Atuagagdliutit - 16.05.1995, Blaðsíða 14

14
Nr. 38 • 1995
kalaallisuut amerliartorput
All.: Hans A. Lynge
Atuakkat alugassat

GRØNLANDSPOSTEN
Atuartitsinermi ilinniutinik
atortussanik amigaateqarneq
ukiuni arlalinni oqallisaasar-
poq ilinniartitsisut akornan-
ni. Amerlasuut misiliisarput
ilinniusiamik pitsaalluinnar-
tumik suliaqarniarlutik, kisi-
annili piffissap sivikitsup
ingerlanerani paasilerpaat
ilinniusiorniaraanni eqqar-
saatissat arlalissuit pigisari-
aqartut isumassarsiat immer-
sorniarneqassappata. Piffis-
saq annertooq atortariaqar-
tarpoq ilinniusiassamut - mi-
sissugassat assigiinngitsor-
passuummata, soorlu ilisima-
ligassat eqqortuunersut - pi-
ngaartumillu paasisanut nu-
taanut naleqqunnersut siani-
giniagassaallutik. Annerusu-
mik aamma pingaaruteqar-
poq atuartitsinermut tunnga-
sunik ilisimassaqarnissaq,
qanorlu meeqqat ilikkariar-
tortarnerannik qaatuussimas-
aqarnissaq, kiisalu aamma
tamakkununnga ilaapput a-
tortussiat qanoq takorloor-
neqarlutik suliaanissaat,
soorlu meeqqanik atuartita-
nik »nipangersimatitsiniu-
taannaassanersut« imaluun-
niit oqalunnissamut, allak-
kusulemissamut, kisitsisinik
sammisaqarluarusulernissa-
mut aqqutissiuisuussanersut
suliarineqarnermikkut pileri-
nartunngorlutik.
Taamaakkaluartoq ilinniu-
siat saqqummersartut ukiuni
kingullerni amerliartorput -
kalaallisut allatat aammalu
kalaallisuunngorlugit nutsik-
kat. Suliani taama ittuni inuit
ataasiakkaat ilinniusiorsima-
sut immikkut taagussallugit
pissutissaqanngilaq. Sulia-
qartarput angujumanermik
meeqqat atuartut sapinngisa-
mik pitsaasunik atuartin-
neqarnerminni atortussaqar-
nissaat, aammalu ilinniartit-
sisut atuartitsinerminni atu-
gassaminik arlalinnik qini-
gassaqarsinnaanissaat. Tas-
sunga tunngatillugu oqaatigi-
sariaqarpoq meeqqat atuarfi-
anni atuartitsissutit assigiin-
ngitsut amerlammata sapin-
ngisamik tamarmik atortus-
satigut isumagineqarnissaat
ajornakusoorsinnaasoq. Er-
sertarporlumi atuartitsissutit
kisitsisinik atuilluni annertu-
unik isumaliutissartallit,
soorlu fysik/kemii, uumas-
susilerineq assigisaallu ukiu-
ni kingullerni arlalinni isu-
magineqannginneroriarlutik
maanna atuartitsissutinut
taakkununnga siunnersorte-
qalernikkut atortussat tunga-
asigut ilorraap tungaanut aal-
Iarnialersut ilinniusianik nut-
serinikkut aammalu nammi-
nersuutigisanik ilinniusior-
nikkut.
Qallunaatut atuartitsineq
eqqarsaatigalugu saqqumme-
ralersut nutaat isumalluar-
nartuupput, atortussianut u-
kiut 30-t missaanni atortarsi-
masunut taartaasussanik suli-
aqartoqarnera peqqutigalu-
gu, kiisalu nunalerutit qivias-
sagaanni atuakkat tulleriiaat
arlallit saqqummerarnerat
ingerlavoq.
Ilinniusiat ataatsimut qivi-
assagaanni aammattaaq a-
taatsimik pingaaarutilimmik
malitseqartussaapput, tassalu
atuakkat atornissaanut ilinni-
artitsisunut ilitsersuummik
peqarnissaat. Taakkununnga
ilanngunneqartarput siuner-
tat suut eqqarsaatigineqarsi.-
manersut, suleriaasissat qa-
noq ittut takorloorneqarsima-
nersut aammalu atuartut i-
ngerlatsinerminni sunik ilik-
kagaqassasut paasisaqarlutil-
lu. Soorunalumi ilinniartitsi-
sut taanna atuartarpaat atuar-
titsissut atorniagartik siumut
piareersaleraangamikku,
aammalu ilinniartitsisunik
pikkorissartitsinermi, tamati-
gut periarfissaajuartariaqar-
tumi, tamakku najoqqutari-
neqartarput, taamaalillutillu
atuarfinni ilisimaneqarnerat
annertusarneqartarluni.
Paasineqarsinnaasutut ilin-
niusiorneq uniuitsumik i-
ngerlasariaqarpoq. Inuiaqati-
giit aningaasaataat amerla-
suut atorneqartarput ukiut ta-
maasa. Immaqa naalakker-
suinermik suliallit ilaannit
amerlagineqarsinnaassagalu-
arput, immaqalu allaat ikili-
sarneqarnissaat siunertaliun-
neqarsinnaalluni. Kisiannili
taamatut eqqarsarneq immini
ajortuuvoq, kinguaariit tul-
leriiaat alliartornerminni ili-
simaligassaannik atuartin-
neqarnermikkullu pisariaqar-
titassaannik amigålersitsisus-
saagami, kialu naalakkersui-
nerntik suliallip tamanna
akisussaaffigerusussavaa.
