Atuagagdliutit - 27.08.1986, Blaðsíða 10

10
ATUAGAGDLIUTIT/GRØNLANDSPOSTEN
NR. 35 1986
GRØN LANDSPOSTEN
Inissat, kisiannili qanoq?
J.F. Aningaasanik naalagaaffiup atugassaanik akuersisartut nunatsinni
tikeraarneranni oqaluuserineqartut pingaarnerit ilagaat ajornartorsiut
angisooq, tassalu inissaaleqiuarneq. Ukioq manna januaarip allaqqaa-
taani inissarsiortut 18-it sinnerlugit ukiullit 3.867-usimapput, ikigisas-
saanngeqaallu eqqarsaatigalugu nunarput50.000-it sinnilaaginnarlugit
inoqartoq. Inissaaleqineq imigassamillu atornerluineq ajornartorsiutitut
pingaaruteqarsimaqaat ukiuni 30-ini sinneqalersuni, nunatsinni inuu-
nermi aamma allatigut ajornartorsiuteqarfioqisumi. T aaneqartut taakku
marluk pingaaruteqaqaat imminnut sakkortusartutut ikkamik.
Ukiortaaq 1987-imiitinissaqarniarneq naalagaaffimmutatajunnaarlu-
ni Namminersornerusunit isumagineqalissaaq, inillu tiguneqartussat
paarinerlugaaqalutillu aserfallassimaqaat. 1990-ip tungaanut naatsor-
suutigineqarpoq ukiumut inissiat 50-it iluarsaanneqartassasut 40 mili.
kr-inik akilimmik. Ukiullu 2000-ip tungaanut inissiat 80-it ukiumut iluar-
saanneqartassapput 100 mili. kr-inik akilimmik.
Namminersornerusut arlaleriarlutik siorniuttareerpaat naalagaaffik
aningaasaliisariaqartoq inissiat paarinerlugaaqisut iluarsaanneqarnis-
saanni. Ilimananngilarli naalagaaffik taamaaliorumassasoq.
Inissaqarniarnerup tiguneqarnissa taamaammat akisussaqaaq Nam-
minersornerusunut. Aserfallatsaaliuineq naalagaaffiup suusupagisima-
galuarpaa, iluarsaaniarnerliuna aamma imaannaanngeqisoq uagut inni-
miginngilluinnaratsigik inissiat naalagaaffiup sanatitai. Tupinnaannar-
tumik pilertortumik inissiat aserorteriaannarissatut ilisarput. Imaassin-
navoq tamakku naalagaaffiup pigisaatut uagut susassarinngisatsitut i-
sigigatsigik.
Namminersornerusut inissaqarniarneq tigugunikku tamatumuuna
naalagaaffittulli ajornartorsiuteqassapput. Iluarsaanermi naammasseri-
anngitsoq aaqqissorniaraluakkat siornatigutulli qiasunngunarsitigeriis-
sapput.
Taamaammat Namminersornerusut inissaqarniarneq isumagileru-
nikku ammaassisariaqarput inissiat ineqartunit namminernit pigisariler-
nissaannut, tassa pisiarineqarsinnaalernissaannut inissaaleqinerujus-
suarlu iluarsiniartariaqarpoq realkredittimik pisagaat atorlugu taarsigas-
sarsisalerneq aqqutigalugu annertuumik sanaartortitsinikkut. Iliuutsi-
tullu nutaatut Namminersornerusut aningaaseriviit suleqatigalugit pi-
lersitsisariaqarput inuusuttut 18-it qaangerlugit ukiullit pinngitsooratik
ineqarnissamutileqqaartalernissaannik. Sanilitsinni Islandimi inissaale-
qineqanngingajappoq, inuusuttut inissaminnut katersisarmata illulior-
nermilu ikiuuttarlutik.
Inissaqarniarnerup tiguneqarnissaa Namminersornerusunut su- I
liassaavoq angisooq, taamaammat Namminersornerusut takutit- B
sisariaqarput inissaaleqinerujussuaq iluarsiniarlugu nutaamik eq-
qarsarsinnaanermik periaatsinillu nutaanik atuisinnaanermik.
Boliger, men hvordan?
J.F. Et af de centrale punkter, som blev drøftet under finansudvalgets
grønlandsbesøg var det store permanente problem: Boligmangelen. Pr.
1. januar 1986 var 3.867 mennesker over 18 år på listen over boligsøgen-
de, og det siger ikke så lidt, når man ved, at Grønland kun har lidt over
50.000 indbyggere. Boligmangelen har nu som problem sammen med
spiritusmisbruget spillet en meget markant rolle i over 30 år i Grønlands
ellers problemfyldte tilværelse. De to problemer betyder så meget, net-
op fordi de forstærker hinanden.
