Atuagagdliutit - 09.02.1961, Page 23

kivdlio-tiancK
agdl.
Sv. Heinild
nikatdlun^anerdlo
danskit ilerKorigsårnigssamik kalåtdlinut uparuartussiniartar-
nerat pissuteKarpoK nikatdlungassumik pissuseKarnermik, na-
korsauneK dr. med. Svend Heinild OKarpoK, agdlautigissame ma-
ne ersernigsardlugo Kalåtdlit-nunåne Kåumarsainerup iliniarti-
tauneruvdlo angnerulernigssanik pissariaKartitsineK
kina åma taima isumeriatårnersoK
naluvara, tåssångåinardle Sanap nag-
dliutorsiortarfiane Nungme ilagsing-
nigtoKardlune nerrisilerugtortut igalåt
sague igdlikartineKarput — sunauv-
fauna Kalåtdlit-nunånitdluta!
tarKama silativtine mitdlutip angu-
mainagåne KaersoK tungujorugtisima-
ssok åjavna avangnavtine unuap Kilå
augpilangnera tungussarpatdlagsima-
ssok, kujativtine Sanap atåne kanger-
dliumaningua isortiarralårdlune —
Napolip kangerdliumamga alianait-
sorssuaic sugssaK. Nup ilisarnautå
SermitsiaK nuissat uligarsimavåt, nu-
isarnga aumårtutut itortaKariardlune
Kaugdlorinauvdlune. sormitauvauna
sanilima arnap månékorpiaK aperigå-
nSa nikatdlunganerup kivdligtiane-
ruvdlo suna åssigingissutigineråt? Ka-
n°K ilivdlune entarsaut taimåitoK Ka-
låtdlit-nunåne Kagfagsinauva? imalu-
avdlane taimatut apenuiteKarto-
Karsinåunginerame? erKarsåumut OKi-
liatdlautauvoK Sanap kangerdliuma-
^'ngua Kingerdlugo pisorujomeK, si-
lainaK minguitdlune, panerdlune infi-
rnaringnardlUnil0, måssa unuaugalu-
artoK KåtigoKartariaKarane. atago,
Kalåtdlit-nunåt kisitsit nautsorssutit-
dto atordlugit OKa'lugpalårineKarsi-
naungitsoK, erKartoriartigo. imana ta-
mane pisugtuarujortitdlune kagdluar-
■ neKarsinauvoK inup niaKuata saornga,
tamåname nordlit iliveKarfigisimang-
^assuk, imaKalo niancup saornga ti-
gujurnatdlerneKåsaoK, måssa ingerdla-
vigissaK avdlångutsailiugaugaluartoK.
uvagut åma Kalåtdlit-nunånukartar-
tutut avdlatutdle plngortitarssuarmit
kguartarineKarsijmavugut.
måne sut tamarmik avdlauvdluinar-
put — Kanordlunit pissoKariatårsinau-
V°K, Kalåtdlit-nunånilo sutdlunit ta-
KamoriarneKarsinåungitdlat. oKautsit
taimåitut Danmarkimit autdlartinani-
_ tusångunarserérsarput. tåukule ait-
sat påsilernarput uvdlåK tamåna ting-
missartumik Tuno Angmagssagdlup
erKåtigut Karssutilemarmat, sermer-
ssuaK Nansenip 1888-ime itivigkame,
silarssuarme tamarme tusåmassångu-
tigalugo, avKUtigisima'sså avangnar-
Kutingåtsiardlugo akuneK migssiliui-
nardlugo Kulautdlugo. tamatumane
Pernåumik takunarpoK KaKortuinar-
ssuaK isoKångitsussåK, sermip aung-
Peranik tungujuårtunik taseKartiter-
dlunilo kugtalik.
nikatdlunganarsingilaK kivdligtia-
narsivdluardlunile tingmissartumik
kanigdliartuaortitdlugo Kangerdlug-
ssuaK, inuiagssuit suliaisa tupingnar-
tut ilagingisåt, takussutigssauvdluar-
tutdle ilåt inuit piumagångamik Ka-
n°K angussaKarsinaunerånik. ukiut 20
matuma sujornagut tamåna inoKångi-
vigsimavoK inuvfigssåungivigdlunilo.
