Fréttablaðið - 04.06.2005, Blaðsíða 12

Það er dapurt að sjá með hvaða hætti sjónvarpsstöðvarnar hafa
fjallað um einkavæðingu bankanna og skrif Fréttablaðsins þar
um. Ekkert hefur verið gert til að skoða málið, afla viðbótar-
upplýsinga eða nokkuð annað til að auka vitneskju fólks um það
sem á gekk. Þess í stað hefur verið farin sama leið og svo oft
áður. Vitnað í Fréttablaðið einu sinni eða tvisvar og síðan beðið
eftir að oddvitar ríkisstjórnarinnar gefi færi á viðtali. Það hafa
þeir báðir gert og á fimmtudagskvöld sýndu báðar sjónvarps-
fréttastöðvarnar sama viðtalið við Davíð Oddsson þar sem hann
tjáði sig um samantekt Fréttablaðsins.
Ekki þarf að koma á óvart að fréttamennirnir sameinuðust
um að setja hljóðnemana að andliti Davíðs, sem hóf lesturinn.
Hann var ekki truflaður. Hann hélt hindrunarlausa einræðu án
þess að nokkur reyndi svo mikið sem að spyrja eins né neins.
Eftir að ráðherrann hafði lokið sér af var slökkt á græjunum og
fréttastofurnar töldu sig vera með frétt á spólunum. Alltént var
einræðu ráðamannsins sjónvarpað á báðum stöðum án þess að
nokkrum þætti nokkuð við það að athuga.
Er þetta þrælsótti? Hvað rekur fjölmiðla til að sleppa allri
gagnrýni, taka upp mismálefnalegar einræður og flytja þær
sem fréttir? Er auðmýktin svona mikil eða er þetta merki um
ótta og þá ótta við hvað? Eftir stendur að ráðherrann sakaði
Fréttablaðið um að fara með kjaftasögur, en ekki hverjar. Ekki
mátti spyrja hann, svo það er þá þannig.
Davíð Oddsson sagði í einræðunni að það hefði ekkert verið
athugavert við að þeir sem lægst buðu fengju að kaupa annan
bankann, bara ekkert athugavert. Ekki var hann spurður hvers
vegna, ekki hve miklu munaði á hæsta og lægsta boði og ekki
hvað var að þeim sem hæst bauð. Þó að Fréttablaðið hafi riðið á
vaðið og upplýst lesendur sínar, bæði með nýjum upplýsingum
og ekki síður því sem er afar mikilvægt: að safna á einn stað því
sem tekið hefur verið saman í skýrslum, sagt á Alþingi og í fjöl-
miðlum, bannar það ekki öðrum fjölmiðlum að fjalla um þetta
sama mál. Best væri að það yrði gert sjálfstætt.
Þeir sem mest hafa gagnrýnt Fréttablaðið fyrir að hafa upp-
lýst lesendur um hvernig saga einkavæðingar bankanna gekk
fyrir sig hafa meðal annars fundið að því að sumt sem blaðið
birti hafi áður komið fram í skýrslum. Sú gagnrýni er óskiljan-
leg, enda ekkert við það að athuga að slíkt sé birt aftur. Eins er
það lenska hér á landi að þegar æðstu ráðamenn eru gagnrýnd-
ir eða til umfjöllunar í fréttum fá þeir að tala hindrunarlaust á
öldum ljósvakans. Þau vinnubrögð eru ekki til fyrirmyndar.
Vinnubrögð Fréttablaðsins voru til fyrirmyndar. Þorbjörn
Broddason lektor hefur sagt að í umfjöllun blaðsins séu engin
merki um mistök og að fjölmiðlar eigi að vinna eins og Frétta-
blaðið gerði. Þorbjörn sagði líka að engu hefði verið andmælt
sem hefði breytt þeirri skýru heildarmynd sem Fréttablaðið
dró upp.
4. júní 2005 LAUGARDAGUR
SJÓNARMIÐ
SIGURJÓN M. EGILSSON
Allt er gert til að horfa á umbúðirnar til að forðast að
skoða innihaldið. Ráðamenn og undirsátar þeirra kepp-
ast við að forðast að ræða bankamálið.
