrar segir þó ávallt til sin á
þessu sviði.
Stóraukin viðskipti gera
greiðar samgöngur og öruggar
nauösynlegar. Teppist sam-
göngur langan tima i senn lam-
ast atvinnulifið að meira eða
minna leyti á þeim stöðum, sem
I hlut eiga.
Ferðir á landi, i lofti og á sjó
þurfa að haldast i hendur og
samræmi vera á milli þeirra,
svo að hvert byggðarlag hafi
sem bezt not samgangnanna.
Hin stóraukna bilaeign lands-
manna knýr á um gott vegakerfi
og aukið vegaviðhald. Bilar eru
ekki keyptir til geymslu einung-
is eða augnayndis, heldur til
ferðalaga viðs vegar um landið.
Vegagerð
Að undanförnu hafa verið
gerð stór átök i vegamálum.
Með brúagerðum hefur tekizt að
gera þurran veg umhverfis
landið. Þvi takmarki var náð
með hínum stóru mannvirkjum
á Skeiöarársandi. Hringvegur-
inn tengir saman landshluta,
getur orðið lyftistöng atvinnulif-
inu utan mesta þéttbýlisins og
opnar allri þjóðinni greiða leið
um landið. Afram þarf að halda
þvi verki að gera hringveginn
varanlegan og öruggan til um-
ferðar á öllum timum árs. A
Alþingi i vetur hefur það komið
fram, að i þessu skyni hefur
samgönguráðherra sérstaklega
látið athuga og gera kostnaðar-
áætlun um nýbyggingu eöa
gagngerar endurbætur á
þessum köflum á hringveginum
umhverfis landið:
Styrkur til náms við
Stokkhólmsháskóla
Háskólaárið 1975-76 veitir Stokkhólmshá-
skóli islenzkum námsmanni styrk að upp-
hæð 15 þúsund sænskar krónur.
Styrkurinn verður veittur til námsdvalar
við háskólann i Stokkhólmi, en er ekki
bundinn við sérstaka grein eða áfanga i
námi. Við Stokkhólmsháskóla eru þessar
deildir: Lagadeild, heimspekideild,
félagsvisindadeild og stærðfræði- og
náttúruvisindadeild.
Umsóknir, ásamt námsvottorðum, skal
senda Háskóla íslands fyrir 20. mai 1975.
GYRO
kast-
dreif-
arinn
fyrirligg jandi
Sérlega
hagstætt
verð
Vegur frá Hvammsvik I
Brynjudalsvogi, rúmir 8 km.,
kostnaður 84 millj. kr.
Vegur frá Hrafnabjörgum að
Kalastaðahæð, tæpir 7 km.,
kostnaður 63 millj. kr.
Vegur frá Fiskilæk að
Hafnará, 5 km., kostnaður 37
millj. kr.
Vegur frá Hrútatungu um
Þórhall að Þóroddsstöðum i
Hrútafirði 13.5 km., kostnaður
73 millj. kr.
Vegur frá Nipukoti að Gröf i
Húnavatnssýslu, 7 km., kostn-
aður 62 milíj. kr.
Vegur á Mýrdalssandi i fram-
haldi af þeim vegi, sem búið er
að leggjaþar,25 km., vegalengd,
kostnaður 38 millj. kr.
Vegur austur frá Skálm I
Vestur-Skaftafellssýslu og brú á
Kúöafljót, 43 km., kostnaður 158
millj. kr.
Vegur á Breiðamerkursandi,
vegalengd 25-30 km., kostnaður
56 millj. kr.
Vegur fyrir Hvalneshorn,
kostnaöur við veg og brýr áætl-
aður samtals 173 millj. kr.
Vetrarferðir
Flugið leysir mikinn vanda i
samgöngumálum Islendinga.
En veðurfar, einkum á vetrum,
er þar illur þrándur i götu. Veð-
urskilyrði eru ekki til flugferða
á suma lendingarstaði dögum
saman og flugvellir verða ónot-
hæfir um sinn af ýmsum ástæð-
um.
Orlofsferðir um landið eru til
ánægju, hressingar og auka
þekkingu ferðamanna á land-
inu. Vegna þeirra er knúið á um
vegageröir, meira að segja upp
til fjalla og I óbyggðum. Slikar
ferðir eru þó aðallega farnar á
sumrum, þegar bezt gegnir um'
samgöngur.
Sú hliðin, sem snýr að lands-
byggðinni í þessu efni er þó
mikilvægari og alvarlegri.
