Fréttablaðið - 22.05.2005, Qupperneq 8

Frjáls verslun
Morgunblaðið hefur þá sérstöðu á ís-
lenskum fjölmiðlamarkaði að það telur
sig hafa skýra og sjálfu sér samkvæma
stefnu í öllum helstu þjóðfélagsmálum.
En ekki er blaðið alltaf sjálfu sér sam-
kvæmt. Í gær birtist til dæmis athyglis-
verður leiðari um ávinninginn af ýms-
um ódýrum varningi sem hægt er að
kaupa austur í Kína og dæmi nefnd
um ódýr en vönduð
föt. Eru þeir sem tala
fyrir innflutningskvót-
um á kínverskar vörur
harðlega gagnrýndir. „Það eru ekki að-
eins framleiðendur og launþegar í Kína
sem græða á frjálsum viðskiptum með
vefnaðarvöru. Neytendur á Vesturlönd-
um græða, því að þeir fá ódýrari vöru.“
Arðrán
Í leiðara blaðsins 31. desember sl.
kvað við annan tón. Í tilefni af því að
íslensk flugeldaverksmiðja gat ekki
keppt við ódýra flugelda frá Kína skrif-
aði ritstjórinn: „Hvers vegna er útilokað
að keppa við Kínverja í verði? Ástæðan
er sú, að launakostnaður í Kína er ekki
nema brot af því, sem tíðkast hér á Ís-
landi og annars staðar á Vesturlöndum.
... Hvað felst í
því, að ódýr-
ara sé að
framleiða
nánast hvað sem er í Kína? Í því felst
arðrán okkar Vesturlandabúa á kín-
versku alþýðufólki. Nú fyrir jólin var frá
því skýrt hvers vegna sum leikföng eru
ódýr. Það er vegna þess, að þau eru
framleidd í barnaverksmiðjum í Kína.
Börn vinna í leikfangaverksmiðjum sjö
daga vikunnar. Vinnudagurinn er langur
og þau fá aldrei frí. Þess vegna eru
leikföng frá Kína ódýr“.
Neysluæði
Og ritstjórinn spyr: „Viljum við að vel-
megun okkar byggist á fátækt og þján-
ingum annars fólks? Einhverjir munu
svara þessum spurningum á þann veg,
að það sé betra fyrir þetta fátæka fólk
að hafa einhverja vinnu og einhver
laun en enga vinnu og engin laun. En
er það svar, sem við getum sætt okkur
við?... Þetta er kannski umhugsunarefni
fyrir þjóð, sem er gersamlega að tapa
sér í neyzluæði. Eða er henni kannski
alveg sama?“
Þögnin er í útrýmingarhættu.
Stórkostlegt undanhald hennar
hefur verið skipulagt af alls konar
mönnum sem telja brýnna að
trufla eyrun en að gefa þeim frið.
Eins og þögnin er nú yndisleg.
Kyrrðinni hefur víðast hvar
verið úthýst á kaffihúsum og mat-
vörubúðum. Hún hefur fyrir
margt löngu verið gerð brottræk
úr dekkjaverkstæðum og hár-
greiðslustofum. Hún yfirfyllir allt
í tískuvöruverslunum. Það er eins
og ekki sé lengur hægt að bjóða
upp á nokkra þjónustu án þess að
ískrandi hávaði fylgi með í kaup-
bæti. Rétt eins og langmenntaðir
markaðsfræðingar séu búnir að
sanna það í eitt skipti fyrir öll að
enginn kaupi nokkurn
skapaðan hlut nema hann
sé dofinn í hlustunum og
hreint alveg yfirbugaður af
þungum og ágengum takti
sem tifar í hátölurunum allt
í kring .
Þögnin er á góðri leið
með að verða að takmark-
aðri auðlind á við þorsk og
olíu. Hún á sér ekki lengur
öruggan griðastað. Jafnvel
ekki á Íslandi sem er að
mestu leyti óbyggt; hávað-
inn er alltaf að breiða úr
sér – og nema ný lönd.