Fra nytår 1987 overgår boligområdet fra statens regi til et anliggende
hos Hjemmestyret. Det er en temmelig medtaget boligmasse, som
overtages. Frem til 1990 regner man med, at 50 boliger bliver renoveret
årligt til en udgift af 40 mili. kr. Og frem til århundredeskiftet vil 80 boli
ger årligt renoveret for 100 mili. kr.
Hjemmestyret har ved flere lejligheder gjort gældende, at staten må
skyde pengen ind til reparation af den mildest talt misligholdte bolig-
masse. Men det er ikke sandsynligt, at staten vil gå med til det.
Overtagelse af boligområdet bliver således dyrt for Hjemmestyret.
Staten har godt nok forsømt vedligeholdelsen. Det er jo også en tem-
melig umulig opgave, eftersom vi i Grønland behandler de for statens
midler opførte boliger med den allerstørste ligegyldighed. Det går utro-
ligt hurtigt, inden nybyggeri bringes i næsten saneringsmoden tilstand.
Det kan skyldes, at vi opfatter boligerne som rent og skært statens ejen-
dom, der er os uvedkommende.
Hjemmestyret får nøjagtig den samme vanskelighed med at vedlige-
holde boligmassen, som staten har haft. Inden renoveringsprogrammet
er tilendebragt vil en stor del af boligerne være i samme sørgelig forfat-
ning som før.
Derfor må Hjemmestyret ved overtagelsen af boligområdet åbne ad-
gang for erhvervelse af ejerlejligheder og prøve på at løse den store bo-
ligmangel gennem storstillet byggeri over realkreditten. Og som noget
nyt må Hjemmestyret i samarbejde med pengeinstitutterne starte en
tvungen boligopsparing for alle unge over 18 år. Hos vor nabo Island
kendes boligproblemet så godt som ikke, fordi de unge sparer sammen
til boligen og hjælper til ved boligbyggeriet.
Det er en stor udfordring for Hjemmestyret at overtage netop I
boligområdet, og Hjemmestyret må derfor vise nytænkning og |
ved hjælp af utraditionelle metoder prøve på at løse boligmange-
len.
Kenn Harperip
AG aqqutigalugu
ajortitsiniutaa
Philip Laurtizenip matumuuna oqaluttuaraa
avanersuarmiup Miniup inuunera pillugu paasissutissat
qanoq ililluni pissarsiarisimanerini, Kenn Harperillu
AG nr. 30-imipasiullutai eqqunngitsuunerarpai
ajortitsiniutaanerarlugit, aammalugooq Kenn Harper
AG-llu aaqqissuisuunera eqqartuussivik aqqutigalugu
allaaserisamik taassuminnga
utertitsisinneqarumaarput,
utoqqatsertinneqarumaarlutik taarsiissutissanillu
akiliisinneqarumaarlutik
Ilaa ajornaqaaq! Kenn Harperip
Canadameersup AG nr. 30 aqquti-
galugu ajortinniarsimavaanga a-
saasakkaak, ajortitsiniutaalu ta-
makku atuarpakka pingasunngor-
nermi julip 30-ianni timmisartumut
ilaallunga Københavnimiit Narsar-
sualiartillunga.
Allaaserisaq taanna ilaasa atua-
ramikku nuannisaarutigisimassa-
vaat. Oqaaseqakulavallaammiuku
ilaatigut ajortinniarneqartillugit
nuannertartoq. Ha ha — qujanapa-
laarsuaq-una. Qularnanngilarlumi
AG-ip aaqqissuisuunera, Jørgen
Fleischer quiassuarluarsimassasoq.
Akisussaallunimi aaqqissuisuusup
kialluunniit aviisimini quppernerit
ilivitsorsuakkuutaat atortanngilai
inuup aqqatigut taaneqarsimasup
ajortisaarneqaatissaanut, pingaar-
tumillu misissoreersimanngikkuni-
uk pasilliissutit eqqortuunersut
aammalu »tupinnartuutimi« saq-
qummiutinnginnerani inuk tassani
pineqartoq isumasioreersiman-
ngikkuniuk.
Danmarkimi — Canadamiluun-
niit — Kenn Harper Jørgen Flei-
scherilu ajortitsiniarsimasutut eq-
qartuussassanngortissinnaagaluar-
pakka (pissutigalugu akisussaalluni
aaqqissuisuummat), taamaalior-
nissarali peqqissaartumik isumaliu-
tigeqqaarsimassagaluarpara, taa-
maaliornermi iliuusaammat anner-
tuunik kinguneqarsinnaasoq. Ma-
tumanili ajortitsiniarnerit ima an-
nertutigalutillu ima isertuanngitsi-
gaat allaat eqqartuussivikkoortitsi-
nikkut aatsaat eqqunngitsuunerar-
neqarsinnaagunarlutik.
