Atuagagdliutit - 24.12.1971, Qupperneq 10

H. H. Wielandt Schiøth Alaskame
Kimugsimik sukaniutunut
issigingnårneic
Vinderen af hundeslæde-olympiaden i 1962, indianeren George Attla.
Kimugsimik unangmerssuarnerme 1962-ime ajugaussoK, indianereK
George Attla.
motore, tipigtoK nipiliortordlo ki-
ngumut ajugaorKigsimavoK. uki-
ume kingugdlerme imalunit u-
kiut kingugdlit mardluk ugper-
narsineKarsimavoK, „snowmobi-
les“, Kamutit motorigdlit aputi-
siutit, piårtumik KimugseK angat-
dlatitut agssartutitutdlo kingorå-
sagåt Canadap Alaskavdlo nar-
ssarssuine aputåinaussune. ami-
nangniardlune piniartoK, agdlag-
kissartartoK eskimutdlo nunaKar-
férånguat avingarusimassoK, tåu-
ko tamarmik uvdlut ardlåne ma-
Kaissilerumårpåt" KingmerpalåK,
Kingmit aluisa nipaitsumik tung-
marpaluat akulikitsoK Kingmitdlo
anersårtorpaluat aputikut Kautsi-
arpalugtumik nipilik.
angutivitdle nåmagsisinausséi-
nut nuånårtoringningneK, kilo-
meterit 40 sikukut aputikutdlo
sukalissårneK, åmalo angutip
Kingmisalo torratdlatamik sule-
Katigigsinaunerat, Kingmit Ki-
mugtut pisinaussartik tamåkivig-
dlugo iliulersitdlugit, tamåkunu-
nga nuånårtoringningneK nungu-
naviångilaK. tåssa tamånauvoK
pissutaussoK Kimugserdlune suka-
niunerup Anchorageme nagdliu-
torsiualårnerssuamut FUR REN-
DEZ-VOUS-nut Alaskame nuåni-
ngårtumik, nagdliutorsiorpalårtu-
mik pisanganaKissumigdlo nagga-
tårissameranut.
ateK „FUR RENDEZ-VOUS“ u-
kiunik 200-nik pisoKåussuseKar-
poK, imaKa sule pisoKauneruv-
dlune Amerikap avangnåta OKa-
lugtuagssartåne ilauvdlune encai-
sitsissuvdlunilo franskinik Kima-
ssunik „Voyageurs“-inik taimani-
kut akugtoKatigingnik ipussåpi-
lugdlutik umiarissatik kugssuar-
tigut tikineKajuitsutigut orpig-
pagssuamik asiulersunik sinåku-
sersugkatigut ingerdlåtaratdlar-
matigik indianerne inugsiamersu-
ne ukiartordlutik. pisuinaK he-
sterdlutigdlo canadamiut ameri-
kamiutdlo aminangniardlutik aut-
dlainiartartue KåKarssuit Rocky
Montains tikivigdlugit ingerdla-
ssarput ukiåkut upernåkutdlo
putdlasersoriartordlutik. nipait-
dlutik arajutsissaKaratigdlo, sor-
dlo nangmingneK piniagkatik u-
massut åssigalugit ingerdlassar-
put, tusåmaneKalerdlutik taine-
Kartardlutigdlo „Montainmen"
KåKat angutitait, indiånerit aker-
Kersimårtut akornisigut angalaor-
tuénguardlutik inussut. igdlersu-
tigissarpait KorortoK, ulimaut sa-
vigdlo miloriutagaK. saviminemik
nukigtunik kissartulersuivdlutik
inuiait sujuarsimassut åssuaru-
matunerat åminik pilerinartunik
atissagssaKartiniartarpåt inuner-
tik akigisagaluaruniko soKutigi-
nago, arnat Kujagissat tuvé mau-
gårtut igdloKarfigssuit issigingnå-
riartarfine neriniartarfinilo ku-
ssagsautinik uliguamårKunermit.