Já, rá›herra
ORÐRÉTT
Hugað að náungans högum
Sem eðlilegt er hafa Íslendingar
mikinn áhuga hver á öðrum.
Þannig hefur það verið frá því
land byggðist. Hér og nú hyggst
leggja sitt af mörkum til að við-
halda þessari sagnahefð. Það
teljum við mikilvægt. Maður er
manns gaman sögðu forfeður
okkar og hittu þar naglann beint
á höfuðið.
Garðar Örn Úlfarsson ritstjóri legg-
ur línuna í leiðara.
Hér og nú, 2. júní.
Til varnar bótaþegum
Mér er kunnugt um mörg dæmi
þess að sjúlingar sem eru bóta-
þegar vegna geðrænnar van-
heilsu eða vandkvæða eru meðal
þeirra sem taka mjög nærri sér
dólgslegar aðdróttanir um mis-
notkun opinberra bóta. Hvað
gengur mönnum til að hrinda
svona bulli úr vör? Er verið að
sleikja sig upp við fjárveitingar-
valdið? Auðveldara kynni að
vera að rifja upp dæmi þess að
fólk hengslist hópum saman í
vellaunuðum stöðum eða sé há-
tekjufólk af öðrum sökum án
þess að vinna ærlegt handtak
nema síður sé, heldur en ég geti
minnst eins einasta dæmis um
örorkumisnotkun af því tagi sem
verið er að velta sér upp úr.
Magnús Skúlason geðlæknir fjallar
um boðaðar aðgerðir Tryggingastofn-
unar ríkisins gegn fólki sem svíkur
út bætur.
Morgunblaðið, 3. júní.
Hver er þá lausnin?
Vandinn í heiminum um þessar
mundir er einfaldur. Bandaríkin
hafa gengið af göflunum. Þau
sparka í allar alþjóðareglur og
öll alþjóðalög, sem hefta svig-
rúm þeirra, til dæmis reglur um
meðferð stríðsfanga, sem hafa
orðið til vegna langrar reynslu af
ógnum stórstyrjalda fyrri ára-
tuga og alda. Heimsfriðurinn er
ótryggur, af því að eina heims-
veldi nýrrar aldar gengur ber-
serksgang í utanríkismálum og
hefur breytt þeim í stríðsmál.
Jónas Kristjánsson ritstjóri fjallar
um gagnrýni Amnesty International
á framferði Bandaríkjanna.
DV, 3. júní.
FRÁ DEGI TIL DAGS
Hann hélt hindrunarlausa einræ›u án fless a› nokkur reyndi svo
miki› sem a› spyrja eins né neins. Eftir a› rá›herrann haf›i
loki› sér af var slökkt á græjunum og fréttastofurnar töldu sig
vera me› frétt á spólunum.
Ekki er álið sopið
Sú var tíðin að áratugir liðu án þess að
nokkuð bólaði á orkufrekum erlendum
fjárfestum hér á landi með óslökkvandi
áhuga á orku íslenskra fallvatna. Um og
fyrir 1990 var skriður á viðræðum við evr-
ópska og bandaríska álframleiðendur sem
vildu reisa risaálver á Keilisnesi. Flytja átti
hluta raforkunnar frá Fljótsdalsvirkjun yfir
á suðausturhornið. Þetta var í tíð Jóns Sig-
urðssonar, þáverandi iðnaðar- og við-
skiptaráðherra. Ekkert varð af þessum
áformum, líklega vegna hruns Sovétríkj-
anna um svipað leyti. Fáeinum árum síðar
skaut upp kollinum Bandaríkjamaðurinn
Kenneth Peterson. Hann vildi reisa álver í
Hvalfirði. Hann fékk að gera það, flutti inn
notuð tæki að hluta, reisti Norðurál og
samdi um raforkukaup. Þetta var í tíð
Finns Ingólfssonar, þáverandi iðnaðar- og
viðskiptaráðherra, seint á tíunda áratugn-
um. Á svipuðum tíma var Straumsvíkurál-
verið stækkað og breytingar urðu á eign-
arhaldi þess þegar álrisinn Alcan frá
Kanada gleypti álhluta Alusuisse.
