Tíminn - 03.08.1975, Blaðsíða 15

Tíminn - 03.08.1975, Blaðsíða 15
14 TÍMINN Sunnudagur 3. ágúst 1975. Sunnudagur 3. ágúst 1975. TÍMINN 15 hversu feitt er á stykkinu i þess- um efnum? — Jú, það er vitanlega hárrétt. Reykjanessvæðið er til dæmis mjög auðugt að fuglalifi. Við get- um byrjað á Alftanesinu, sem hefur verið hreinasta paradis að þessu leyti, hvað sem verða kann siöar, með aukinni mannabyggð þar. Hafnarfjörður og Hvaleyri I Hafnarfirði hafa lika upp á mikið að bjóða, bæði hvað snertir fjölda þeirra tegunda, sem dveljast þar að jafnaði og eins flækinga. Til dæmis má heita nokkurn veginn öruggt að hitta þar fjöruspóa, lappajaðraka og fleiri flökkufugla að vetrinum. A Suöurnesjum, til dæmis strandlengjunni meðfram Höfn- um er lika um auðugan garö að gresja og Hafnaberg er mjög mikið fuglabjarg, auk þess að vera sjálft hið mesta aygnayndi. A Hafnabergi er hægt að sjá alla bjargfugla landsins, að haftyrðl- inum einum undanskildum. — Þá má ekki gleyma Krisuvikurbergi, sem jafnan er iðandi af bjarg- fugli. Hjá Astjörn við Hafnarfjörð er lóa, spói, tjaldur, og þar er lika hægt að sjá flórgoða, þvi að þar verpa alltaf nokkur pör af honum. Og þvi má skóta hér inn, að Astjörnin er einn þeirra staða, þar sem mikil ástæða er til að gera einhverjar friðunarráðstaf- anir. Þar þyrfti að takmarka um- ferð, að minnsta kosti á vorin. 1 Geldinganesinu er ágætt að skoða fugla, — og meira að segja hérna á Skúlagötunni fram undan „Útvarp Reykjavik”, eins og þul- irnir okkar eru stundum að segja okkur i morgunútvarpinu. — Ilefur þú ekki feröazt um landið, gagngert til þess að kynna þér fuglalif, þótt svona gott sé til fanga i nágrenni Reykjavikur? — Jú, jú það hef ég oft gert, og nota þá timann jafnframt til þess að taka myndir. Ég er einmitt núna nýkominn úr einni slikri ferð, hún tók átján daga og var á- kaflega skemmtileg, enda fór ég hringinn i kringum landið. — Hvar stanzaöir þú lengst? — Ég var mest i öræfunum, en auk þess var ég i átta daga við Mývatn. Sumar tegundir fugla eru á tiltölulega afmörkuðum sva^ðum, og þess vegna getur það venð eina leiðin tii þess að nálg- ast þá, að halda sig i námunda við stöðvar þeirra dálitinn tima i einu. Þannig er til dæmis með sumar andategundirnar, sem dveljast nær eingöngu við Mý- vatn, og fleira mætti nefna. Meö erfiðustu greinum ijósmyndunar — Hvenær byrjaöir þú á þeim ágæta siö aö Ijósmynda fugla I stórum stll? — Það var um mjög likt leyti og fuglaskoðun min hófst aö marki, eða fyrir um þaö bil fimmtán árum. Enn vatnar þó nokkuð á,að ég hafi myndað alla islenzka fugla, en ég held.að ég hafi séð þá alla nema einn, keldusvinið — það hef ég aldrei séð Iifandi, en að visu hef ég einu sinni séö dautt keldusvin. Það var norður i . Skagafirði fyrir nokkrum árum. — Er þetta ekki heldur erfið grein ljósmyndunar? — Jú, hún er það, þó ekki nema væri vegna þess, aö margar fuglategundir eru alls ekki i færi við ljósmyndarann nema tiltölu- lega skamman tima úr árinu, og á ég þar að sjálfsögðu viö farfugl- ana. Nú, og svo þarf heilmikinn útbúnaö til slikrar ljósmyndunar, — aö ekki sé minnzt á hið sifellda vandamál að hitta á fuglinn i þeim stellinum og við þær aö- stæður, sem