Tíminn - 12.10.1975, Blaðsíða 18

18
TÍMINN
Sunnudagur 12. októbcr 1975
Verkefni Alþingis og
stjórnarsamstarfið
Verkefni
Alþingis
I FYRRADAG hófst nýtt starfs-
timabil hjá Alþingi. Eins og oft
áúr siðustu áratugina, munu tvö
mál aö likindum setja meginsvip
á þingstörfin,þ.e efnahagsmálin
og landhelgismálið.
Það er ekki nýtt, aö staðan i
efnahagsmálum sé erfið, en
sjaldan hafa þó horfur veriö öllu i
skyggilegri en nú. Viðskiptakjör-
in hafa haldið áfram að versna.
Sá bati, sem margir spáðu á sfð-
ari hluta árs, hefur enn ekki kom-
ið til sögunnar, og flest virðist
benda til þess, að hann láti biða
eftir sér enn um hrið. Störf síð-
asta þings auðkenndust mjög af
þvi, að menn reiknuðu með
bráðabirgðaerfiðleikum vegna
viðskiptakjaranna, og tefldu þvi
öllu djarfar, t.d. i sambandi við
fjárlagaafgreiðsluna, heldur en
ella. Um það voru lika allir sam-
mála, að forðast bæri i lengstu lög
að gera nokkrar þær ráðstafanir,
sem gætu leitt til atvinnuleysis.
Nú er ljóst, að taka verður upp
aðhaldssamari og strangari
vinnubrögð. Áfram verður þó að
keppa að þvi að reyna að forðast
atvinnuleysi, þvi að s.likt myndi
ekki leysa vandann, heldur gera
hann meiri, auk allra þeirra fé-
lagslegu vandamála, sem at-
vinnuleysinu fylgja.
Tvö aðalmál
Það veltur mikið á þvi að
Alþingi taki efnahagsmálin fast-
ari tökum en áður. En þjóðin má
ekki setja það traust á Alþingi, að
það geti eitt leyst vandann. Til
þess þarf það skilning og stuðning
þjóöarinnar. Ef einstakar stéttir
halda áfram að hugsa eingöngu
um eigin hag, án tillits til hinna
sameiginlegu hagsmuna heildar-
innar, getur orðið erfitt að koma
fram nokkrum raunhæfum og
varanlegum ráðstöfunum. Þetta
gildir þó ekki sizt um ýmsa smá-
hópa i þjóðfélaginu, sem hafa
vissa lykiiaðstöðu til að knýja
fram kröfur sinar. Vel getur svo
farið að fyrr en vari dragi til úr-
slita um, hvort þeir eða Alþingi
eiga að ráða. En bezt væri, að
hægt væri að komast hjá slikum
átökum, og að unnt væri að ráða
málum til .lykta meðsem viðtæk-
ustum stuðningi þjóðarinnar.
Landhelgismálið mun nú sem
fyrr verða annað aðalmál þings-
ins. Flest bendir nú til þess, að
framundan sé nýtt þorskastrfð
við Breta. Brezka stjórnin virðist
enn haldin úreltum nýlenduhug-
myndum og telur Breta hafa
hefðbundinn rétt'til fiskveiða inn-
an 50 milna markanna. Einn
áhrifamesti ráðherra hennar hef-
ur boðað þorskastrið, fáist þessi
réttur ekki viðurkenndur á þann
veg, að Bretar fái að halda áfram
veiðum eins og þeir æskja innan
50 milna markanna. A þetta geta
Islendingar ekki fallizt. íslend-
ingar geta enga samninga gert
viö aörar þjóðir um veiðar innan
fiskveiðilögsögunnar, nema þeir
feli I sér stórfelldan niðurskurð á
afla þeirra. I þessum efnum biður
nú Alþingis að marka stefnu, sem
hefur það tvöfalda markmið að
tryggja sem mesta friðun fisk-
stofnanna og treysta sem bezt að-
stööuna út á við, m.a. með tilliti
til hafréttarráðstefnunnar.
Þáttur stjórnar-
andstöðunnar
Þjóöin gerir vafalitið þá kröfu
til rikisstjórnarinnar og þing-
meirihlutans, að skynsamlega og
traustlega verði haldið á um-
ræddum höfuðmálum hennar. En
hún gerir áreiðanlega einnig
kröfur um hið sama til stjórnar-
andstöðunnar. Stjórnarandstaðan
hefur ekki sfður skyldur gagnvart
þjóðinni, þótt á annan hátt sé.
Hún á að veita rfkisstjórninni og
þingmeirihlutanum aðhald, en
það á ekki eingöngu að vera nei-
kvætt eins og oft vill brenna við.
Þvi mun hún ekki siður en rikis-
stjórnin verða undir smásjá
almennings á þvi þingi, sem nú er
að hefjast.