Ýmist of eða van
Nú var komið að Norsk Hydro, sem gerði
sig líklegt til fjárfestinga í risaálveri á skil-
málum sem íslensk stjórnvöld settu upp.
Norðmennirnir gengu úr skaftinu, meiri-
hluta Austfirðinga til mikilla vonbrigða. En
skyndilega stóð Alcoa, stærsti álrisi
heims, í hlaði. Kárahnjúkavirkj-
un og Fjarðaál urðu að veru-
leika, stærstu og kostnaðar-
sömustu mannvirki Íslands-
sögunnar. Mestu spellvirki
sem unnin hafa verið á ís-
lenskri náttúru segja sumir. Þetta gerðist í
tíð Valgerðar Sverrisdóttur, núverandi við-
skipta- og iðnaðarráðherra.
Nú er svo komið að íslensk stjórnvöld eiga
í mesta basli við að verjast ágangi orku-
frekra erlendra fjárfesta. Alcan vill stækka.
Norðurál líka undir stjórn nýrra eigenda.
Fjarðaál er í smíðum. Suðurnesjamenn
undirrita viljayfirlýsingu um álver á Suður-
nesjum. Iðnaðarráðherrann úr Grýtu-
bakkahreppi orðin tvístígandi. Þarf ekki að
stoppa einhvers staðar? Hvað með
margrætt álver á Norðausturhorninu, á
Dysnesi við Eyjafjörð eða í grennd við
Húsavík? Geta Norðlendingarnir mínir ekki
gert neitt annað en að rífast um stað-
setningu? Af hverju geta þeir ekki gert
eins og Árni Sigfússon bæjarstjóri í
Reykjanesbæ; skrifað undir viljayfirlýsingu?
johannh@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 – prentmiðlar RITSTJÓRI: Kári Jónasson FRÉTTARITSTJÓRAR: Sigurjón M. Egilsson og Sigmundur Ernir Rúnarsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FULLTRÚI RITSTJÓRA:
Guðmundur Magnússon RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN OG AUGLÝSINGAR: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐAL-
SÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is UMBROT: 365 – prentmiðlar PRENTVINNSLA:
Ísafoldarprentsmiðja ehf. DREIFING: Pósthúsið ehf. dreifing@posthusid.is Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
Auðvitað er það hálf innihalds-
laust að kalla Íraksstríð annað
Víetnamstríð. Ekki vegna þess
að það megi ekki finna enda-
lausar samlíkingar með þessum
tveimur styrjöldum. Þótt komm-
únismi og íslamstrú eigi fátt
sameiginlegt má ekki á milli sjá
hvort fyrirbrigðið stendur sig
betur í hlutverki hugmyndalega
óvinarins. Innlendir skjólstæð-
ingar Bandaríkjahers eru líka
álíka sviplitlir karakterar, enda
fá þeir úr litlu að spila í þessari
uppsetningu. Og sjálft inntak
verksins er nú sem fyrr jafn
erfitt í framsetningu – að á
ögurstundum séu engin önnur
úrræði en að beita illsku til að
ná fram mennsku; að stundum
verndi dauðinn best lífið. Nei,
það er endalaust hægt að finna
samlíkingarnar með þessum
tveimur krossferðum banda-
rískra stjórnvalda en eftir sem
áður er samlíkingin innihalds-
laus. Ástæðan er sú að Víetnam-
stríð er fyrir löngu orðið ofnot-
uð samlíking. Það er Watergate
stríðsrekstrarins. Stjórnmála-
menn mega ekki stela sér vindli
án þess að það verði að vindla-
gate og það eru ekki til þær erj-
ur að þeim hafi ekki verið líkt
við Víetnam.
En samt. Það er ekki bara
stríðsreksturinn sjálfur sem
fær okkur til að hugsa um þessi
tvö stríð samtímis. Það er líka
svo margt í samfélagi okkar á
Vesturlöndum sem svipar sam-
an. Sjáið bara hárið á gelgju-
strákum í dag. Er þetta ekki
sama klipping og Brian Wilson
var með 1966? Og er ekki popp-
ið okkar allt að verða álíka til-
finningasamt og einmitt það ár?