upernåkut umassut merKue ka-
tagdlutigdlo Kituligångata, aut-
dlakålersarput niuvertut Jim
Bridgeri tut Louis Vaquesitutdlo
itut „Green River“ermiut isuma-
KatigissuteKarfigeriardlugit, tiki-
kunik nåpikumårdlugit, måna nu-
nane taineKartartune Idaho, Wyo-
ming imalunit Utahme. tamåne
indiånerit autdlainiartartutdlo
katerssutarput niuvemiardlutik,
taorserautdlutik, OKalOKatigingni-
ardlutik tusarnårtitsiniardlutig-
dlo. unangmineK nuånarineKarta-
KaoK. natdlukåtåutorssuit, ime-
råutut, whisky indiåneritdlo ar-
nartait nuånårsautigalugit pilug-
katilitdlåraut. tamåko soruname,
kinguneringitsomeK ajorpåt ka-
måunerssuit. tamåkunane nagdli-
utorsiomerssuit pilereårput tai-
neKartartut „Fur-Rendez-voux“.
tåssauna aminangniarnerup —
pamiortomiamerup, Kiname ig-
dloKarfigssuarmut Cantonimut
tunissagssanik Alaska rusinut nu-
nasiångortikåt, 1841-p kingoma-
gut danskiussumit Vitus Beringi-
mit navssårineKarnata kingorna-
gut. åmåtaoK 1867-ime USA-p
nuna rusinit pisiarerémerata ki-
ngomagut autdlainiameK sule
taima pingåruteKartigaoK KåKane
kultisiomerup, imame kugssuar-
nilo sølvisiornerup orpigpagssuit-
dlo pisussutaisa saniatigut, orpit
tupingnartumik kussanartut nar-
dlusunik ipagdlit Sitka Spruce-
nik taineKartartut.
nuna angutivigssuarnik peror-
sarsimångitsunik nipiliortunigdlo
inugtårtomikoK, nuna nutåK, tai-
måitordle ikingutingnerdlutigdlo
umatait kissartut ikiuiumatutdlo
tupingnångitsumik igdloKarfingne
kateritarput, igdloKarfigdlo ate-
KalerpoK Anchorage, kisarfik.
1932-mitdle tåssane februarime,
seKineK Kaumanerdlo kingumut
uterångata, ukiunerane kameva-
leKartarpoK. 1937-me måna ate-
rissaminik atserneKarpoK. ukiune
sujugdleme sule minkiuteKarfit
teriangniauteKarfitdlo 300 mig-
ssåiniput, aminangniardlune pi-
niarnerup pigssarsiainik tuniniai-
ssarnerssuarne akitsorterissardlu-
ne igdloKarfik Anchorage agsor-
ssuaK pingåruteKarpoK. taimaner-
mut nalerKutdlugo åmit ikilisi-
magaluaKaut avKusininarmile tu-
niniaissameK tupingnartutut alu-
torineKartaKaoK sule. tuniniai-
ssok naluvdlugo påsigssåungivig-
sumik sukasorujugssuarmik åssi-
giåginartumik erinerdlune oKa-
lugtarpoK tauvalo åmit kussana-
Kissut ardlånut ingerdlassaraut
pisiarineKarsimavdlutik.
taima pilugkånerssuarmut pia-
rérsautit Kåumatit mardlugsuit i-
ngerdlaneråne suliarineKarérsi-
magajugput. angutit umitik kiv-
dlusaertarpait unangminiardlutik
taineKarnigssamingnut „Mr. Fur
Face“ (Hr. merKulinkmik kina-
lik).
Alaska uvdlume ima moderniu-
tigilerpoK sujuarsimatigilerdluni-
lo, 1980-inut 90-inutdlo erKaiku-
lungniamissårtalerdlutik kivdlisi-
måmissårutigalugo. uvdlut tåuko
Kulit nagdliutorsiorfigssat nag-
dliukångata, takussariaKartarput
ikingutit sanilitdlo atissalersorsi-
massut angutit Kåungussamårdlu-
tik angmalortunik imalunit na-
sarssuaussanik sinikånik Stetson-
inik taineKartartunik korbut na-
såinik Kanganitsanigdlo timimi-
kut atissalersorsimassut. arnat
nerissagssanik avguaissut kjoli-
lersorsimassarput Kugdlungnertu-
nik, bluseKardlutik tavdlutik ti-
kivigdlugit Kungasilingnik taki-
sorujugssuarnigdlo ateKuteKar-
dlutik. angutit nerissagssanik i-
migagssanigdlo åtsiortortut niu-
vertarfingnilo pisiniartitsissut ta-
kisunik Kilerniussamårtarput, av-
dlapalårtunik åKångitsumårdlutik
ilugdlermigdlo åvinik Kutdlarsi-
mårtitsissunik tasisuårtoKardlutik
Kanga arnat Kitigtartut nålångit-
sut alersimingnut Kutdlarsimårti-
terutåinik atortulerdlutik. avKU-
sinerne amerdlassaKaut agdlapa-
lågkanik indiånerit kaminik ka-
migdlit, merKulingnik, mukluks-
inik parkanigdlunit atortut.