Ríkisstjórnin
Þeirrar óskhyggju hefur gætt i
vaxandi mæli i málgögnum
stjórnarandstæðinga að undan-
fömu, að sambúðin milli stjórn-
arflokkanna fari versnandi og
þess geti orðið skammt að biða,
að upp úr henni slitni. Ólafur Jó-
hannesson, dómsmálaráðherra
vék að þessu i ræöu sinni á fundj
Framsóknarfélags Reykjavfkur
siðast liðinn miðvikudag. Honum
fórust orð á þessa leið:
„Menn spyrja gjarna hvernig
stjórnarsamstarfið gangi og sam-
komulagið sé innan stjórnarinn-
ar. Ég held, að það sé alveg óhætt
aö segja, að það sé ekki verra en
gengur og gerist i samsteypu-
stjórnum. Að sjálfsögðu eru
skoðanir skiptar, og oft hljóta nið-
urstöður að byggjast á málamiðl-
un. En ég verð að segja það, að ég
hef þá reynslu, að það sé litið á
málin af sanngirni og reynt að
komast að þeirri málamiðlun,
sem við hæfi er. Ég fyrir mitt
leyti held, að það sé alveg ákveð-
inn vilji i báðum samstarfsflokk-
um rikisstjórnarinnar að halda
þessu samstarfi áfram, og ég held
að báðir séu ákveðnir i' þvi að
standa að þessu samstarfi af full-
um heilindum. Þess krefst þjóð-
arhagur. Við höfum ekki efni á
þvi að sundra kröftunum i mein-
ingarlitla flokkadrætti. Hvorugur
stjórnarflokkanna mun þvi
hlaupa undan böggunum, þó að
þeir séu dálitið þungir i bili. Enda
veit ég ekki hvaða önnur stjórn
ætti að taka við eða liklegri væri
til að hafa vald á málunum eins
og þau eru nú.”
Óbreyttar
forsendur
Areiðanlega er þetta rétt túlkun
á afstöðu Framsóknarflokksins
til stjórnarsamstarfsins. t sam-
steypustjórnum fær enginn flokk-
ur allt það fram, sem hann kýs
helzt. Hinsvegar getur hann haft
mikilvæg áhrif á þróunina. Af
hálfu Framsóknarmanna er það
mikilvægt, að núverandi rikis-
stjórn hefur til þessa tekizt að
tryggj3 næga atvinnu og að
byggðastefnunni hefur verið fylgt
fram með fullum þrótti. Menn
mega ekki gleyma þvi, hve þýð-
ingarmikið það er að sleppa við
böl atvinnuleysis. Það skiptir lika
miklu máli, að kappsamlega sé
unnið að þvi að tryggja jafnvægi i
byggð landsins. Rikisstjórninni
hefur óneitanlega tekizt vel i
sambandi við bæði þessi megin-
verkefni.
Það er hinsvegar rétt, eins og
kom svo glöggt fram i ræðu Ólafs
Jóhannessonar, að rikisstjórninni
hefur ekki tekizt að draga úr hinu
mikla verðbólguflóði, sem hófst
hér á sfðast liðnu ári. Þar er lika
við margan vanda að fást. Ann-
arsvegar hafa verið versnandi
viðskiptakjör út á við, en hinsveg-
ar mikill þrýstingur frá ýmsum
hópum innanlands, sem hafa
metið meira sérhagsmuni en
þjóðarhag.
Stjórnarflokkarnir tóku hönd-
um saman á siðast liðnu ári, þrátt
fyrir ýmsan ágreining, vegna
þess að þeim var ljóst, að viður-
eignin við efnahagsvandann yrði
að ganga fyrir öllu öðru. Þessar
forsendur fyrir stjórnarsamstarf-
inu hafa siður en svo breytzt.
Mikilvægi
iðnaðarins
Sú visa verður aldrei of oft
kveðin, að skora á almenning að
kaupa innlendar iðnaðarvörur.
Islenzkur iðnaður hefur náð þeim
þroska á mörgum sviðum, að
framleiðsla hans stendur alveg
jafnfætis erlendri framleiðslu að
gæðum og verðlagi. Það sem
ræður þvi', að fólk kaupir oft held-
ur erlendar iðnaðarvörur, er
hrein nýjungagirni. En hún getur
oft ráðið miklu i þessum efnum.
Sú skoðun er lika nokkuð landlæg
hér, að erlend vara sé betri og
finni en sú innlenda. Þetta kann
að hafa átt við rök að styðjast
áður fyrr, en nú eru ástæður tvi-
mælalaust mjög breyttar i þess-
um efnum.
