Tíminn - 29.05.1975, Qupperneq 6

6
TÍMINN
Fimmtudagur 29. mai 1975
SJÓNARMIÐ ÚTGERÐARMANNA
Kjaradeilan á
stærri togurunum
Hinn 9. apríl s.l. skall á verkfall
á hinum stærri togurum, bæði
slöutogurum, sem nú eru aðeins 5
talsins, og 17 skuttogurum. Há-
setar riöu á vaðið, en síðan komu
vélstjórar og 2. stýrimenn i kjöl-
farið og nú loks loftskteytamenn.
Gildandi samningar
á togurum.
Eins og kunnugt er gildir nú I
höfuðatriðum tvenns konar
samningsfyrirkomulag á togara-
flotanum. A hinum minni togur-
um, togurum undir 500 brúttó-
rúml., eru hrein hlutaskipti meö
lágmarkskauptryggingu, ef afli
bregst á tilteknu timabili. A
stærri togurunum er um að ræða
fast mánaðarkaup og aflaverð-
laun.
Við þetta bætist svo, að á stærri
togurunum greiðir útgerðin
fæðiskostnaðallan, gegn nokkurri
endurgreiðslu úr áhafnadeild
Aflatryggingasjóðs, en á minni
togurunum greiða sjómenn fæði
sitt sjálfir, en fá hluta þess
greiddan úr sama sjóði. Þá greið-
ast iðgjöld til lifeyrissjóðs sjó-
manna af öllum launum sjó-
manna á stærri togurunum. A
hinum stærriskipum nemur þetta
útgjaldaauka að fjárhæðrúml. 1,2
millj. kr. á ári á skip, þegar litið
er á hlut útgerðarinnar, en rúml.
2 millj. kr., þegar litið er á hlut
beggja, útgerðar og sjómanna.
Um ýmis önnur útgjöld, svo
sem fridagagreiðslur o.þ.h. verð-
ur ekki rætt hér.
Óeðlilegur fyrir-
komulagsmunur.
Útvegsmenn sætta sig ekki við
mannaflamuninn á skipunum.
Stærðarmunur skipanna er að
visu allnokkur, en ekki slikur, að
hann réttlæti þennan mikla mun,
sem nú skal rakinn.
f fyrsta lagi er enginn loft-
skeytamaður á minni skipum, en
hins vegar á þeim stærri. Ekki er
skylt að hafa loftskeytamann á
skipum, sem stunda veiðar hér
við land, en hins vegar á skipum I
siglingum, ef áhöfn er fjölmenn-
ari en 12 menn. Ekki hefur verið
um þetta skeytt, þótt minni skipin
sigli með afla á erlendan markað,
ogekkieru loftskeytamenn á sild-
veiðiskipum, sem stunda veiðar i
Norðursjó og landa erlendis, og
hafa fleiri en 12 skipverja. Þetta
er þvi dauður bókstafur.
1 lögurti um atvinnuréttindi vél-
stjóra eru m.a. ákvæði um fjölda
Vélstjóra á fiskiskipum og fer
hann eftir stærð véla. A minni
skipunum eiga samkvæmt lögum
þessum að vera þrir vélstjórar.
Reynslan er að visu sú, að þrir
vélstjórar eru skráðir á skipin, en
oft er það svo að 3. vélstjóri vinn-
ur að fullu á dekki með hásetum.
Raunverulega eru starfandi vél-
stjórar þvi aðeins tveir. Á hinum
stærri skipum eru skráðir og
starfandi minnst þrir vélstjórar,
auk þess sem þeir hafa aðstoðar-
mann, sem tekur laun samkvæmt
hásetasamningi. En ef vélar eru
stærri en 2300 hö. er ekki aðstoð-
armaður, nema sérstaklega
standi á, en vélstjórar 4. Enginn
þessara manna vinnur háseta-
störf á dekki.
Togaraútgeröarmenn vilja
stefna að þvi, að vélstjórar verði
þrlr — án aðstoðarmanns — og
vinni aðeins við vélgæzlu og við-
gerðir. Þeir telja að stærðarmun-
ur véla sé ekki slikur, að vélgæzlu
og viðgerðum sé ekki siður borgið
á þennan hátt á hinum stærri
skipum en nú gerist á hinum
minni skipum.
