Fréttablaðið - 02.07.2005, Qupperneq 24

STÓR MAÐUR Þessi stóri
maður gæti lent í sams
konar vandamálum og
belgíski risinn í framtíðinni.
Rætur æsifréttablaða-mennsku eru raktar tilBandaríkjanna um 1880, en
þá var New York borg innflytj-
enda sem ekki voru sleipir í ensku
og lásu því ekki dagblöð þess
tíma. Maður að nafni Joseph
Pulitzer áttaði sig á því að þarna
var stór markhópur sem hægt
væri að herja á. Hann keypti
blaðið New York World árið 1883
og breytti því með það í huga að
höfða til verkamanna af erlendu
bergi brotnu. Stórar myndir komu
í stað texta og þurrar pólitískar
fréttir sem ekki snertu innflytj-
endur fengu að víkja fyrir frá-
sögnum af morðum, blóðugum
slysum og slúðri sem snerti inn-
flytjendur.
Teiknimyndasögur fyrir treglesa
Um þetta leyti urðu prentsmiðjur
fullkomnari og dagblöðin fóru að
koma út í lit. Fyrsta litaða teikni-
myndasagan leit dagsins ljós í
New York World og sló strax í
gegn. Aðalpersóna sögunnar var
ungur, sköllóttur strákur í gulri
skyrtu, sem lesendur kölluðu
Yellow kid, og telja margir að gula
pressan dragi nafn sitt þaðan.
Myndasagan jók sölu blaðsins
gífurlega og varð það stærsta
dagblaðið í Bandaríkjunum.
William Randolph Hearst, sem
átti blaðið New York American
Journal, keypti myndasöguna yfir
á sitt blað og upphófst mikið stríð
milli Pulitzer og Hearst.
Pulitzer hvatamaður slúður-
blaðanna –og rannsóknarblaða-
mennsku
Joseph Pulitzer, maðurinn sem nú
er kenndur við hin virtu blaða-
mannaverðlaun, er því upphafs-
maður slúðurblaðanna. Pulitzer
hafði áhuga á því að gefa Colum-
bia University í New York styrk
til þess að opna fyrsta blaða-
mannaskólann, en slæmt orðspor
hans olli því að Columbia beið
með að þiggja styrkinn í um tíu ár.
Það var svo ekki fyrr en 1912 að
Columbia University Graduate
School of Journalism var stofn-
aður með styrk frá Pulitzer og út-
hlutar skólinn nú Pulitzer-verð-
laununum ár hvert til blaðamanna
í Bandaríkjunum. Pulitzer þótti
ekki góður gaur á sínum tíma en í
dag fær hann fjöður í hattinn fyr-
ir að vera hvatamaður að rann-
sóknarblaðamennsku. Árið 1887
réð hann til sín blaðamanninn
Nellie Bly sem skrifaði fréttir
um fátækt og húsnæðis- og vinnu-
mál í New York. Bly beitti ýmsum
brögðum við fréttaöflun og er hún
talin fyrsti rannsóknarblaða-
maðurinn. Eitt skiptið gekk hún
svo langt í að sannfæra fólk um að
hún væri geðveik til þess að geta
komist inn á geðveikrahæli sem
hún vildi fjalla um.
Æsifréttir Hearst leiða til
spænsk-ameríska stríðsins
Innan um teiknimyndasögur og
ýkjusögur af ofbeldi í borginni
tókst Pulitzer því ætlunarverk sitt
að einhverju marki, „að svipta hul-
unni af alls kyns svikum og klæki-
brögðum, að berjast gegn óréttlæti
og misbeitingu, og vinna fyrir al-
múgann af fullri hreinskilni.“
Heiðarleikinn var þó ekki lengi í
framsætinu. Til að auka hlut sinn í
samkeppnisstríðinu hófu Pulitzer
og Hearst að fjalla um viðburði er-
lendis og var sannleikurinn oft
látinn víkja fyrir æsifréttum.
Krassandi sögur úr útlandinu
seldu vel. Blað Hearst, New York
American Journal, birti viljandi
falskar fréttir á skipulagðan hátt
og átti sú fréttamennska eftir að
hafa afdrifaríkar afleiðingar.
Blaðið lýsti meðal annars
ófremdarástandi meðal Kúbverja
vegna ofbeldis af hendi spænskra
hermanna. Hearst sjálfur skrifaði
fjölmargar fréttir þar sem átökin
milli Spánverja og Kúbverja voru
stórlega ýkt. Sagan segir að þegar
teiknari fyrir blað Hearst vildi
snúa heim eftir friðsæla dvöl í
Havana, hafi Hearst skipað
honum: „Vinsamlegast verið kyrr.