Qularinngilluinnarpara Kenn
Harper Jørgen Fleischerilu eqqar-
tuunneqarumaartut allaaserisamik
taassuminnga eqqiinngitsuuneraa-
sussanngorlugit, utoqqatsissute-
qartussanngorlugit aammalu taar-
siissuteqartussanngorlugit. Tassa-
mi pillarneqaatissaavoq inuk tama-
nut saqqummiussamik ilaarsinerar-
simagaanni, qunusaarinerarsima-
gaanni tillinnerarsimagaannilu,
taamaattuuneraanissamut upper-
narsaatissamik minnerpaamilluun-
niit saqqummiussaqarani. Taama-
tut pisoqartarsimaneranut upper-
narsaatissat amerlaqaat, tamanna-
lu mianernarusunnermut minner-
paamilluunniit attuumassuteqan-
ngilaq. Tassami qanorsuarluunniit
oqallissinnaavugut isumaqatigiin-
ngerujussuarsinnaallutalu — ta-
manna ajunngilluinnarpoq — kisi-
annili inoqat kinaluunniit soorlu
tillerarneqassanngilaq, taamaalior-
simaneranut uppernarsaatissa-
qanngikkaanni.
Kalaallit Nunaanniitillungali a-
j ortitsiniaaneraallunga eqqartuus-
sassanngortitsisinnaanngilanga.
Naluneqanngilarmi politimesteri
kisimi taamaaliorsinnaatitaasoq.
Taamaattumik allatut ajornartu-
mik taamaallaat allak katigut saq-
qummiussaqartariaqarpunga up-
pernarsarlugulu Kenn Harperip pi-
suutitsiniuterpassui qanoq ingasat-
tajaaga’atigalutillu eqqunngillui-
nartigisut.
Minik pillugu allaaserisat
kukkuneqanngillat
Avanersuarmioq Minik pillugu al-
laaserisakka arfineq-pingasut Kenn
Harperip iluarinngilluinnarpai (u-
kiormanna SermitsiaK nr. 8-16-imi
ilanngunneqartut). Qasseriarluni-
mitaava taavaa Minik pillugu uan-
nit ilisimasaqarnerujussuulluni,
Miniup misigisai tupinnangaartut
pillugit allaaserisakka amigaate-
qartut, allaaserisamilu ilarujussua
atorsimavaa tusaqqusaarutigalugu
qanoq nammineq sulisimatigaluni
aammalu qanoq pikkoritsigaluni.
Immaqami aamma sallunngilaq.
Uannit pikkorinnerunerarnera qu-
larnarsarumanngilara. Nuannaa-
rutigaluguli taanngitsoorumanngi-
lara — naak ilisimasaqaraluaqaluni
— minnerpaamilsoorumanngilara
— naak ilisimasaqaraluaqaluni —
minnerpaamilluunniit taasiman-
ngimmagu uanga Minilersaarutiga-
lugu sukkut kukkuneqarnersoq.
Minilersaarutiga sukumiisuun-
ngilluinnarpoq, tamannalu allaase-
risama kingullersaata naggataani
paatsuugassaajunnaarlugu erser-
sinniarsimavara. SermitsiaK nr.
15/16-imi naqinnernernik angi-
soorsuarnik allassimavoq: »Tassa
Miniup inuunera imaluunniit inuu-
nerata oqaluttuassartaata ilami-
ninngua pillugu oqaluttuaq. Kultu-
rit assigiinngilluinnartut aporaan-
nerat pillugu oqaluttuassat ilassa-
qangaaraluarput.«
Tamanna erseqqinnerusumik o-
qaatigineqarsinnaanerpa?
Allaaserisakka kukkuneqarsi-
magunanngimmata taava Kenn
Harperip taamatut saqqummiussa-
qarnermigut suna anguniarsimas-
savaa?
Anguniagai marluinnaasoraak-
ka. Siullermik kamaatiginnguatsi-
arpaa Miniup ajoqimut Sechmann
Rosbachimut misigisalersaarutaa
eqqortumik saqqummiunneqarsi-
mammat, taannalumi Jørgen Flei-
sherip atuakkiamini »Nunaqarfim-
miut«-ni ilannguttareernikuuaa.
Kenn Harper neriussimagaluarpoq
oqaluttuaq nammineq siullerpaal-
luni eqqortumik saqqummiukku-
maarini, tamannalumi uangattaaq
paasisinnaalluarpara. Tusagassior-
tut taamatut eqqarsartarmata. Er-
seqqissartariaqarporli tamanna pi-
sussaatitaaffiginngilluinnarmagu,
ajornartorsiutiginerugunarpaalu i-
sumaqarunarami Miniup oqaluttu-
assartaanut kisermaassisussaati-
taalluni.