Gekk upp á Esjuna um
daginn í hópi nokkurra
fjallamanna. Sem er ekki í
frásögur færandi fyrir aðr-
ar sakir en þær að maður-
inn sem fór á undan mér
upp slóðann – allsendis
hressilegur sláni á fertugs-
aldri – hafði vafið ein-
hverju hljómtæki um höfuð
sér. Út á milli þess og eyrna
hans smaug gassalegt
þungarokk og hvolfdist yfir
okkur sporgöngumennina.
Aftar í röðinni heyrðist af
mæli manna að líklega
væri þetta Megadeth sem
maðurinn væri að hlusta á.
Eða eitthvað þaðan af verra
vonskurokk. Nema hvað ...
einhvern veginn fannst
mér Esjan ekki heimavöllur
dauðarokksins þetta síðdegi
þegar sólin gyllti hlíðar gamla
borgarfjallsins. Ég bankaði því í
aðra öxlina á manninum og spurði
hvort hann væri ekki til í að
lækka svolítið í viðtækinu; það
læki svo mikill hávaði út um eyru
hans. Hann hváði með hvellu
öskri; hvað ég væri að meina. Svo
lækkaði hann svolítið í tækinu en
þó ekki meira en svo að ómurinn
af Megadeth hélt áfram alla leið
upp á topp. Og það á Esjunni.
Nokkrum dögum seinna var ég
staddur úti í Flórída, nánar til tekið
í molli sem nefnt er eftir sjálfu
fylkinu – og svipaðist um eftir
töffaralegum bol á táningspilt úr
mínum genum. Fatabúðin fannst
að lokum, en með þeim ósköpum
að þar var ekki hægt að hugsa
fyrir hávaða; gríðarlegt rokkið
gekk yfir í þungum bylgjum og
afgreiðslumaðurinn virtist í ein-
hvers konar móki aftan við kassa-
borðið og tók undir í viðlaginu eins
og hann væri staddur í steypibaði
heima hjá sér. Mér fannst þetta
absúrd. Loksins þegar ég hafði náð
athygli mannsins og gat komið út
úr mér heillegri setningu um
stærðir og efnisval, renndi maður-
inn augunum eftir andliti mínu og
sagði; say again. Mér tókst að
öskra því út úr mér hvort hann
ætti þessa boli í annarri stærð. Allt
í kring nötraði rokkið. Og viðbrögð
mannsins voru ekki gáfulegri;
what? Ég velti því fyrir mér hvort
ég ætti að skrifa ósk mína niður á
blað en lét mig loks hafa það að
færa annan lófa minn að eyra
mannsins og bergmálaði upp í
eyrnagöngin á honum ósk mína
með nægilegum styrk og stunum.
Keypti svo einn bol. Gekk út, ger-
samlega ringlaður.
Viku seinna lét ég klippa á mér
kollinn heima á Íslandi. Í sjálfu
sér saklaust. Og þarna sat ég í
stólnum og dillandi diskóið djöfl-
aðist í öllum hornum. Laglegur og
limafagur hárgeiðslumaðurinn
dansaði í takti í kringum mig á
meðan hausinn á mér sökk ofan í
bolinn. Þvílíkt lagaval. Þvílíkur
styrkur á stunum söngvarans.
Smám saman hafði ég mig í það að
biðja manninn um að lækka í
þessum ósköpum – og til vara ...
að skipta um lag. Hann bretti upp
á andlitið; hva ... hvort ég fílaði
ekki grúvið. Og eftir að svar mitt
reyndist vera nei fékk ég á tilfinn-
inguna að áhugi hans á hári mínu
færi þverrandi. Líklega hafði
hann aldrei klippt nokkurn
mann í þögninni einni
saman.
Kannski er þögnin orðin
svo sjaldgæft fyrirbrigði í
vestrænu samfélagi að
mönnum bregði við hana.
Mér líst til dæmis ekki
lengur á blikuna þegar ég
kem heim til mín og allt er
hljótt; þar er vanalega
kveikt á þremur sjónvörp-
um, tveimur tölvum,
nokkrum græjum og gít-
armagnara á efri hæðinni.
Ef til vill er það svo að
þögnin feli í sér óttann,
varnarleysið, vonleysið.