Taamaattumik ilinniusior-
nerup unigani ingerlajuarnis-
saa - soorunami aamma pit-
saassusissanik piumasaqaati-
taqarluni annertuunik - »si-
lap unigani ingerlajuarnera-
nut malersuineruvoq unitse-
riataarneqassappat alliartor-
tunut kinguaassaanullu nu-
killaarutaalersussaq«.
Anders Gedionsen, Dorrit
Hansen, Marianne Møller:
Imatut 7, atuagartaa, grund-
bog. Atuakkiorfik 1994.
Anders Gedionsen, Dorrit
Hansen, Jonna Høegh, Mari-
anne Møller: imatut I & 2,
Facitliste, Allagartaani suli-
assat, Arbejdskort. Atuakki-
orfik 1995. Uagut nunani
avannarlerni:
TV-kkut aallakaatitassiat
18-t, atuartut atuagaat 5, llin-
niartitsisup atuagaa suliassa-
nik siunnersuutitalik 1. Atu-
akkiorfik.
Tom Døliner, Troels Tune-
berg: GO 4, atuartunut angi-
nernut nunalerutit. Kalaal-
lisut Hans A.Lynge, atuakki-
orfik 1994, ilaallutik Ilinniar-
titsusunut ilitsersuutit 4-5-
nut, aamma GO 4, suliassiis-
sutit, Henning Madsenimit
suliat. Atuakkiorfik 1994.
Merete Hammeken, Inger
Madsen, Kirsten Mortensen:
Tema Dansk, T 4 aamma A
4. Atuakkiorfik 1995.
Amanaa takanna
All.: Hans A. Lyn^
Arnat qassimmita ullutsinni
kalaallisuuliornermik aal-
laqqaataanit naggataanut kis-
imiillutik ikiorteqaratillu pis-
innaappat, aammalu qassi-
nimmitaava ukioqarpat?
Qassimmita perusukkaluar-
lutik ilinniartinnissaqanngin-
namik uniinnartarpat aam-
malu amernik piareersaaneq
qalipaaneq, unnilineq, atun-
gassanik piareersaaneq, ujal-
lunik ilersineq, pussarinneq,
sioqqineq, avittarneq allar-
passuillu kalaallisuunik suli-
aqarnermi ilisimasassat
maangaannalerpat - inuusut-
tut piumassuseqarluinnarlu-
tik ilinniarumasut piumassu-
siat millisarmat?
Dora Marie Lyberthip
aqqutissiuussinera malit-
seqartariaqarpoq. Sammisai
kalaallisuut ataatsimut isigal-
ugit annikitsunnguugaluar-
put, kisiannili taakku qanoq
suliarineqarnissaat ilikkarsi-
manngikkaanni kalaallisuut
inerneqarsinnaanngillaq. Tit-
artarsimavai ilinniartitsissu-
tigisarsimallugillu »Qulis-
sat«, qanoq titartarneqarlutil-
lu qanoq allapalaarneqartar-
nissaat. llitsersuutitaa paasi-
uminartumik suliaavoq, kisi-
annili angutaalluni mersor-
nermillu taama ittumik qaat-
uussimasaqarani atuarluarni-
aqqaarlugu aatsaat paasisass-
aalluni.
llitsersuutitaa atuarlugu
paasinarpoq sunaaffa kalaal-
lisuuliortarneq taama sianigi-
sassartaqartigivoq. Arnat
utoqqaliartortillutik qalipaa-
tinik kalaallisuuminnut
toqqaasamissaat allassiman-
ngikkaluanik arlalinnik mali-
ttarisassaqarpoq, utoqqaat
qalipaatigissaartorsuarnik
pinnatik utoqqaassutsimin-
nut »naleqquttunik« qalipaa-
sersortussaasimapput.
Tamanna Dora Marie
Lyberthip taammagu soorluli
qangarsuarli tusarsimasakka
puigorsimasakkali, assillu
qalipaatillit isiginnaartarsi-
masakka aatsaat iluamik tuf-
fissarsillugit uppernarsaatis-
sarsiffigalugillu; pingaartu-
mik 1950-ikkunni meeraa-
nerma nalaani kalaallisuut
atugaasartut maanamut
naleqqiullugit allaasusii ilua-
mik takusinnaalerakkit, aam-
malu isumaqarnarpoq kalaal-
lisuut 1970-ip kingorna qali-
paatimikkut allanngorsima-
sut, immaqalu atortussat allat
ajornannginnerusumik pisia-
rineqarsinnaalernerat pissu-
tigalugu qalipaatigissaarpal-
laalerlutik.
Tulliuttoq tassaasariaqar-
nerpoq kalaallisuuliorneq
ilinniusiutissallugu aallaqqa-
aterpiaanit naammassinissa-
annut ilisserusersorlugulu,
mannalu tikillugu ammeri-
sarnermut tunngasut allan-
neqarsimasut paasiuminartu-
mik allallugit.
Dora Marie Lyberthip suli-
aa kusanarpoq neriuutiginar-
lunilu allapalaarisartunit
isumassarsiorluarfiussasoq.
Dora Marie Lyberth:
Qulissat. Qupp. 36. Akia kr.
98-
Atuakkiorfik 1995.