Aappaatigullu nammineq aam-
ma taanna pillugu saqqummiussas-
saqamini tusaqqusaarutiginian-
nguatsiarpaa, taamaaliorporlu im-
minut nittarsaalluni uanga ajortin-
niarsaralunga. Iliuuserli eqqumiik-
kaluassusia.
Utoqqatserpugut
Kenn Harper AG nr. 30-imi allaga-
qarpoq Philip Lauritzen kusak-
keersorlugu Minik pillugu Sermitsi-
ami allagaqarsimammat allan-
ngooq suliaannik tillilluni. Taman-
na pillugu Philip Lauritzen akissu-
teqarpoq qallunaatut AG nr. 32-
imi ima qulequtsikkaminik: AG-ip
Kenn Harperimeersunik anarsiine-
rujussua.
Philip Lauritzen assut utoqqat-
serfigaarput allagaata kalaallisoor-
taa aatsaat ilanngukkatsigu, massa
inuttaa neriorsoraluarlutigu siusin-
nerusukkulli ilanngunneqassasoq.
Miniup qanorpiaq pisimaneranik
nutaarsiassaq
Harperip ersersinniartuarpaa nam-
mineq ilisimatuutut misissuisimal-
luni. Namminerlugooq ilisimatuu-
tut misissuisimagami taava uanga
qalliinnarsiortuuvunga, taava su-
naana kamaatigigaa? Suna pillugu
allannermisut iliunngila: Atuakkia-
ni saqqummerseriarlugu atuartus-
sat naliliisillugit?
Uanga oqarsimanngisaannar-
punga Miniup inuusimanera pillu-
gu ilisimatuutut misissuisimallu-
nga. Tamanna ilisimatuut suliareri-
annguarlissuk. Uanga kissaatigisi-
masatuara tassa Miniup qanorpiaq
pisimanera pillugu tusagassiortutut
tunngavilersorluakkanik saqqum-
miussaqarnissara. Sermitsiamimi
allaaserisara imatut naggasersima-
vara: »Ullumikkut... ukiorpassuit
qaangiunneranni pissutsit allan-
ngorsimammata qanga pisimasut
nutaanillusooq allanngorsimasu-
nillu iseqarluta isigisalersimavagut.
Naallu Minik pillugu paasissutissa-
nik nutaarpassuarnik, eqqortuusu-
nik, saqqummiussaqarsinnaagalu-
arlunga — taamattoq tamakku taa-
maallaat uanga tunngavissarisakka
naliliisaaseralu, immaqa killeqar-
sinnaagaluartut, kisiisa atorlugit
nalilersinnaasimavakka.«
Kenn Harper suniguna allanik
piumasaqartoq? Sooruku nassui-
aatigisakka tamakkua suusupagiin-
narsimagai?
Naak tamanna namminerluun-
niit uppererpiarsinnaanngikkalu-
arlugu taamaattoq isumaqarpunga
isumaqartoq nammineq Minik pi-
galugu.
Soorunalimi piumaguni isuma-
qarsinnaavoq uanga allaaserisakka
pitsaanngitsuusut, qatsunnartuu-
sut, soqutiginanngitsuusut il. il. Pi-
umasarisinnaanngilaali Minik pil-
lugu allaaserisaqartoqassanngillu-
innartoq, saqqummiunneqartut eq-
qortuusimappata.
Ajortitsiniarnerinnavik
Harper kamangaarami erseqqissu-
liorsimanngilarluunniit, naak ua-
nga erseqqissuliorsimannginnerar-
lunga allakkaluarluni. Allaammi
taasimavaanga tassaasunga »Ka-
laallit Nunaanni Namminersorne-
rullutik Oqartussat paasissutissii-
sarfianni taamanikkut pisortaa-
soq«, tamannami kukkuneruvoq.
Atuakkiamalu »Olie og Amulet-
ter« Canadami saqqummersinne-
qarnera pillugu eqqunngitsunik
saqqummiussaqarpoq. Atuakkat
1000-it ICC-mit pisiarineqarnissaat
sulissutigisimanngilara. Atuakkal-
liuna tuluttut saqqummernissaani
pisinnaatitaaffiit tamaasa ICC-mut
tunniussimagikka, ICC-Uu nammi-
nerluinnaq aalajangissavaa atua-
gaq sumut atorumanerlugu. ICC-
llu nammineerluni naqiterisitsisar-
fik Canadamiittoq isumaqatigin-
nissuteqarfigisimavaa tunineqar-
neranilu isertitat tamaasa pillugit.
Harper ajortitsiniutaasinnaasu-
nik nassaarniarsaringaarami ilisi-
matuutut qarasannguani sipporta-
qattajaarsimagunarpaa. Ingasat-