Fréttablaðið - 01.05.2005, Blaðsíða 8

V erkalýðsforkólfar eru að bugast. Anarkistar, herstöðvand-stæðingar, femínistar og eflaust fleiri hafa breytt svo mikiðásýnd baráttudags verkalýðsins, 1. maí, að vilji er til að
kröfugerðir verði lagðar niður og félagar verkalýðsfélaga hittist
frekar þennan dag, borði saman ís ef veður leyfir, fari í leiki og hafi
eins gaman af og kostur er. Allt vegna þess að boðflennur eru að
hrekja eigendur uppistandsins úr eigin veislu.
Fari svo að baráttudagur verkalýðsins breytist og verði eitthvað
allt annað, skemmti- og gleðidagur kannski, er það samt svo að margt
er óunnið í réttindum verkafólks. Með breyttri heimsmynd nær
baráttan til fleiri þátta en áður. Sem betur eru ekki mörg dæmi um
slæma meðferð á íslenskum starfsmönnum. Þess frekar hafa óþokk-
ar í atvinnurekstri nýtt sér bág kjör verkamanna í öðrum löndum,
verkamanna sem hafa enga úrkosti aðra en taka hvaða vinnu sem
býðst og á hvaða kjörum sem er. Föntunum er sama hvort farið er að
lögum eða ekki, þeir keyra áfram meðan þeir eru ekki stöðvaðir.
Nýverið mætti framkvæmdastjóri slíks fyrirtækis í samtal á
Talstöðinni. Þar heyrði hann aðaltrúnaðarmann við Kárahnjúka-
virkjun lýsa ömurlegri vist tveggja Letta sem fyrirtæki fram-
kvæmdastjórans hafði haft í sinni þjónustu, án allra leyfa, án alls
siðferðis, án réttra launa og svipta mannlegri reisn. Trúnaðarmað-
urinn tók sem dæmi að Lettarnir tveir ættu ekki einu sinni fyrir
sígarettum. „Ef trúnaðarmaðurinn hefur svona miklar áhyggjur af
því hvort þeir eigi að reykja, hvers vegna gefur hann þeim þá ekki
bara sígarettur.“ Á þann veg mæltist framkvæmdastjóra GT-verk-
taka þegar hann hafði hlustað á lýsingar á vondri vist fyrrverandi
starfsmanna sinna.
Það er ekki síst vegna manna eins og þeirra sem reka fyrirtæki líkt
og GT-verktaka sem barátta verkalýðsins tekur aldrei endi, því miður.
Það er ekki síst vegna svona manna sem 1. maí og hefðir dags-
ins mega ekki úreldast. Baráttu í félagsmálum er ekki síður þörf en
í svo mörgu öðru. Vargarnir í rekstri vondra fyrirtækja eru sem
hryðjuverkamenn. Fara ekki að lögum eða reglum og virðast vera
algjörlega tilfinningalausir. Þeir finna ekki til með fólki. Þeir segja
svikin sér óviðkomandi og benda á fáránlegar starfsmannaleigur í
fjarlægum löndum og segja þær bera ábyrgðina. Segjast ekki einu
sinni vita hvaða laun þeirra starfsmenn hafa, bera því að þeir
sjálfir borgi fullnóg og þvo hendur sínar af mannfyrirlitningunni.
Það eru næg verkefni fyrir þá sem vilja berjast fyrir og vernda
mannréttindi. Sama hvort það eru verkalýðsfélög eða annar félags-
skapur. Meðal okkar verður alltaf fólk sem er ekki heiðarlegt. Það
verður að verjast þannig fólki.
Andi 1. maí hefur skipt máli og mun áfram skipta máli. Viðkom-
andi er óskað til hamingju með daginn. ■
1. maí 2005 SUNNUDAGUR
SJÓNARMIÐ
SIGURJÓN M. EGILSSON
Baráttudagur verkalýðsins er í dag. Þrátt fyrir að mikið
hafi unnist í baráttu verkafólks verða alltaf til ný og ný og
viðfangsefni. Þess vegna er ljóst að baráttan er endalaus.