Störf matsveins eru i öllum
þessum athugunum vandamál. Á
minni skipunum er ekki nema
einn matsveinn, en á þeim stærri
eru þeir tveir, enda 15—16 skip-
verjar á þeim fyrrtöldu en 24 á
hinum síðartöldu. Það er hald
manna, að einn matsveinn geti
annazt matseld fyrir 19 menn,
sérstaklega ef létt væri af honum
allviðtækri ræstingarskyldu á
skipi, sem á honum hvilir nú, og
aðrir skipverjar gætu e.t.v. tekizt
á herðar.
Mannaflafækkun.
Ef sleppt er loftskeytamanni,
aðstoðarmanni i vél og/ eða 4.
vélstjóra, svo og aðstoðarmat-
sveini, er skipshöfnin komin i 21
mann alls. Þá er á það að lita, að
á minni skipunum, sem eru með
sams konar veiðibúnað og veiði-
tækni og stærri skipin, eru 5
menn á vaktá dekki og i lest, en á
stærri skipunum eru 7 og 8 menn
á vakt. Aflamagnsmunur er þó
oftast litill og nær alltaf minni en
þessi mannaflamunur gefur til-
efni til. M.a. má benda á, að
karfaafli stærri togaranna er
miklu meiri hlutfallslega en
minni togaranna. Krafann þarf
ekki að slægja, en að visu er hann
oftast veiddur á verra botni og
rifrildi vörpu þá meira og þar
með netjabætingar.
Það er óhrekjanleg stað
staðreynd, að þessi mikli mann-
aflamunur minni og stærri togar-
anna hefur valdið þeim siðar-
nefndu fjárhagsörðugleikum, auk
þess sem laun undirmanna á
þeim eru lakari en á hinum minni
og samkeppnisaðstaða um gott
vinnuafl þvi mun verri. Við þetta
bætist svo það, að lögin frá 23.
marz 1973, er Alþingi lögfesti laun
firmanna á stóru togurunum
rátt fyrir eindregin mótmæli
F.Í.B., leiddu til þess að launa-
munur yfirmanna og annarra
skipverja jókst óafsakanlega
mikið og er a’llt annar og miklu
meiri en á hinum minni togurum.
Sams konar samningar
á öllum togurum.
Eigendur hinna stærri togara
hafa talið óeðlilegt, að ólikir
samningar giltu á Islenzkum tog-
urum, þótt stærðarmunur sé
nokkur, og komi það þá helzt
fram I mannafla, eins og allar til-
lögur og hugmyndir þeirra bera
vitni um, þe. 15—16 menn á
minni skipunum en 19 menn á
þeim stærri. Um þetta efni var
samninganefnd vélstjóra og 2.
stýrimanna ritað bréf strax 13.
april 1974 og afrit af þvi afhent
samninganefnd Sjómannasam-
bands íslands skömmu siðar. Það
hefur þvf gefizt gott tóm til að i-
huga þessi mál. Það skal að visu
viöurkennt, að samningaviðræð-
ur lágu niðri I öllu þvi stjórn-
málaumróti, sem var hér á landi
frá þvi i mai 1974 og fram á þetta
ár, er stjórnvöld hafa verið að
kljást við efnahagsvandann, sem
steðjað hefur að þjóðinni i heild,
en útgerðinni sérstaklega, nú i
meira en heilt ár.
Drög og hugmyndir
F.t.B.
Fyrir nokkru lagði svo samn-
inganefnd F.l.B. fyrir gagnaðila
slna drög eða sýnishorn af þvi,
hvernig kjör skipverja á stærri
togurum gætu orðið eftir núver-
andi samningum á minni skuttog-
urum og miðað við nitján
manna áhöfn. Það var
tekið fram, að það væri forsenda
af hálfu F.I.B., að allir aðilar féll-
ust á þetta fyrirkomulag og ræða
mætti frekar ýmis atriði, sem
ekki hentuðu á stærri togurum.