Jafnvel að þögnin sé til
marks um að eitthvað al-
varlegt sé að; uppfylling-
una vanti, sjálfa lífsfylling-
una ....
Það má líka vel vera að
ég sé orðinn krumpaður
karl af aldri og ónotum.
Fimmtugsaldurinn sé far-
inn að segja alvarlega til
sín. Svona ... já, nákvæm-
lega svona sé gangur lífs-
ins – og galsinn allur að
baki. En líklega má minna
vera.
Fyrir allmörgum árum
voru stofnuð samtök gegn
hávaða á höfuðborgar-
svæðinu. Eðli málsins sam-
kvæmt hafa þau samtök ekki far-
ið um með hávaða og látum. Og
smám saman urðu þau þögninni
að bráð, skilst mér. Svona samtök
eiga auðvitað að ganga í endur-
nýjun lífdaganna – og efna til
hljóðra mótmæla, til dæmis á Ing-
ólfstorgi, Ráðhústorgi, Silfurtorgi
– og hvað þau nú heita öll þessi
yfirgefnu og mannlausu torg á
Ísalandinu. Það er nefnilega ekki
nóg að banna reykingar á opinber-
um samkomustöðum þegar allur
hávaðinn situr eftir ... alls staðar,
hvarvetna, jafnvel þar sem síst
skyldi, svo sem í ungbarnaversl-
unum þar sem litlu börnin manns
vakna með harmkvælum í vagni
sínum af því útvarpið er svo hátt
stillt hjá tyggjandi afgreiðslu-
stúlkunni.
Ég veit ekki hvort er óhollara;
óbeinn reykur eða þráðbeinn há-
vaði. ■
I ngibjörg Sólrún Gísladóttir er ótvíræður foringi Samfylk-ingarinnar eftir glæsilegan sigur í formannskjöri flokksinsí gær. Það er sigur að verðleikum. Úrslitin komu ekki á
óvart en voru afdráttarlausari en margir áttu von á eftir öfluga
varnarbaráttu Össurar Skarphéðinssonar.
Formannskjör Ingibjargar Sólrúnar markar ákveðin tíma-
mót í jafnréttisbaráttu kvenna. Hún er að vísu ekki fyrsta
konan sem verður formaður í stjórnmálaflokki. Margrét Frí-
mannsdóttir var á sínum tíma formaður Alþýðubandalagsins og
Jóhanna Sigurðardóttir formaður Þjóðvaka. En ólíku er saman
að jafna, því Samfylkingin er langtum öflugri flokkur og með
mun breiðari skírskotun til kjósenda en Alþýðubandalagið og
Þjóðvaki höfðu. Ingibjörg Sólrún er því í rauninni fyrsta konan
sem kemst í þungavigtarflokk íslenskra stjórnmálaforingja.
Bein kosning formanns með þeim hætti sem Samfylkingin
framkvæmdi er nýmæli í íslenskum stjórnmálum. Þessi aðferð er
óneitanlega lýðræðislegri en kosning sem bundin er við þann tak-
markaða hóp sem sækir landsfundi flokkanna. Hlýtur það að
verða umhugsunarefni fyrir aðra flokka hvort þeir eigi ekki
einnig að taka upp þetta skipulag. Einkennilegt er samt að um átta
þúsund manns af tuttugu þúsund sem skráð hafa sig í Samfylking-
una skuli ekki hafa notfært sér rétt til þátttöku í formannskjör-
inu. Sú spurning vaknar til hvers fólk skráir sig í stjórnmálaflokk
ef það lætur sér standa á sama um stefnu hans og forystu.
Samfylkingin er næststærsti stjórnmálaflokkur landsins og
hefur verið mjög nálægt Sjálfstæðisflokknum í fylgi í nokkrum
skoðanakönnunum á undanförnum mánuðum. Þessi staða skap-
ar flokknum mikil tækifæri en þrengir um leið ákveðna sam-
starfsmöguleika í stjórnmálum. Tækifærin felast í þeim mögu-
leika að Samfylkingin verði forystuflokkur íslenskra stjórn-
mála og Ingibjörg Sólrún leiði nýja ríkisstjórn eftir þingkosn-
ingar 2007. Vandinn er sá að um leið og Samfylkingin er orðin
jafn stór og Sjálfstæðisflokkurinn dregur mjög úr líkum þess
að þessir tveir flokkar geti starfað saman í ríkisstjórn, en það
er að margra áliti frjórri kostur en samstarf Samfylkingar við
Framsóknarflokk og Vinstri græna.