ljósmyndarinn er aö reyna að fá fram. — Hefur veðrið ekki lika tals- Hafnaberg er jafnan iöandi af fugli, en auk þess er það sjálft hin fegursta náttúrusmfö. Ekki sakar heldur aö geta þess, aö mikill meirihluti Islenzku þjóöarinnar getur meö auðveldu móti komizt þangað á skömmum tima til þess aö virða fyrir sér sikvikt Hf bergsins. Ljósm. Grétar Eiriksson. vert mikiö aö segja, þegar beita skal myndavélinni, þótt atferli fugla megi skoöa i hvernig veöri sem er? — Jú, það er alveg rétt, veðrið hefur mikla þýðingu I þessu sam- bandi, og þótt veður hamli ekki, getur það tekið ótrúlega langan tima að ná mynd af tiltekinni fuglategund. Núna ( vor heppnaðist mér til dæmis I fyrsta skipti að mynda fugl, sem ég var búinn að hafa mikið fyrir að ná i. Það var músarindill. Sú mynda- taka tók mig átta daga,^- og þaö i grenjandi rigningu. Þó er þetta ekki lengsti timinn, sem það hef- ur tekið mig að mynda fugl. Einu sinni var ég i þrjár vikur að ná þeirri mynd, sem ég hafði ætlað mér. —En er ekki illgerlegt aö stikla I kringum fugla út um mýrar og móa I ausandi rigningu eöa annars konar óveöri? — Jú, það er auðvitað þeim mun erfiðara.sem veðrið er óhag- stæðara. Þó er það sem betur fer sjaldgæft.að veöur sé svo vont, að ekki sé eitthvað hægt að gera, og það getur lika verið gaman að eiga mynd, sem tekin er i vondu veðri. Það þurfa ekki allar myndir að vera teknar i sólskini, eins og .ætti að birta þær í áróðurspésum handa ferðafólki. Margar fuglamyndir eru teknar úr felutjöldum, og þá er það ekki nema sjálf linsan, sem stendur út úr tjaldinu, en ef ekki er hægt pð koma tjaldi við, þarf að verja vélarnar með plastdúkum eða öðru sem þolir vatn og vind. Hér er ljósmyndarinn nákvæmlega eins staddur og hver annar ferða- maður: Hann þarf að vera útbú- inn til þess að mæta hvernig veðri sem er, og haga sér eftir aðstæð- um hverju sinni. — Getur þaö ekki oröiö nokkuö þreytandi aö biöa f felutjaldinu svo klukkutimum skiptir, kannski hálfan dag eöa meira? — Nei, ekki hefur mér fundizt það. Ljósmyndun fugla er svo vandasöm og erfið iðja, að menn ná þar ekki neinum viðhlitandi árangri.nema að þeir hafi bæði áhuga á verkinu og mikla ánægju af þvi. Þar af leiöandi er ekki nema um tvennt að ræða: Annað hvort veitir þetta mönnum svo Svartbakurinn nýtur lltilla vinsælda nú á dögum, en ekki verður þvi neitað, aö glæsilegur er hann ásýndum, hvitur og svartur. Ljósm. Grétar Eirfksson. ÚTIVIST má stunda með marg- vislegu móti. Sumir ganga á fjöll, og ekki mun ótitt, að mönnum þyki ferðin þvi betri, sem hún er lengri, og þvi fjær sem komizt varð mannabyggðum. Aðrir hafa önnur viöhorf. Fyrir þeim er það ekki neitt höfuðatriði að komast sem lengst, heldur hitt, að veita sem nánasta athygli hverju þvi, sem á vegi þeirra verður, — njóta hvers fótmáls, ef svo má að orði komast. >ar lærði ég að umgangast dýr Grétar Eiriksson, tæknifræð- ingur hjá Hitaveitu Reykjavikur, mun vera 1 siöartalda hópnum. Og þar sem undirritaöan grunar, að áhugamál Grétars séu ekki á eina bók iærð, þykir rétt aö orða fyrstu spurninguna svona: — Hvaö er þaö, sem fyrst höfð- ar til þin, Grétar, þegar þú ert kominn út i sveit? — Það sem ég veiti fyrst at- hygli, er