Þessi hugmynd sýndi, að laun há-
seta gætu hækkað um rúmlega
-1/2 millj. kr. á ári, matsveins
verulega miklu meira vegna auk-
ins vinnuálags, en yfirmanna
nokkru minna en hinna og er það I
samræmi við þá láglaunastefnu,
sem alþýðusamtökin berjast nú
ekki hvaðsizt fyrir. 1 þessari hug-
mynd kom fram, að skipstjóri
yrði afskiptur, en gefið fyrirheit
um að lita á það vandamál sér-
staklega. Það skal og skýrt tekið
fram, að hér var um að ræða
launakostnað i heilt ár, 12 mán-
uði, með orlofi svo að frá verður
að draga þann tima, sem hver og
einn skipverji teldi sér henta að
taka til orlofs. Ekki var reiknað
meö lifeyrisiðgjaldagreiðslum,
friu fæði og margvislegum trygg-
ingarhlunnindum. Samkvæmt
dæminu áttu mánaöarlaun að
geta verið þessi:
Hugsanleg mánaðarlaun, skv. samningi minni skuttogara:
Hækkun miðað við
gildandi samn.
og 1.6.1973:
Skipstjóri kr. 299.884,- 7,4%
1. stýrimaður kr. 224.825,- 10,6%
1. vélstjóri kr. 224.825,- 9,3%
2. stýrim. kr. 187.369,- 17,0%
2. vélstjóri kr. 187.369,- 12,3%
3. vélstjóri kr. 168.640,- 14,8%
Matsveinn kr. 187.369,- 51,0%
Bátsmaður kr. 179.860,- 45.0%
4netam.,hver kr. 168.640,- 44,4%
7 hásetar, hver kr. 149.912,- 33,9%
Þessum hugmyndum var hafn-
að og virtist I þvi efni mestu
skipta kerfisbreytingin, þ.e. að
hverfa frá hinu blandaða kerfi
aflaverölauna og mánaðarkaups
yfir i hrein hlutaskipti (meö lág-
markskauptryggingu). Auk þess
komu fram andmæli við manna-
fækkun frá bæði hásetum, en þó
einkum loftskeytamönnum, sem
áttu að hverfa af skipunum, svo
og vélstjórum.
Þegar hér var komiö ihuguðu
togaraeigendur ný úrræði reist á
gamla, blandaöa kerfinu og 19
Skipstjóri
l.stýrimaður
1. vélstjóri
2. stýrimaður
2. vélstjóri
3. vélstjóri
Bátsmaður
Matsveinn?
4netam., hver
7hásetar,hver
Grundvöllurinn að öllum þess-
um útreikningi er meðaldagsafli
skipanna s.l. ár metinn til ársút-
halds á nútima fiskverðlagi að
mati Þjóðhagsstofnunar.
Framkomnar kröfur nú.
Kröfur þær, sem félög 2. stýri-
manna og vélstjóra hafa nú lagt
fram og ef gengið yröi að þeim,
fækkun manna færi ekkifram, og
ennfremur, að aörir yfirmenn
fengju tilsvarandi hækkanir,
myndi slik samningsgerð auka
útgjöld hvers skips að meðaltali
um 7,4 millj. kr. á ári.
Þetta eru þær kröfur, sem beint
veröa metnar til fjár, aörar kröf-
manna áhöfn. Með tilliti til lág-
launastefnunnar hugðust útgerð-
armenn dreifa sparnaðinum af
fækkun manna jafnt á alla skip-
verja eða, (þó þyrfti e.t.v. að at-
huga sérstaklega laun mat-
sveins). Jafnframt þyrfti að at-
huga og breyta eða afmá úrelt og
óaögengileg ákvæði ýmist úr eldri
samningum eða lögunum frá 23.
marz 1973.
Miöað viö þessar hugmyndir
hækkuðu mánaðarlaun skipverja
hvers um sig um tæpl. 30 þús. kr.
og yrðu sem hér segir:
Hækkun miðað við
gildandi samninga
og 1.6 1973:
kr. 354.163,- 9,3%
kr. 233.450,- 14,7%
kr. 235.934,- 14,7%
kr. 190.386,- 18,9%
kr. 197.094,- 18,1%
kr. 177.161,- 20,5%
kr. 154.246,- 24,3%
kr. 154.246,- 24,3%
kr. 146,974,- 25,9%
kr. 142.152,- 27,0%
ur eru lika, sem eru óljósar og
nýjar og erfitt að meta, sem
myndu hækka þessa upphæð mik-
ið, ef að yrði gengið.