atarKinarpalungneruvdlutigdle
kussanarnertauvdlutigdlo — åma-
lo — ilumorpalungneruvdlutik —
imaKa eskimut arnartait malung-
narnerssaussarput atissaKardlutik
åminik suliarivdluarnerpaussanik
Kitungnerpånik, kussanarsaugau-
ngåramigdlo Kanordlunit akilini-
araluartunit pineKarsinåungitsu-
nik atissagdlit, sårunalume avdla-
nit usorineKartaKalutik, pingårtu-
mik nangmingneK inuiaKatiming-
nit.
Kilauterssortut eskimutdlo ta-
kutitsinere avdlat akunilerneKar-
tarput taineKartartunik „Blanket-
tosing". taima takutitsineK pi-
ngårtumik eskimut amartaisa i-
nusugtoralånguit utorKauneru-
ssutdlo takutitsinerissarpåt pavå-
ngaråtdlak pigsigtardlutik tugdlu-
tigdlo amermut isivigsimassumut
avdlanit kaujatdlagdlugo tigumi-
neKartumut.
kultisiortut piniartutdlo Kitang-
nerat akunilersugaK åssigingitsu-
nik atissalersordlune takutitsiner-
mik nagdliutorsiorpalårdlunilo
nuånersuvoK.
USA-mipugut. Alaskame amat
pinernerssåt arnat pinerneKUsåu-
tut akornåne KinemeKartarpoK,
avKusinikutdlo ingerdlaortartor-
ssuput Fourth Avenuekut. måna
— SEPPLA TRALL-itorKame
nagdliutorsiorneK autdlarnerdlu-
nilo inertarpoK pingåmerssålo ta-
matigut naggasiutaussardlune
nagdliutorsiornerup pissutå: silar-
ssuarme KimugsitdlarKingnerpåt
unangminerat. uvdlut tamaisa 40
kilometerit Kimugsertardlugit
nagdliutorsiornerup naggatåne
tatdlimångomeK, arfiningomeK
sapåtdlo kingugdleK, katitdlugit
120 kilometerit.
tåssa pisanganaK. iluamérsoK.
såkortoK. angutivit unangmine-
rat.
tamatumungalo ukiune kingug-
dlerne iléngusimavQK ingmikut
pisanganaKutaussoK, angutivit
mardluk silarssuarme timerssor-
nerme pitsaunerssaussut unang-
minerånik. tåuko mardluk kisi-
mikaluarpatalunit soKutiging-
ningneK angnertunerpåusaoK, i-
nuit piumåssuserKortussusiånik
takutitsinerugame.
kinalunit „Sourdough“iussoK —
tåssa alaskamioK maigtåK — ni-
kanarnerpårdlunit „Cheechaco“
— tikerdlåkasik — tamarmik ilu-
amik suaortardlugo nersussari-
ssarpåt indiåneK Athabascåkut i-
låt George Attla. (ukiune 37-ne
Kimugsitdlåmak, taima OKartar-
put). neriutigissarpåt ajugåusa-
ssok aningaussarpagssuitdlo akig-
ssarsiagssat pivdlugit. unangmi-
neK nåkigtaitsuvoK. Kimugsersup
arpagtariaicarpai milit 25 (40 ki-
lometerit inornagit). isumaKarnia-
Kinak ajornångitsoralångussoK a-
putikut måukardlune Kuasasior-
dlunilo taima arpangnigssaK. Ge-
orgemut mardloriåumik ajugau-
neruvoK. arfineic pingasunik ukio-
Kardlune sérKume igdluatungågut
tuberkuloseKalerpoK niualo Kera-
tåinalerdlune. taimåikaluartOK
1958-ime, 1952 åma 1968 ime me-
steringortarpoK.
nunaKarfingmiut igdlersuissa-