sordlule amerikamiut oieartut: åjor-
nartut erninardluinaK suliarissarpa-
^mt, tupingnartuliatdle sivisunerulår-
tumik. Kanortordle ama tamåna Ka-
låtdlit-nunane OKausingnåjuinarniar-
dle, takuinariartigulo tupingnartuliat
Kanon tungåsiortigilersinaunerivut.
tamåna pivdlugo oKartariaaKrpunga
Kalåtdlit-nunanérémikut amerika-
miut ilalernarnerulersartut, isuma-
kartoKarunångingmåme sékutoKar-
nermut pingåruteKantut sagdlersauti-
neKartuartugssaussut! sordlo nalune-
kangitsoK amerikamiut nunarssup i-
lånut sumutdlunit plnarsmåungitdlat
kisiåniuna imermik nigdlertumik ki-
ssartumigdlo Kivssatdlainartagkamik
atortulersuilerdlutik, aitsåme tåssa
Kalåtdlit-nunane!
atagule kivdligtianermik OKauseu u~
terfigiiåriartigo. ilumorpoK OKauseir
téuna nalivtine nikatdlungavfiussyme
asigssuerpalugtumik isumaKartineKa-
lersimangmat, misigigtajanermik på-
sineKartardlune. soruname Kalåtdlit-
nunåliartariaKångikaluarpOK OKautsit
tåuko mardluk sentimentalitet, kiv-
dligtianeK imalunit misigianeK åma
melankoli, nikatdlunganeK, isumaku-
lungneu, KanoK assigingissuteicartut
påserusuinardlugo, isumaKarpungale
tåuko mardluk åssigingissutåt silar-
ssup ilainit avdlanit Kalåtdlit-nunåne
ersserKaringnerussoK.
kalåtdlit misigiassuvdlutigdlo kiv-
dligtiassuput, tåssa pissusiåne ilor-
dlerpåme malungnarmat pingortitar-
ssuarmut tatigingningneK tuniusimav-
dluarnerdlo. kalåtdlit inuiagtutdle av-
dlatut inunerme sigssuertuinåungit-
dlat inunerup nangmineK puilavfiani-
Iusok itdlutik. anersåkut nakussutåt
aulåikauvdlunilo eKitersimavoK, nu-
nanile sujumukartune kitdlermiut ta-
matumuna pissusiat siémarsimaneru-
ssutut iseriagtututdlo itdlune. kalåt-
dlit taimatut ingmingne torKåmave-
Karnermikut åssigait inuiagpagssuit
avdlat kinguarsimassunik taineKartar-
tut.
kalåtdlit inuvfigissamik avatånitu-
nut atåssuteKångitdluinamerat tamå-
na erKailerdlugo akingmivfigingitsu-
gagssåungilaK kitdlermiut kigsautigi-
ssåinartagåt, nangmingneK kulturi-
mingnik takornartat åma pigiliussissa-
riaitarnerat. tamatuminga åssersutig-
ssarpagssuarnik taissaKartoKarsinau-
vok. kingulerutordle tåssa kivdligtia-
neK imalunit misigianeK, isumaga nå-
pertordlugo inunermut erssiutaussoK,
nikatdlunganerdle toKumut erssiu-
tauvdlune. Kalåtdlit-nunåne nikatdlu-
ngassut tåssa danskit, suliartordlutik
aggersimassut, nuliaitdlo åmale dan-
skit Kalåtdlit-nunåne aulajangersima-
ssumik najuganartut. taimåitumigdlu-
na danskinut Kalåtdlit-nunåliamiar-
tunut ilitsersume atuagånguame tor-
ratdlavigdlugo taineKarsimassoK inuit
isumarujungniartåinartut, tamåko si-
aniutilugtortugait, Kalåtdlit-nunåliar-
nigssamik erKarsartariaKångitsut ila-
sautiginartugssaugamiko inuialårssu-
arme angalaomeK naleritsagsautigi-
naviarnago. tamåna erKordluinarpoK.
uvanga tamatumunga ilångussaKalå-
rusugpunga: kivdligtiassumut Kalåt-
dlit-nunåt silarssuarme nunagssar-
KingnerpaugunarpoK, nikatdlungassu-
mutdle isumarujugtumutdlo uneriv-
f ipaj åginaugunardlune.
imaKa danskit nikatdlungassarnerat
isumarujugtarneratdlo taimatut OKau-
tigisavdlugo ingassagpatdlåraluarpou,
åmale taimatorpiaK påsineKåsångilaK.
tamånale åssersuteKarfiginiarpara a-
lianaersåmerungitsumik, sordlume ni-
katdlunganermut tungatitdlugo ilior-
tariaKartoK. naitsumik OKautigalugo:
imigagssaK.