Kröfur undirmanna, sem fyrir
liggja nema um 4 millj. kr. á ári,
en sú upphæð myndi óhjákvæmi-
lega hækka, ef gengið yrði aö
hækkun yfirmanna.
F.l.B. hefur i lengstu lög forö-
ast að bera frásagnir I fjölmiðla
um gang kjarasamninga. Nú
hefur svo margt verið rætt um
þessa kjaradeilu og margt mis-
sagt jafnvel af kunnugum mönn-
um aö félagið sér sig knuiö til að
birta greinargerð þessa.
ÚTGERÐARMÖNNUM SVARAÐ
Félag islenzkra botnvörpu-
skipaeigenda hefur sent frá sér
einskonar greinargerð vegna yf-
irstandandi vinnudeilu, sem
félagið á f við skipshafnirnar á
togurum þeirra útgerðarfyrir-
tækja, sem eru aöilar að F.I.B.
(þ.e. hina stóru togara). Var
þessi greinargerð birt f fjölmiöl-
um i siöustu viku. Er i greininni
skýrt nokkuð frá gangi þessara
deilumála, sem nú hefur i raun
staðið yfir I rúmt eitt og hálft ár,
og jafnframt gerö grein fyrir við-
horfum útgeröarmanna til launa-
kjara og vinnuálags þeirra
manna, sem á togurum starfa. Að
sjálfsögðu klæða fulltrúar F.Í.B.-
manna, sem greinina rita, sig i föt
sanngiminnar i garð togarasjó-
manna, meöal annars eru birtar 2
töflur yfir hugsanlegar mánaðar-
tekjur togarasjómanna, með
þeim kjörum og mannfjölda á
skipunum, sem útgerðarmenn
telja sig geta boöið og álita hæfi-
legt, eins og nú háttar. Sýnast
tekjurnar samkvæmt þessu all
bærilegar.a.m.k. hjá þeim hæstu.
En ekki er allt gull sem glóir.
Við allan þennan málatilbúnað
hefur samninganefnd sjómanna-
félaganna margt að athuga. Til
að fá út þessar hugsanlegu með-
altekjur sjómanna er byggt á spá
Þjóðhagsstofnunarinnar um afla-
verðmæti meðaltogara af stærri
geröinni fyrir yfirstandandi ár.
Er þannig gert ráð fyrir að
meðalaflaskip skili yfir árið 95,6
milljónum króna afla á þvi verði,
sem aflahlutur sjómanna er
reiknaður út frá. Hinu er af skilj-
anlegum ástæðum gengið fram
hjá, hver var reyndin um afla og
aHaverðmæti togaranna á s.l. ári.
Samninganefndin telur sanni
nær að byggja hugmyndir um lik-
legar tekjur sjómanna á reynslu
s.l. árs um aflabjörgð togaranna
og sá meðalafli verölagður á fisk-
veröi þvf, sem nú er skammtað
sjómönnum. Samkvæmt skýrslu,
sem L.Í.Ú. hefur gefiö út um afla-
magn og aflaverðmæti hinna
stærri togara á s.l. ári, byggt á
skiptaverði aflans til sjómanna á
þvi ári, er meöal aflaverömætið á
hvert skip um 58 milljónir króna,
sem gæti vart orðiö meira en um
70 til 72 milljónir með þvi fisk-
veröi, sem liklegt er að verði
meðalverö til skipta á þessu ári.
Eru þessar tölur byggðar á
meðaltali 12 togara af 23, og er þá
sleppt 11 togurum, sem mest töfð-
ust frá veiöum vegna bilana, eða
skemmst úthald höfðu á árinu.