Samgöngukerfið er lifæöar
byggðanna. Það er ekki full-
nægjandi gagnvart landsbyggð-
inni, þó að þjóðbrautin um-
hverfis landið verði vel úr garði
gerð. Sæmilegt vegakerfi þarf
að ná um allar byggðir — heim á
hvern bæ. Mjög mikið af nauð-
synjavörum verður að flytja frá
Faxaflóasvæðinu út um allar
byggðir landsins. Miklu vöru-
magni erlendis frá er skipað
upp I Reykjavik og dreift þaðan
tillandsmanna. Og við Faxaflóa
eru áburðarverksmiðja og
sementsverksmiðja, en þær
hafa einkarétt á að framleiða
áburö og sement. Áburðinn nota
bændur fremur en aðrir og hann
veröur að flytja heim á sér-
hvern sveitabæ. Ætla má, að
meðalbú þurfi ekki minna en 10-
15 smálestir af áburði árlega.
Ef samgöngur teppast innan
héraðs á m jólkursölusvæðum og
miólkurflutningar falla niður,
nemur afurðatap bænda af þeim
sökum óðar en varir háum fjár-
hæðum. Og þvi lakara sem
vegakerfið er, þvi meiri verður
kostnaður við snjóruðning og
þeim mun meiri bensineyðsla
og slit á farartækjum.
Þeir, sem i þéttbýli búa, eru
Hka háöir flutningum á landi. Ef
vegir teppast, verður fljótlega
mjólkurskortur i þéttbýli.
Én sjálfsbjargarhvötin er rik i
skapgerð íslendinga, ekki sizt
með þeim, sem búa úti um land
og vanir eru áreynslu og erfið-
leikum. Einstaklingar eða félög
hafa sýnt það framtak að kaupa
ýmis tæki til samgangna f snjó,
gera tilraunir með þau og ann-
ast rekstur þeirra. Má þá nefna
snjóbila og vélknúna snjósleða.
A Akureyri er rekið tæki af sér-
stakri gerð, svonefndur
snjóköttur. A Egilsstöðum hefur
verið gerð tilraun með belti á
jeppabifreiö til ferða i snjó
o.s.frv. Enn fremur eru I sum-
um landshlutum notaðar litlar
flugvélar til ferða milli staða
innan landsfjórðungsins.
Allt er þetta sönnun þess, að
árstiðaskiptin hafa mikil áhrif á
þjóðlifið. Veturinn heldur riki
sinu á landi hér nokkra mánuði
ár hvert. En maðurinn með
tæknina I sinni þjónustu lætur
ekki vetrarrikið beygja sig.
Orð dr.
Sigurðar Nordals
Landið hefur verið þjóöinni,
sem það byggir, hollur skóli, en
nokkuð strangur með árstiða-
skiptum og fjölbreyttu náms-
efni. Enn i dag eiga fjöllin að
kenna fólkinu að ná torsóttum
gæðum og Ægir að bægja burt
kveifarskap. Dr. Sigurður Nor-
dal, hinn stórvitri fræðimaður,
fjallaði um islenzka menningu
— landiö og þjóðina með skarp-
skyggni, djúpum skilningi og
traustri þekkingu. 1 einni af rit-
gerðum dr. Sigurðar Nordals
dr. S.N. segir svo:
,,Það er eitt af boðorðum llfs-
ins að fara eins langt og það
kemst. Hvar á hnettinum, sem
til er hnefafylli af gróðurmold,
hefur verið nóg af jurtum til
þess að festa þar rætur. Á sama
hátt hefur mannkynið fyllt jörð-
ina og gert sér hvern byggilegan
blett undirgefinn. í þeirri fylk-
ingu, sem leitaðhefur út á endi-
mörk hins byggilega heims,
erum vér Islendingar meðal
frumherjanna. Ef vér drægjum
saman byggðina i landinu,
afneituðum vér þvi lögmáli,
sem hefur skapað þjóðina og
ekki verður numið úr gildi með
neinni hagfræði.
Það er auðvitað i sjálfu sér
gott og blessað að fá vald yfir
náttúrunni, minnka áhættuna og
striðiö fyrir daglegu brauði. En
þó þvi aöeins, að maðurinn vaxi
svo, að hann skapi sér jafnóðum
nýja og meiri erfiðleika, auki
kröfurnar til sjálfs sin með vax-
andi valdi, setji sér alltaf mark
við efstu brún, sem hann eygir.