fuglalifiö á þeim staö, þar sem ég er staddur hverju sinni. Ég byrja á þvi að athuga, hvaða tegundir það eru, sem ég sé, og punkta það hjá mér. Þetta hef ég gert reglulega aö minnsta kosti sfðastliðin fimmtán ár, og það varð svo aftur til þess, að ég fór að taka myndir af fuglum. — Og áhugi þinn á fuglum er kannski enn eldri? — Já, já, hann hefur fylgt mér frá barnæsku. Þegar ég var drengur, var ég svo heppinn aö fá að vera i sveit. Ég var hvorki meira né minna en niu sumur á Asi I Asahreppi i Rangárvalla- sýslu hjá Guðjóni Jónssyni, þeim kunna bændahöfðingja. A Asi var framúrskarandi gott heimili. Þar var skepnum sýnd hliðstæö nær- gætni og manneskjum, og borin óskoruð virðing fyrir ölíu lifi. Þar held égiað ég hafi lært aö um- gangast dýr — að svo miklu leyti, sem ég tel mig kunna það — og þar læröist mér aö þykja vænt um þau. Hvernig á þvi stóð, að hugur minn beindist siðar aö fuglum fremur en öörum dýrum veit ég varla, en hitt er vist, að þannig er þetta. Það, sem ég veiti fyrst at- hygli úti i náttúrunni, eru fuglar, þótt ég þykist á hinn bóginn hvorki vera blindur né heyrnar- laus á aðra hluti, sem hún hefur upp á að bjóða. Grétar Eiriksson. Timamynd Gunnar. — Er ekki fremur fágætt að menn leggi verulega stund á fuglaskoðun? — Hún hefur ekki verið mjög almennt stunduð, en á siöari ár- um hefur hún færzt mjög I vöxt, og eru fuglaskoðunarferðirnar ó- rækastur vitnisburður um það. Ég hef stjórnað allmörgum slik- um ferðum og þátttakan hefur yfirleitt verið mjög góð, allt upp i áttatiu manns i hverri ferð. Ég held þvi, að segja megi, að þessi grein útivistar njóti sivaxandi vinsælda, enda er þaö mjög að makleikum. Erlendis hefur fugla- skoðun lengi verið vinsæl, og á Englandi hefur hún veriö almennt stunduð um langt árabil. Dæmisaga — Hefur fuglaskoöun einhverja teljandi kosti fram yfir margar aðrar greinar útivistar? — Já, það tel ég. Maður, sem hefur ánægju af þvi að skoða fuglalif, þarf ekki að leggja i langa og dýra ferð til þess, þvi að slika skoðun er hægt að fram- kvæma svo að segja,hvar sem er. Fuglaskoðun er einnig hægt að stunda á hvaða tima árs sem er, og hún er ekki háð veðri. Maður, sem heima á I Reykjavik, getur iðkað fugla- skoðun með ágætum árangri, þótt hann noti ekki önnur farartæki en strætisvagnana og sina eigin fæt- ur. — Vitanlega eru ekki allar tegundir fugla á þessu svæði, sumar halda sig nær eingöngu i öðrum landshlutum, en alls staðar, um allt tsland, er nóg af fuglum handa þeim að skoða, sem vilja. — Hefur þú ekki meiri mætur á einni tegund fugla en annarri? — Þetta var dálitiö skemmtileg spurning, mig langar til að svara henni með dæmisögu. Einu sinni var kennari, sem hafði miklar mætur á fuglum, en þó ekki á öllum tegundum jafnt. Svo útbjó hann eitt sinn spurningu fyrir unglingapróf, á þá leið, hver væri fallegasti fuglinn á Islandi. Hann ætlaðist til, aö krakkarnir svöruðu „straumönd”, þvi að hún var hans uppáhaldsfugl. En auð- vitað höfðu ekki allir nemendurn- ir þann smekk, og þeir fengu víst ekki sérlega mikið fyrir sin svör. Hvað mig snertir þá verð ég að játa, að ég hef ekki mætur á ein- um fugli um aðra fram, — og andúð hef ég ekki á einum einasta