Þannig var afli togaranna I reynd
á árinu 1974 sem mótaði aflahlut
sjómanna á togurunum. Með öðr-
um oröum, útgeröarmenn hafna
þvi að byggja áætlanir sinar um
tekjur sjómanna á skýrslu sinna
eigin samtaka, en gripa heldur
aflaspá ofangreindrar rikisstofn-
unar, þegar það hentar betur, til
aö gylla það, sem þeir hafa uppi,
og kalla boð um bætt kjör sjó-
mönnum til handa. Allir sjómenn
og aðrir, sem þekkja til, vita, að
þarna er gert ráð fyrir hær.ri
meöalafla, en reynsla s.l. árs gef-
ur tilefni til, þvi miður. Þessi
talnaleikur F.l.B. I blööunum og
öðrum fjölmiðlum er þvi gerður
til að sýna það almenningi, sem
ekki þekkir til málavaxta, hærri
tölur varðandi tekjur sjómanna,
heldur en liklegt er, aö geti orðið I
reynd.
Til glöggvunar fyrir almenning
teljum við rétt að gera hér I stuttu
máli nokkra grein fyrir kjara-
málum sjómanna á togurunum,
og hvernig á þessari vinnudeilu
stendur.
Launakjörin á togurunum hafa
verið byggð upp með tvennum
hætti, annars vegar friu fæði og
föstu mánaðarkaupi, sem venju-
lega fylgir eftir breytingum, er
verða á almennum launum I land-
inu.
Hinsvegar á aflahlut, sem
breytist m .a. með verðlagi á fiski,
eins og það gerðist almennt i
landinu á sinum tima. Þetta
launafyrirkomulag, fast kaup og
aflahlutur, hefur verið i gildi frá
þvi togaraútgerð hófst hér á
landi. Sama meginform um laun
á togurum hefur gilt i nágranna-
löndum okkar. Norðmenn, sem
hafa veriö einna fastheldnastir á
aö notast við hlutaskipti við fisk-
veiðarnar, þ.e. hin ævafornu
veiðimannakjör, sem merkja, að
sá, sem litið veðir, fær litið til að
bita og brenna fyrir sig og sitt
skyldulið. Þegar Norðmenn fóru
verulega að stunda fiskveiöar á
togurum nú fyrir fáum árum,
tóku þeir upp þau kjör að greiöa
togaramönnum fritt fæöi og fast
mánaðarkaup og aflahlut. Þannig
er sllkt launafyrirkomuiag, fast
kaup og hlutur, greitt togarasjó-
mönnum meðal okkar nágranna-
þjóða og tekið upp nú nýlega, þar
sem það var ekki áður.
Þegar sjómannafélögin, sem
eru aðilar að kjarasamningum á
togurum, höfðu sagt upp fyrri
samningum i nóvember 1973,
voru kröfur um kjarabætur und-
irbúnar meö aðstoð starfandi
manna á togurunum, og voru þá
allir sammála um að leggja aðal-
áherzlu á að fá fastakaupið hækk-
að verulega. Aðrar kröfur um
hækkun á aflahlut, umbætur á
búnaði veiðarfæra o.fl. þess hátt-
ar voru smávægilegar. Þetta var
um sama leyti og önnur verka-
lýðsfélög voru að ræða viö at-
vinnurekendur um launakjör sin,
um og eftir áramót ’73 og ’74. Út-
gerðarmenn neituðu þá öllum
kjarabótum og töldu, að rétt væri
að biöa og sjá, hvernig færi um
launahækkanir almennt.
Þegar lokið var samningum um
almenna launahækkun i landinu,
sem var 20 til 40% i febrúar og
marz I fyrra og gerðir nýir kjara-
samningar á bátaflotann um likt
leyti, með tilsvarandi hækkun á
kauptryggingu og öðrum kaup-
liöum. Var enn leitað hófanna um
kjarabætur og nýja samninga á
togurunum, og enn svöruðu út-
geröarmenn með algerri neitun á
hverskonar kjarabótum fyrir tog-
arasjómenn. Var þessi algera
neitun nú, eins og á stóð, að öll
launakjör i landinu höfðu verið
hækkuð mikið, nánast ný og
óvenjuleg viðbrögð af hálfu for-
ustumanna F.l.B. Þar sem áöur
hafði tekist um árabil aö fá fasta-
l^upið hækkað umyröalitið til
jafns við almennar kauphækkanir
i landinu.
Um 11 ára tlmabil frá 1962 til
1973 urðu aldrei tafir á rekstri
togaranna vegna vinnustöðvunar
af hálfu háseta einmitt vegna
þess, aö þáverandi forustumenn
F.I.B., Loftur Bjarnason, stjórn-