Boðflennur
og barátta
FRÁ DEGI TIL DAGS
Það er ekki síst vegna svona manna sem 1. maí
og hefðir dagsins mega ekki úreldast. Baráttu í
félagsmálum er ekki síður þörf en í svo mörgu öðru. Varg-
arnir í rekstri vondra fyrirtækja eru sem hryðjuverkamenn.
Fara ekki að lögum eða reglum og virðast vera algjörlega
tilfinningalausir. Þeir finna ekki til með fólki.
,,
B A R Á T T U D A G U R V E R K A L Ý Ð S I N S
BSRB gengið í VG?
Björn Ingi Hrafnsson, varaþingmaður og
aðstoðarmaður Halldórs Ásgrímssonar,
er að snúa aftur til starfa eftir fæðingar-
orlof. Á heimasíðu sinni, bjorningi.is, er
hann nú að undrast þann mikla sam-
hljóm sem er á milli skoðana
BSRB og Vinstri grænna.
Ögmundur Jónasson hafi til
dæmis sem þingflokksfor-
maður VG barist gegn
niðurskurði á fjármagni
til Mannréttindaskrif-
stofu Íslands. BSRB hafi
svo ályktað um málið þar
sem fullum stuðningi við
kröfur Mannréttindaskrif-
stofunnar var lýst yfir.
„Enda augljós tenging fyrir
verkalýðsfélög og í raun undarlegt að
ekki skuli hafa fleiri ályktað um þessi
mál,“ segir Björn Ingi.
BSRB segir aðgang að drykkjar-
vatni mannréttindi
Samhljómur um málefni Mannréttinda-
skrifstofunnar er ekki hið eina sem
Björn Ingi bendir á, heldur hafi Ög-
mundur einnig verið óþreytandi að
gagnrýna áform um breytingar á rekstr-
arformi vatnsveitna í landinu. Í síðustu
viku hafi BSRB svo mjög óvænt tekið
upp á því að ræða um málefni vatns-
veitna á fundi sínum, „enda augljós
tenging fyrir verkalýðsfélög og í raun
undarlegt að ekki skuli fleiri hafa ályktað
um þessi mál.“
Tveir hattar Ögmundar
Í lok pistils síns segir Björn Ingi: „Það er
naumast hvaða tengingar Vinstri grænir
hafa inn í BSRB, sérstaklega stjórnina!
Það getur ekki verið að Ögmundur,
þingflokksformaður VG, sé að blanda
sínum málum inn í störf sín sem for-
maður BSRB. Það getur bara ekki verið.
Á meðan launþegar hafa svona forystu,
sem heldur sig við aðalatriðin og er ekki
sí og æ að blanda sér í pólitísk deilu-
mál, eru þeir í góðum málum...“ Nú er
tenging milli félaga og stjórnmálamanna
ekkert nýtt af nálinni og ekki hægt að
búast við að Ögmundur skipti um skoð-
anir eftir því hvort hann er þingmaður
eða formaður þá stundina. Þá er bara
hægt að velta fyrir sér hvort BSRB er
með skoðanir á „röngum málum“.
svanborg@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 – prentmiðlar RITSTJÓRI: Kári Jónasson FRÉTTARITSTJÓRAR: Sigurjón M. Egilsson og Sigmundur Ernir Rúnarsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FULLTRÚI RITSTJÓRA:
Guðmundur Magnússon RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN OG AUGLÝSINGAR: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐAL-
SÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is UMBROT: 365 – prentmiðlar PRENTVINNSLA:
Ísafoldarprentsmiðja ehf. DREIFING: Pósthúsið ehf. dreifing@posthusid.is Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
Ég er hættur að þekkja fræga
fólkið á Íslandi. Altso; stóran part
af því. Samt er það frægt, að mér
skilst. En þó ekki frægara en svo
að þegar ég fletti blöðum og tíma-
ritum og rek augun í glaðværa
leikara og plötusnúða og rokkara
og tískulöggur sem eiga að heita
ofboðslega frægir, þá ... ja, kem
ég þeim ekki fyrir mig. Mörgum
hverjum.