Kalåtdlit-nunåne angalaoråine kikut
tamaisa oKaloKatigissardlugit måna
tusartuartariaKarpoK: å, ila ajoralua-
KaoK kalåtdlit imerpatdlåKigamik, i-
migagssamik ajomartorsiut Kanoruna
tåssa piniåsavarput? Danmarkimut
uteråine Kimagtardlunilo Kalåtdlit-
nunånisimanermik OKalugpalåleråine
åma taimatut pissoKartaraoic. sivitsu-
ngitsoK påsissariaKarpoK Kalåtdlit-nu-
nånut tungassumik sumigdlunit er-
Kartuisitdlune minutit mardluk Kå-
ngiuteriångitsut tusarnårtut ilånik
nåmagigtaitsumik kipititsissoKartar-
toK OKartumik: ajoraluaKaorme tåjav-
kuamiut imlngerpatdlåKigamik.
atago tamåna historiemut imalunit
kulturhistoriemut tungatitdlugo Ki-
merdloriartigo. amerdlanertigut imåi-
tarpoK inuit kinguarsimanerussut su-
j uarsimanerussunit tiklneKarrångata
åssigingitsutigut ajortorsiutigssaKaler-
sardlune. nunasiaKardluartut nunasi-
åine pissutut ajortigissumik Kalåtdlit-
nunåne kulturimik avdlamik sunerne-
Kamerup nagsatarissainik nalautaKar-
toKarsiméngilaK, taimåikaluartordle
uvagut danskit måssa piligssungika-
luardluta pisinaussarput nåpertordlu-
go kalåtdlinut ajornartorsiutigssanik
pilersitsiniarsimavugut. åssersutitume
takoriarsiuk nakorsap A. Berthelsenip
Kalåtdlit-nunåne nåpautinik atuagki-
amine agdlagå: kavfisortarnerup tu-
patorneruvdlo Kalåtdlit-nunåne ani-
ngaussatigut ajomartorsiortitsilersi-
manera ukiut ingerdlaneråne isuma-
kulungnartoKartineKardlune OKatdlisi-
gineKartarsimavoK. nakorsaunerup
Rudolphip uvdlorsiutine 1844-mingå-
nérsut autdlamerpai ilisimatitsissuti-
giniardlugo kavfimik niorKuteKame-
rup angnertusinera pissutaugunartoir
kalåtdlit nåkinarssusianut tåssa kav-
fingernermit tunissamik amerdlaner-
ssait pingårtumik åminik akigssarsia-
tik kavfisiutigissarmatigik. ukiut mar-
dluk Kångiutut eand. med. Sommerip
agdlautigå kalåtdlit isumåissusiat pi-
riaKartinerpaussatik agdlåt akiginiar-
tarmatigik kavfisiutigssaKarumavdlu-
tik, oKautigålo pigssardliornerånut ta-
måna pissutaugunartOK.
ukiut 100 matuima sujornagut OKau-
serineKartut tåuko ardlåinåtdlunit mi-
nineKarsimångilaK aussame Kångiu-
ngåne Kåreasungnat tungujuårdlutik
Kassertut, sagdliartait orpigålungnik
nagguvigineKarsimavdlutik, sigssap
tungånut kugssangajåK ivigarigsoK
KorsorKårigdlune. issikivigtugaluaKi-
ssok inungmik atautsimigdlunit taku-
ssagssaKångilaK. igdluatungånipoK nu-
naKarfik 30—40 migss. igdloKarunar-
toK, atausinarmik initalingnik ivssu-
nik Karmalingnik. inuit ilait OKartara-
luarput igdlut tamåko nuname Ka-
ngatsersimanerinaussut, tamånale er-
KUvingilaK. ilame åma ilisimasimångi-
kaluarpara amerikamiut, tuluit dan-
skitdlo avisé tamåne atuarneKartartut.