Hver er munurinn á Mugison og
Donovan? Erum við ekki að fá
fram aðra velmegunarkynslóð
ungs fólks sem hefur efni á að
vera á móti stríði og lofsyngja
ástina? Velmegunarkynslóð sem
er svo örugg um afkomu sína að
hún kallar það arðrán sem í gær
hét atvinnusköpun, heimsvalda-
stefnu sem í gær hét alþjóða-
samfélagið, morð og kúgun það
sem í gær hét friðarferli.
Ég velti þessu fyrir mér þeg-
ar ég gekk út af leikmannasýn-
ingu ársins í íslensku leikhúsi –
þar sem Stúdentaleikhúsið
sýndi Þú veist hvernig þetta er.
Þetta var kröftug sýning. Leik-
hópurinn tók stórt upp í sig og
þrumaði því út af sannfæringu
sem jaðraði við sjálfsbirgings-
hátt. Samandregin heimssýn
sýningarinnar er eitthvað í
þessu veru: Stjórnmálamenn
eru spilltir og grimmir, fjölmiðl-
ar sleikja rassinn á ráðamönn-
um en niðurlægja allt venjulegt
fólk, samfélagið heldur ekki
uppi neinni virðingu fyrir
mannskepnunni, maðurinn er
einmana í köldu og tillitslausu
samfélagi, við getum engum
treyst, samborgarar okkar eru
álíka víraðir og við sjálf; við ótt-
umst þá og ekki að ástæðulausu.
Auðvitað er svona heims-
mynd ævaforn og fyrir löngu
orðin klassík. Þetta er til dæmis
andlegur grundvöllur allra
símatíma í útvarpi og spjall-
þráða á netinu – nema þar á
mannkynið sér von í þeim sem
hringir inn eða bloggar. En í
stúdentaleikritinu var enginn
slíkur lítill drengur sem benti á
að keisarinn væri nakinn. Í leik-
riti stúdentanna voru allir nakt-
ir; ráðamenn sem almúginn. Ég
sá hins vegar viðtal við leik-
stjórann um daginn og datt í hug
hvort hann væri þessi drengur –
en það er önnur saga.
En sem sagt. Þar sem ég er að
ganga út af sýningunni velti ég
því fyrir mér hvort 1966 væri
komið aftur. Úti var sumar ást-
arinnar en inni var kominn vísir
að því sem síðar varð 1968 –
höfnun stórrar kynslóðar vel-
megunarbarna á bláeygðri
bjartsýni Kennedy-áranna sem
spannst utan um fegurð, frama,
peninga og völd. 1968 drógu reið
ungmennin upp afdankaða
svartsýnisrausara út úr frönsk-
um háskólum og settu þá á sama
stall og ástarfólkið hafði sett
undir skeggjaða og utangátta
einsetumenn austan af Indlandi
sumarið 1966. Ég heyrði ekki
betur en að sýning stúdentanna
endurómaði þessa brúnaþungu
spekinga. Ég kannaðist í það
minnsta við frasa og upphrópan-
ir sem ég hafði ekki heyrt síðan
í leshring hjá Einingarsamtök-
um kommúnista – marxistum,
lenínistum um árið.
Og mér varð hugsað til Marð-
ar Árnasonar – jafnvel Össurar
Skarphéðinssonar. Manna sem
lögðu í langa göngu í gegnum
Alþýðubandalag og Alþýðu-
flokk, Þjóðvaka og Nýjan vett-
vang til að ná landi í borgarleg-
um jafnaðarmannaflokki
akkúrat þegar þeirra tími loks-
ins kom. Ekki í nýja flokknum
heldur einmitt þar sem þeir
lögðu af stað. Væru þeir ekki
flottari sem glæstir, gamlir
menn þessarar nýju kynslóðar
dólga marxismans– eins og Iggy
Pop var afi pönksins og Ronald
Reagan faðir allra uppa. ■
Vi› erum ekki laus vi› 1968
GUNNAR SMÁRI
EGILSSON
Erum vi› ekki a› fá fram
a›ra velmegunarkynsló›
ungs fólks sem hefur efni
á a› vera á móti strí›i og
lofsyngja ástina?
LAUGARDAGSBRÉF
HRINGRÁS SÖGUNAR