Það er að verða til frægt fólk á
Íslandi fyrir það eitt að vera
frægt. Þetta er svo að segja sjálf-
bær þróun; ólíklegasta fólki er
skotið upp á stjörnuhimininn –
eða skýtur sér þangað sjálft – og
er haldið uppi af fjölmiðlum eins
lengi og keilur galdramannsins
haldast á lofti. Frægðin sumsé
viðheldur sjálfri sér. Og sögurnar
grassera eins og gorkúlur í feitri
mýri. Þetta er náttúrlega svo-
lítið sérstakt. Og þegar spurt
er hvaðan frægð þessa fólks er
sprottin standa flestir á gati,
en vita hitt betur að það er
mikið í umræðunni, jafnvel að
endemum, ef ekki alræmt.
Ég er sumsé hættur að
þekkja fræga fólkið á Íslandi.
Margt hvert.
Sem er fötlun. Umræðufötl-
un. Hún lýsir sér í því að þegar
talið berst að sögum af fólki
sem hefur til dæmis lent í
svakalegum skilnuðum eða
skundað út úr skápnum, þá
þekkir maður ekki forsöguna.
Og skilnaður og skápur eru
náttúrlega fyrst og fremst
spurning um forsögu. Ágenga
og opinskáa.
Þannig renndi ég á dögun-
um yfir lista af frægu fólki
sem var að skilja hvert við
annað og áttaði mig á því að ég
þekkti aðeins ríflega helftina
af þeim huggulega hópi. Hitt
var ókunnugt fólk í mínum
augum. Samt frægt. Ofboðs-
lega. Skilst mér. Og skilið.
Blessað fólkið.
Man þegar ég stóð frammi
fyrir Bessa Bjarnasyni í fyrsta
skipti á ævinni fyrir nokkrum
áratugum. Ég var á að giska átta
ára gutti og Bessi var að fara að
leika í Galdrakarlinum í Oz uppi á
vörubílspalli á Ráðhústorginu á
Akureyri í kalsaveðri á sautjánda
júní og fékk mig – allsendis
óundirbúinn – til að leika hundinn
Tótó í uppfærslunni. Sem ég og
gerði ... alveg þokkalega. Hroll-
kaldur. En þarna stóð ég sumsé í
fyrsta skipti á ævinni frammi
fyrir frægum manni. Þjóðfræg-
um. Og nánast þjóðargersemi.
Það var undarleg tilfinning.
Þetta var árið sem sjónvarpið
kom norður – í sauðalitunum. Og
þar af leiðandi hafði þessi lands-
kunni leikari ekkert verið að
þvælast fyrir mér á öldum ljós-
vakans. Ég hafði séð hann
nokkrum sinnum í blöðunum – og
á þeim tíma var það nóg til að
njóta frægðarinnar. Eftir þetta
varð Bessi mælikvarði minn á
frægð; mín vísitala á vinsældir.
Menn voru ýmist undir eða yfir
Bessa. Fæstir yfir.
Svo hafa árin liðið.
Grandvör og geðþekk kona á
mínu reki benti mér á það á dög-
unum að sér væri farið að leiðast
það óskaplega hvernig fjölmiðlar
töluðu endalaust við sama fólkið.
Og hömpuðu eilíflega einhverjum
hópi ofurfrægra sem væri ýmist
að skilja eða skunda inn kirkju-
gólfið, alsæll og ofurmálaður. Ég
hlustaði á þessa konu um stund af
því hún talaði af viti; sagðist geta
samsinnt henni að mörgu leyti en
benti henni á þann kost að fletta
yfir þetta efni. Hún spurði á móti
afhverju fjölmiðlum væri það
svona mjög í mun að eltast alltaf
við sama fólkið; hvort þeir ættu
ekki miklu fremur að endur-
spegla fjölbreytnina í samfélag-
inu – og forðast einhæfnina,
endurtekninguna, áráttuna. Ég
svaraði því til að fræga fólkið
seldi; svoleiðis væri það bara ...
já, frægðin kitlaði. En þá kom hún
með þessa setningu sem ég hef
verið að dröslast með í hausnum á
mér síðustu daga: En fræga fólkið
er bara ekki lengur frægt ... og
svo bætti hún við; ekki nema brot
af því.