imaKa taima oKåsavdlune ingassag-
patdlåraluarpoK, avisitdle åssiliartait
turne Kalåtdlit-nunåne imigagssaK
pivdlugo Danmarkime Kalåtdlit-nu-
nånilo OKatdlinerme. ilumut aitsåt
tåssa melankoli, akerdlianigdle tusa-
riarsiuk, udvalgip Kalåtdlit-nunåne
pissutsinik misigssuissup, København-
ime august Kåumat 1960 nalunaerutå:
14-nik ukiulingnit nautsorssutdlugit
imigagssaK Kitåne atugaussoK 1954-
imit 1958-imut 10 pct-imik migdleriar-
simavoK. pinerdlungnerit — pingårtu-
migdlo imigagssamik perKUteKartut
ukiune tåukunane åma ikileriarsima-
gunarput. naluneuångilaK atausiåkå-
nik danskit kalåtdlitdlo akornéne så-
kortumik imigagssamik atornerdlui-
ssoKartartoK. atautsimutdle issigalugo
imigagssaK oKatdlisigineKartartutut
angnertutigissumik atugaugunångilaK.
ilerKorigsårnigssamik uparuartussi-
nigssaK kisiat sujorniunago tamatuma
iluarsineKarnigssånut avKutigssauv-
dluartunik taissaKariarta: kalåtdlit i-
liniartineKarnigssåt tamaviåruniarsi-
uk, aningaussaKarnerat inuniamikut-
dlo atugait Kagfagsarniarsigik, unga-
tånutaoK issigingnigtungortiniarsigik,
inertericutinik pingitsailinermigdlo o-
KaloKinase. silarssuarmiut OKalugtua-
rissauneråne pissartut nåpertordlugit
takussagssaKångilaK inerterKutit pi-
ngitsailinerit ilerKorigsårnigssamigdlo
uparuartussinerinaup iluamérsumik
kinguneKarsimanerånik. nikatdlunga-
Kinase kivdligtiassuniaritsile. sujug-
dleK akeKångilaK kingugdlerdle ani-
ngaussarpagssuarnik akeKarsinauv-
dlune, Kalåtdlit-nunåne ukiune 200-ne
kingugdlerne ilaginagausimaKingmat,
piorsainerdlo aitsåt ukiut Kulit Kångi-
utut autdlamemeKarsimavdlune, Ka-
låtdlit-nunånik atautsimititarssuit su-
linerata, Kalåtdlit-nunåtalo naligiti-
taulernerata kingorna. uvdlumikutdle
Kalåtdlit-nunåne aningaussalissutig-
ssat tungaisigut 100 miil. kr-nik ar-
dlalingnik kinguåutorsimagunarput!
KularnångilaK månamut inuit ardla-
Kångitdlat uvdlånguaK nalunaeicutaK
tatdlimanut pujortulérKamik Søndre
Upemavingmut tikisimassut, imaKale
tåuko inunermingne alianåinerpåt i-
lånik tamatumane sujumugaKarsimå-
put, sulime månamut inuneK torKorta-
KaKingmat inungmut Kångiatårinara-
ne misigingnigsinaussumut. inungnut-
dle nikatdlungassunut nigdlertunut
uvdlånguåkut tåvunga pineK alianait-
sumik misigivfiugunångilaK. pujortu-
léruap initåta matua magperiardlugo,
Kulerussamut inginarpoK pujortaut
kukutdlugo — sordlume tåssa silar-
ssup isuanut pivdlune. uvdlåp seKer-
ngata imaK KatsungaKissoK Kingorpå.
taika kangerdliumaningup igdluatu-
Kalipautigigsårnerit igkanut nipitine-
Kartarsimåput, sordlo Floridame na-
lunguartut åma skut Kivdlersautåinut
alersinutdlo nyloninut ugsagsårutit.