Þú útvegar myndirnar og ég út-
vega stríðið.“ Sögurnar af meintu
ofbeldi í Kúbu vöktu sterk
viðbröð meðal lesenda sem jók á
lygarnar. Með æsifréttunum tókst
Hearst að sannfæra bæði al-
menning og stjórnmálamenn í
New York um að Bandaríkjamenn
þyrftu að grípa inn í átökin. Það
leiddi til spænsk-ameríska stríð-
sins sem lauk með miklu mannfalli
meðal Spánverja og Kúbverja en
Bandaríkjamenn juku styrk sinn
og urðu stórveldi. Hearst varð einn
valdamesti maður Bandaríkjanna
og lagði grunninn að
Hearst fjölmiðlaveldinu
sem nú gefur út meðal annars
Marie Claire, Esquire, Seventeen
og tugi annarra blaða, ásamt því að
reka annars konar fjölmiðla.
Ljóst er að slúðurblöðin eru
skeinuhætt svo vægt sé til orða
tekið og hvergi nærri skemmt-
unin ein. Oft veltir lítil þúfa
þungu hlassi.
SLÚÐUR-
BLÖÐ Gula
pressan hefur
loksins borist til
Íslands, en slúð-
urblöð á borð við
Séð og heyrt og Hér
og nú hafa lengi hrellt
nágrannaþjóðirnar.
Bla›aútgáfa er í miklum blóma hér á klakanum og s‡nist sitt
hverjum um ágæti bla›anna. Færri vita hins vegar a› upptök
gulu pressunnar eru samofin upphafi rannsóknarbla›amennsku
og hinum flekktu Pulitzer-ver›launum. Rósa Sign‡ Gísladóttir
kynnti sér óvæntar rætur æsifréttabla›amennskunnar.
24 2. júlí 2005 LAUGARDAGUR
Reykjagarður hf. · Fossháls 1 · 110 Reykjavík · Sími 575 6440 · 110 Reykjavík · Bréfasímar: 575 6490 · www.holta.is
Reykjagarður hf
www.holta.is
Upplýsingar um vöruúrval
Reykjagarðs og uppskriftir
er að finna á heimasíðu
fyrirtækisins www.holta.is
PULITZER OG HEARST
upphafsmenn slúðursins
SAMKEPPNISSTRÍÐIÐ MILLI PULITZER OG HEARST Á þessari teiknimynd sem er í
anda Yellow kid segir Hearst: „Þetta er mitt stríð. Ég keypti það og borgaði fyrir það.“ Í
samkeppninni svifust þeir einskis, sérstaklega Hearst, og leiddu æsifréttirnar til spænsk-
ameríska stríðsins.
YELLOW KID R. F. Outcault var maðurinn
á bak við Yellow kid teiknimyndasöguna
sem talið er að gula pressan dragi nafn sitt
af. Þökk sé Outcault og vinsældum Yellow
kid varð teiknimyndasagan að því menn-
ingarfyrirbæri sem hún er í dag.
Belgískir sjúkraliðar lentu í risa-
vöxnum vandræðum á dögunum
þegar hæsti maður landsins fékk
hjartaáfall. Maðurinn, sem heitir
Alain Delaunois og er 229 cm,
veiktist á heimili sínu í Stavelot og
var ákveðið að senda sjúkraþyrlu
á eftir honum. Því miður komst
Delaunois ekki fyrir í þyrlunni og
var þá ákveðið að kalla á sjúkrabíl.
Eftir töluverðar vangaveltur tókst
sjúkraliðunum loksins að koma
honum inn í bílinn og aka honum á
næsta sjúkrahús. En þegar
læknarnir ætluðu að fara með
hann í hjartaskoðun
komst hann ekki fyrir í
vélinni. Á meðan lækn-
arnir reyndu að
finna út hvað ætti
að gera við
Delaunois jafnaði
hann sig en samt
sem áður óttast
hann mjög um
framtíð sína.
Hann þarf að
fara í aðgerð til
að sjá hvers vegna
hann fékk hjartaáfall
og vonar innilega að
búið verði að panta
nógu langt skurðar-
borð fyrir hann.
■ SKRÝTNA FRÉTTIN
Risi fær
hjartaáfall