Sumsé það.
Og fleiri en ég sem þekkja ekki
lengur landsþekkta menn og
konur.
Íslensk frægð er annars sér á
parti. Boðleiðirnar í samfélaginu
eru svo ógnarstuttar að algerlega
ókunnugur maður getur komist á
allra varir á augabragði. Kortér
hér og þar í spjallþáttum sjón-
varpsstöðvanna gerir það að
verkum að landsmenn allir hafa
séð sama manninn og myndað sér
skoðun á honum. Ef menn eru
ekki spyrjendur eru þeir við-
mælendur. Og ef þeir eru ekki
spjallþáttastjórnendur eru þeir
fundarstjórar. Og ef ekki það; þá
stofna þeir dagblað.
Tökum dæmi:
Einu sinni var sá sem þetta
skrifar ráðstefnustjóri á yfir-
gripsmikilli og alþjóðlegri ráð-
stefnu um ferðamennsku á norð-
urhjaranum sem haldin var í
Reykjavík. Á milli fróðlegra er-
inda var tekið við mig viðtal um
ferðavenjur mínar fyrir aðra af
tveimur sjónvarpsstöðvum
landsmanna sem þá voru við
lýði. Um kvöldið var viðtalið
sýnt – í sömu mund og ég las
fréttir á hinni sjónvarpsstöð-
inni. Daginn eftir spurði erlend-
ur fyrirlesari á ráðstefnunni
hverju þetta sætti; hann hefði
séð mig stjórna ráðstefnunni
sama dag og ég hefði birst á báð-
um sjónvarpsstöðvunum, jafnt
sem viðmælandi og þulur. Ég
gat ekki svarað manninum með
öðrum orðum en þeim að við
værum fámenn þjóð.
Sem við erum.
Eftir á að hyggja er að verða
til allnokkur hópur fólks sem
telja verður til ofnotaðra Íslend-
inga. Hann skýtur upp höfðinu
hvar sem farið er; endurtekur sig
í hverjum þættinum af öðrum,
opnar sig í einu tímaritinu af öðru
– og nær saman og sundur í einka-
lífi sínu fyrir opnum tjöldum.
Þetta er að verða æ stórri hópur
og æ meira áberandi eftir því sem
fjölmiðlum fjölgar; hann kaupir
sér eldhús og sumarbústað fyrir
allra augum, mætir í leikhús og
líkamsrækt í opnugreinum og
sest svo niður í morgunþættina
daginn eftir og tjáir sig enn og
aftur um atburði líðandi stundar.
Þetta er ný stétt á Íslandi; for-
síðufólkið – skilgetið afkvæmi
skringilegrar fjölmiðlaþróunar
sem leggur áherslu á frægð og
forvitni. Og umfram allt stjörnur.
Og í því efni er lykilatriði að
stjörnublaðamenn tali við
stjörnuviðmælendur. Og helst
ekki um neitt sérstakt. En skilnað-
ur sakar ekki. ■
Ofnotaðir Íslendingar
FR
ÉT
TA
B
LA
Ð
IÐ
/T
EI
KN
IN
G
: H
EL
G
I S
IG
U
RÐ
SS
O
N
TÍÐARANDINN
SIGMUNDUR ERNIR RÚNARSSON
Eftir á að hyggja er
að verða til allnokk-
ur hópur fólks sem telja
verður til ofnotaðra Íslend-
inga. Hann skýtur upp höfð-
inu hvert sem farið er;
endurtekur sig í hverjum
þættinum af öðrum, opnar
sig í einu tímaritinu af öðru
– og nær saman og sundur í
einkalífi sínu fyrir opnum
tjöldum.
,,