Sjómenn vorir, sem sækja svo
út á háskans þröm, að nýtizku
eimskipum hvolfir undir þeim
úti á rúmsjó eins og róörarbytt-
unum undir forfeðrum þeirra,
sýna dæmi manna, sem láta
ekki tækin smækka sig. Enginn
neitar þvi, að borgarmenning
bjóði rikari þroskakosti en
sveitalif. En hversu margur
bæjarbúa færa sér þá kosti i
nyt? Menn gleyma að skoða
þægindin sem skyldur, heldur
heimta þau sem réttindi. Þvi fer
það einatt svo, að mennirnir
minnka sjálfir með þeim örðug-
leikum, sem rutt er af braut
þeirra. Þeir heimta þægindin,
þurfa þeirra og njóta, en
gleyma að krefja sjálfa sig um
full iðgjöld fyrir þau. Þess
vegna veslast svo mikið af
ágætum hæfileikum upp i um-
búðum nútima-tækninnar”.
Fréttir frá
landsbyggðinni
Rikisútvarpið hefur I vetur
stundum birt fréttir frá lands-
byggðinni. Þar hefur m.a. kom-
iðfram, að á Norður- og Austur-
landi hefur fannfergi orðið svo
mikið, að simalinur og raflinur
hafa fennt i kaf. Vakin hefur
verið sérstök athygli á slysa-
hættu I grennd við kaupstaði og
kauptún, ef menn snertu raf-
linur eða rækjust á þær i snjó.
Vegir i byggð ófærir dögum
saman. Fjallvegir s.s. Odds-
skarð og Fjarðarheiði lokaðir
mánuðum saman. Flutninga-
erfiðleikar hafa tafið stórfram-
kvæmdir, s.s. Lagarfossvirkj-
un. Rafmagnsskömmtun þrá-
sinnis I sumum landshlutum,
bilanir á sjónvarpi tiðar. Húsa-
hitun sums staðar ekki fullnægj-
andi, þegar skortur verður á
rafmagni.
En I fréttunum segir fleira.
Þar hefur einnig komið fram,
hvemig þrekmikið fólk bregst
við erfiðleikunum. Bilstjóri frá
Húsavik hefur ’i sjónvarpi lýst
vetrarflutningum milli Reykja-
vikur og Norðurlands. Stjórn-
endur snjóbila leggja saman
nætur og daga i feröum yfir
fjallvegi milli byggða á Austur-
landi til að leysa af hendi allra
brýnustu verkefni á sviði sam-
gangna. 1 sjónvarpi var sýndur
þáttur af tækniþjónustu á
Austurlandi. Myndin sýndi
vaska menn að verki, er notuðu
tilferða um læknishérað jöfnum
höndum jeppabifreiðir, snjóbila
eða litla flugvél.
Veðurfari hefur verið svo
háttað, að þeir, sem búa á
Faxaflóasvæðinu, hafa lika orð-
ið varir við þá erfiðleika sem
snjóþyngslin valda. Og hrað-
brautir eru ruddar jafnóðum og
snjór fellur. Fyrir þvi er hætta
á, að þjóðin I heild sýni ekki
nægilegan skilning á aðstöðunni
sums staðar úti á landsbyggð-
inni. „Menn gleyma að skoða
þægindin sem skyldur, heldur
heimta þau sem réttindi. — Þeir
heimta þægindin, þurfa þeirra
og njóta, en gleyma að krefja
sjálfa sig um full iðgjöld fyrir
þau”.
ísland er stundum nefnt
velferðarriki og þjóðin telur það
sér til gildis, að það nafn má til
sanns vegar færa. Tryggingafé
er greitt þeim, sem höllum fæti
standa og fjölskyldubætur þeim,
sem ala upp börn. A svipaðan
hátt ber að tryggja svo sem
kostur er afkomu þeirra, sem
eiga viö mesta erfiðleika að búa
af völdum vetrarrikis, með þvi
að gera vegakerfið á lands-
byggðinni sem fullkomnast og
auka fjárhagslega aðstoð til
þeirra, sem reka vélknúin tæki
til vetrarferða, þegar vegir eru
lokaðir.
Páll Þorsteinsson
ttttti.....!...............
:ii!i!!j!iiiii:i!!!
RAFGEYMAR
• •
FRAMLEIÐSLA
PÓLAR H.F.
ÞÓRp
Kl SÍMI ai50a-ÁRMÚL.A11
UIÍH m v*
Siilli
Oruggasti
RAFGEYMIRiNN
á markaðnum
Fást í öllum kaupfélögum ||
og bifreiðavöruverzlunum |||
NOTIÐ AÐEINS ÞAÐ BEZTA