þeirra. Frægur maður hefur sagt, að fáránlegt sé,að „deila um feg- urð á fjöllum, kvæðum eða kon- um”, þvi að hver um sig hafi sina sérstöku fegurð. Alveg eins er þetta með fuglana, en þó hafa þeir hlotið misjafnlega stórt rúm I hugum oklcar, þvi er ekki að leyna. Flestum mun finnast lóan boða vorkomuna, öörum fuglum fremur, og krian er lika mörgum hugstæö af svipuðum orsökum. Sumir fuglar koma á haustin og eru nærri ailan veturinn — Þú gazt þess hér aö framan, aö alls staöar á islandi væru fugl- ar, og auövitaö er þaö alveg rétt, en er nú samt ekki liarla misjafnt, Við lifum ekki á einu saman brauði Rætt við Grétar Eiríksson tæknifræðing um fuglaskoðun og fleira Undir beru lofti mikið, að þeir þrauka I gegnum súrt og sætt, eða þá að þeir gefast hreinlega upp. Maöur, sem biður i felutjaldi, getur fengið mörg og góð tækifæri til þess að gaumgæfa lifnaðarhætti og atferli fugla, þótt hann nái ekki að mynda þá, og eins getur verið að honum takist að ná ágætri mynd af allt öðrum fugli en þeim, sem hann lagði af stað til að mynda i upphafi. Hamingjustuud allrar fjölskyldunnar — Þykir þér þessi tegund úti- veru (ef ég má oröa þaö svo), betri en til dæmis aö ganga á fjöll og jökla? — Ég hef mikla ánægju af þvi að ferðast I öðrum tilgangi en að taka myndir af fuglum. Ég hef gert talsvert mikið að þvi að ganga á fjöll og mér þykir það alltaf gaman. Hins vegar hef ég ekki neina teljandi ánægju af því að mynda annað en fugla. Lands- lagsmyndir hef ég ekki tekiö að neinu ráði. Fólk, sem leggur stund á úti- veru, á mjög margra kosta völ, og það er sannfæring min.að öllum sé hollt að hafa eitthvert mark- mið meö henni eins og öðru, sem menn taka sér fyrir hendur. Sum- ir menn „safna” fjallatoppum, leggja metnað sinn i að komast upp á eins marga fjallatinda og unnt er. En til þess að geta slíkt, þurfa menn að búa yfir mikiu likamlegu þreki, og ég held ekki að neinn græði á þvi að ganga framaf kröftum sinum.Ég lit svo á, að meginatriðið við alla útiveru sé, að menn komi heim endur- nærðir og hvildir en ekki kúgupp- gefnir. Þar verður hver og einn að finna, hvaö honum Uentar, hvort heldur þaö er að klifa fjallatinda, ganga fjörur og með sjó fram eða eitthvað annað. Léttar og stuttar gönguferöir hafa þann mikla kost, aö i þeim getur öll fjölskyldan tekið jafnan þátt. Ég á erfitt með aö hugsa mér neitt ánægjulegra en að sjá hjón sem ganga með börnum sin um úti I náttúrunni og sýna þeim það sem á vegi þeirra verður, hvort sem það er kuðungur á fjöru, holtasóley við fjallsrætur eða fuglshreiður I kjarri. Og ekki spillir að gönguleiðin sé valin með það fyrir augum, að afi og amma geti tekið þátt i ferðinni. Þaö má mikið vera, ef slikar sameigin- legar gönguferðir veröa ekki fjöl- skyldunni dýrmætar, bæði á meðan á þeim stendur og þó jafn- vel ennfremur I endurminning- unni siðar. — Er ekki fuglaskoöun þln og sú myndataka, sem henni fylgir, að mestu leyti framkvæmd að sumr- inu, þótt að visu séu hér nokkrar tegundir svokallaðra staöfugla? — Nei, hreint ekki. 1 fyrsta lagi er nú hér alimargir staðfuglar, eins og þú sagðir I öðru lagi „Lóan er komin að kveða burt snjóinn fylgjumst við með farfuglunum, bæði þegar þeir fara að