KutsingnerussumipoK silarssuarme i-
liveKarfit mingnerssåt Kissuit såni-
ngassut 7—8 Kaersup Kånut såungu-
sersugkamut ikuneKarsimavdlutik.
inu'leramale aitsåt taima inungnik
nuånårtigissunik, pivdluartigissunik
inugsiarnertigissunigdlo takuvunga.
igdluinilo najutsiaråine malungnarsi-
ssarpoK — suj uline erKartomeKarår-
sut maligdlugit — kivdligtiassussut.
tåuko inuneK tutsuvigåt åtavigivdlui-
nardlugo. mérKat issikorigdluinarput
perKigpasigdlutik, måssa kåkilertaga-
luardlutik, sule pingortitaunermingne
pissuserdlårtik ånaisimanago. agdliar-
tomermingnile assagtuneKarilit naliv-
tine teknikip tungåtigut ineriartorfig-
ssuarme. ivdlit atuartiga uvangalo ta-
matumane akissugssauvugut. nuna-
Karfingup pisiniarfiane pisiagssåuput
måkarina, virginia rose — tupat c-vi-
taminit putdlo kumit. atugartussutsi-
mik taissartagarput tamaunga ånguti-
lersimavoK, sulile tåssane imigssarsi-
ortoKartarpoK sigssame iluliaminernik
tiperKassunik katerssuivdlune. inoKa-
tigit tåuko sujunigssartik tutsuvigåt,
måssa KanoK ikumårtoK naluvdlugo.
— sujunigssaK danskitdlo tutsuvigait.
— tåssa måne Kalåtdlit-nunånilo av-
dlane tamane påsissara.
uvagutdle danskit Kalåtdlit-nunå-
nut atåssuteKarnerput pigtnaruma-
guvtigo — taimåikunarpugutdlume —
nunavta OKalugtuarissaunerane ukiu-
ne nutaunerussune suliagssat angner-
pårtaisa ilåt tikisimavarput, 1864-ime
ajorssarnerup kingoma Jyllandip ki-
tåne paornaKutåinagdlip naggorigsar-
neKarneranit 1900-tdlo autdlartileme-
råne inoKatigit atugåinik pitsångorsai-
niardlune suliniamerssuarmit angne-
rungårtoK. pissariaKartineKartoK tå-
ssa Kåumarsainikut ilungersortumik
suliniarnigssaK, Kalåtdlit-nunåne
mingnerungitsumigdle Danmarkime —
påseKatigingnerunigssarput suj uner-
taralugo. tamåna sungitsuinartut issi-
gissariaKångilaK politikiuvdlunile
angnertoK. igdluatungåtigutdle åma
iluamérsumik iliniartitaunigssamik
angnertorujugssuarmik pilerssårusior-
nigssaK pissariaKarpoK, bømehavit, a-
tuarfit, sunigdlunit atuartitsinerit i-
liniartitisineritdlo ilångutdlugit, ta-
manitdle sagdliutitdlugo mérKat inu-
sugtutdlo danskisut iliniartineKamig-
ssåt, inererérsimagåine danskisut ili-
niarnigssamut kingusigpatdlålisang-
mat. inungnigdle kinguarsimassunik
taineKartartunik atugartungortitsini-
arnerme pissariaKardluinartut pinga-
juat tåssa, angussaKardluamigssamik
isumavdluarnigssaK, nikatdlungaitsu-
mik pissuseKarnigssaK suliagssamut-
dlo taKinénginigssaK. danskit nikat-
dlungassut, Kalåtdlit-nunåt pivdlugo
isumavdluarnartumik encarsauteKå-
ngitsut, tåvungnartariaKångitdlat. Ka-
låtdlit-nunånik sujuarsainiarnerme
pissariaKartoK tåssa aningaussalineK
åmalo aningaussalineK. skunut Kiv-
dlersautigssanut, måkarinamut, c-vi-
tamininut punutdlo kuminut ugsagså-
rutit kisimik nåmångitdlat. akikitsu-
miuna pissaritsutdlo tamatumane av-
KUtiginiåsagåine akitsorsautauvdlunilo
pissarissersutaussugssaussoK.
Svend Heinild
HOLBÆK SKIBS- & BÅDEBYGGERI
HOLBÆK
umiarssualiorfik umiatsialiorfigdlo
Elæd Dam
over
kiksit asitsut mamartut åmalo
Bisca biscuits mamardluartut su-
milunit pineKarsinåuput.
Overalt kan De få de lækre, sprø-
de kiks og de velsmagende Bisca
biscuits.
AKTIESELSKABET
ENGELSK-DANSK BISCUITS FABRIK
dansklt ktinglkulnik pilersuissoK
Leverandør til det kgl. danske hof
aperKuligiuåinåkit
tit pitsaunersiugkat
8INGALWATTE THE
23