Sigur Ingibjargar Sólrúnar í formannskjörinu beinir nú kast-
ljósinu að henni sem aldrei fyrr. Hún er fyrsta konan sem á
raunhæfa möguleika á því að verða forsætisráðherra. En það
eru tvö ár til næstu kosninga og margt getur breyst á þeim
tíma. Samfylkingin mun að líkindum sækja í sig veðrið nú á
næstu mánuðum en síðan er það úthaldið sem öllu skiptir. Segja
má að Samfylkingin hafi sjálf átt sök á óförum sínum í síðustu
þingkosningum. Óskýr stefna í veigamiklum málum og ógæti-
leg ummæli Ingibjörg Sólrúnar í kosningabaráttunni, sérstak-
lega í ræðunni frægu í Borgarnesi, sköðuðu flokkinn. Af þessu
tvennu verður hún að læra. Hún þarf að tala skýrt en gætilega.
Og það verður að útskýra betur en fram að þessu hefur verið
gert hvað Samfylkingin raunverulega stendur fyrir og hverju
hún vill breyta í íslensku þjóðfélagi. ■
22. maí 2005 SUNNUDAGUR
SJÓNARMIÐ
GUÐMUNDUR MAGNÚSSON
Ótvíræ›ur foringi
Samfylkingarinnar
FRÁ DEGI TIL DAGS
Sigur Ingibjargar Sólrúnar í formannskjörinu beinir
nú kastljósinu a› henni sem aldrei fyrr. Hún er fyrsta
konan sem á raunhæfa möguleika á flví a› ver›a for-
sætisrá›herra.
Stökktu til
Rimini
2. júní frá kr. 29.990
Verð kr. 29.990 í viku
/ kr. 39.990 í 2 vikur
Netverð á mann, m.v. hjón með 2
börn, 2-11 ára, í íbúð í 1 eða 2 vikur.
Flug, skattar, gisting og íslensk
fararstjórn. Stökktu tilboð 2. júní.
Verð kr. 39.990 í viku
/ kr. 49.990 í 2 vikur
Netverð á mann, m.v. 2 í stúdíó/íbúð í
1 eða 2 vikur. Flug, skattar, gisting og
íslensk fararstjórn.
Stökktu tilboð 2. júní.
Heimsferðir bjóða ótrúlegt tilboð til
Rimini þann 2. júní. Njóttu fegursta
tíma ársins á þessum vinsælasta
sumarleyfisstað Ítalíu við frábæran
aðbúnað. Þú bókar og tryggir þér
sæti og 4 dögum fyrir brottför færðu
að vita hvar þú gistir.
Háva›avæ›ingin
gm@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 – prentmiðlar RITSTJÓRI: Kári Jónasson FRÉTTARITSTJÓRAR: Sigurjón M. Egilsson og Sigmundur Ernir Rúnarsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FULLTRÚI RITSTJÓRA:
Guðmundur Magnússon RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN OG AUGLÝSINGAR: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐAL-
SÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is UMBROT: 365 – prentmiðlar PRENTVINNSLA:
Ísafoldarprentsmiðja ehf. DREIFING: Pósthúsið ehf. dreifing@posthusid.is Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
TÍÐARANDINN
SIGMUNDUR ERNIR RÚNARSSON
Kannski er flögnin
or›in svo sjaldgæft
fyrirbrig›i í vestrænu sam-
félagi a› mönnum breg›i vi›
hana. Ef til vill er fla› svo a›
flögnin feli í sér óttann, varnar-
leysi›, vonleysi›. Jafnvel a›
flögnin sé til marks um a› eitt-
hva› alvarlegt sé a›; uppfylling-
una vanti, sjálfa lífsfyllinguna...
,,
FR
ÉT
TA
B
LA
Ð
IÐ
/T
EI
KN
IN
G
: H
EL
G
I S
IG
U
RÐ
SS
O
N