koma á vorin og eftir að þeir eru farnir að týgja sig til brottfarar á haustin. í þriðja lagi er svo eins að geta, sem flestir veita sáralitla athygli, en er okkur, fuglaskoðunarmönn- um sérlega hugleikið: Að haust- inu kemur hingað alltaf nokkuð af fuglum, sem ekki eru beinlinis flökkufuglar, heldur fuglar, sem dveljast hér lengri eða skemmri tima. Fjöruspóinn kemur á hverju hausti og er hér fram undir vor, lappajaðrakinn kemur hingað flesta vetur, sömuleiöis gráhegrinn. Ennfremur kemur mikið af flækingum, ýmissa or- saka vegna. Sumir hafa slegizt I fylgd með öðrum fuglum, aðra kann að hafa hrakið hingað fyrir veðrum. ,,Illfygli” er afstætt hugtak. — Þú gazt þess, sncmma I spjalli okkar, að þú hefðir ekki andúð á neinni fuglategund. Þú viðurkennir þá ef til vill ekki hið gamla og góða islenzka orð: illfygli? — Sérhvert dýr llfir samkvæmt sinu eðli, og þar eru fuglar ekki nein undantekning. Þetta, hvort fuglar eru illfygli eða ekki, er ein göngu mannlegt mat, og er þá venjulega átt við það, að viðkom- andi fugl komi við pyngju manna, eða sé „meðbiðill manna til matarins”, eins og örn Arnarson skáld sagði. En slikt mat er vitan- lega mjög afstættog getur breytzt furðufljótt. Meira að segja æðar- fuglinn gæti þannig orðið illfygli. — Svo? — Já, ég held nú það. I Norður-Noregi höföu bændur lengi ræktað æðarfugl. Svo gerðist það, að verð á krækiingi hækkaði snögglega, og þá fóru þessir sömu bændur aö rækta hann. En þá kom I ljós, að æðar- fuglinn át kræklinginn, og hafði vafalaust alltaf lifað að verulegu leyti á honum. Þá fóru þessir bændur fram á það við norsk yfir- völd, að þeim yrði veittur styrkur til þess að útrýma æðarfuglinum. Nú var hann allt I einu orðinn ill- fygli, af þvi aö kræklingurinn var I hærra verði en dúnninn. Svona geta hlutirnir oröið skrýtnir, þegar menn hafa það eitt i huga hvað „borgar sig.” Við skulum hugsa okkur, að viö gætum hagnýtt svartbaksvarp og selt egg svartbaksins i stórum stil. Myndum við kalla hann ill- fygli eftir það? Ég held varla. Hitt er allt annað mál, að það er óæskilegt, að einni dýrategund fjölgi mjög mikið meira en annarri. Þá megum við búast við röskun á þvi jafnvægi, sem ein- kennir náttúruna, þegar hún fær að fara sinu fram án Ihlutunar manna. — Nú langar mig að vera persónúlegur við þig, Grétar: Hvers vegna I ósköpunum lærðir þú ekki náttúrufræði I stað þess að vcra tæknifræðingur? — Arni heitinn Friðriksson fiskifræöingur geröi talsvert til þess að fá mig til að læra fiski- fræöi, en ég hafði ekki áhuga á þvi. Ef ég hefði lært náttúrufræði, er ég viss um að ég hefði sótzt eftir þvi að fá að vinna hjá Hita- veitu Reykjavikur i sumarfriinu minu og um helgar! Það mætti sjálfsagt lika spyrja, hvers vegna I ósköpunum ég er að leggja það á mig að standa úti stundum I vond um veörum, til þess að taka myndir af fuglum. Slikri spurn- ingu held égi að ég gæti ekki svarað öðru visi en að minna á þau ævafornu sannindi, að viö lif- um ekki á einu saman brauöi. —VS Liklega er stokköndin þekktust Islenzkra andategunda. Þau eru friðsæl á svipinn, hjónakornin á mynd- inni þeirri arna. Ljósm. Grétar Eiriksson.

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.