Þess ber svo að gæta, að með
þvi að kaupa heldur islenzkar
iðnaðarvörur en útlendar, eru
menn ekki aðeins að spara er-
lendan gjaldeyri. Menn eru jafm
framt að tryggja og treysta at-
vinnuna i landinu. Iðnaðurinn
veitir nú þúsundum manna at-
vinnu. Ef iðnfyrirtækin standast
ekki samkeppnina við hina er-
lendu aðila, missir þetta fólk at-
vinnuna, og i kjölfar þess myndi
fylgja samdráttur og atvinnuleysi
á öðrum sviðum.
Með þvi að kaupa islenzkar
iönaðarvörur gera menn tvennt i
senn, spara erlendan gjaldeyri og
treysta atvinnugrundvöllinn.
Hvort tveggja er mikið sjálfstæð-
ismál, þess vegna þurfa íslend-
ingar að sameinast um að halda
vel vöku sinni á þessu sviði, eigi
siður en öðrum. Viðhald og efling
iðnaðarins er einn mikilvægasti
þáttur þess, að þjóðin geti sigrazt
á efnahagserfiðleikunum, sem nú
er glimt við.
Ræða Croslands
Ræða sú, sem brezki ráðherr-
ann Anthony Crosland flutti á
dögunum um landhelgismál,
hefur aö vonum vakið mikla at-
hygli. Þar boðaði hann nýtt
þorskastrið á tslandsmiðum. Ræð
an er þó ekki siður athyglisverð
fyrir þau nýlendusjónarmið, sem
þar koma fram. Ræðan var yfir-
leitt i þeim dúr, að hún hefði vel
sómt brezkum nýlendustjóra á
Indlandi á 19. öld. Slikur herra
hefði ófeiminn talað um hefð-
bundinn rétt Breta á Indlandi. A
svipaðan hátt talar Crosland nú
um hefðbundinn rétt Breta á Is-
landsmiðum. Islendingar hafa
heyrt þetta fyrr. Fyrir rúmum 20
árum sögðu Bretar sig eiga rétt
til að veiða inni á fjörðum og fló-
um við ísland. Þessi réttur væri
meira að segja orðinn 500 ára
gamall. Bretar settu löndunar-
bann á Islenzkan fisk til að leggja
áherzlu á þennan rétt sinn og
neyða tslendinga þannig til að
viðurkenna hann. Nú minnast
Bretar ekki á þennan rétt sinn
lengur. Jafnvel þeir viðurkenna,
að hann sé orðinn úreltur. Fyrir
17 árum sögu Bretar að þeir ættu
hefðbundinn rétt til að veiða inn-
an 12mílna fiskveiðilögsögunnar.
Þeir hófu meira að segja þorska-
strið til þess að verja hann. Nú
viðurkennir jafnvel Crosland, að
Bretar eigi ekki lengur neinn
hefðbundinn rétt innan tólf milna
markanna. Hann sé orðinn úrelt-
ur. Á sama veg fer annar hefð-
bundinn réttur, sem Bretar telja
sig eiga á tslandsmiðum. Hann er
ekkert annað en gamalt og úrelt
ranglæti, sem verður að vikja
fyrir nýjum og betri siðum, likt og
hinn hefðbundni réttur Breta á
Indlandi áður fyrr.
„Hvort sem hún
fer fram friðsam-
lega eða ekki"
A kappræðufundi, sem nýlega
fór fram á ísafirði milli þeirra
Steingrims Hermannssonar og
Kjartans Ólafssonar, vitnaði
Steingrimur talsvert i hina nýju
stefnuskrá Alþýðubandalagsins.
M.a. sagði hann:
„Annað atriði vil ég nefna úr
þessu merkilega riti, sem ætti að
verða öllum mikið umhugsunar-
efni. A bls. 27 er kafli, sem nefnist
baráttan um valdið. Þar segir
m.a. á bls. 28, eftir að búið er að
ræða um nauðsynlegar minni
háttar umbætur.
,,En þótt slikar umbætur séu
nauðsynlegur áfangi, geta þær þó
aldrei komið i stað hinnar eigin-
legu þjóðfélagsbyltingar”.
Og svo aðeins siðar:
„Ilvort sem hún fer friðsam-
lega fram eða ekki, verður hún
ekki bútuð sundur i smærri land-
vinninga”.
Litlu neðar á sömu siðu segir:
„En þegar hún kemst svo langt
(þ.e. valdatakan) að geta i veru-
legum mæli sett eigin sjónarmið
og viðmiðunargildi i stað hinna
borgaralegu, verður hún iika að
vera þess albúin (þ.e. kommún-
isminn — hreyfingin) að stiga
skrefið til fulls og ná úr höndum
borgarastéttarinnar helztu
valdamiðstöðvum þjóðfélagsins,
o.s.frv....”
Ég verð að viðurkenna, að mig
rak i rogastanz, þegar ég las
þessar setningar og fleiri i svip-
uðum dúr. I einfeldni minni trúði
ég þvi aldrei, að islenzkir komm-
únistar leyfðu sér að viðurkenna,
að það væri fyrir þeim algjört
aukaatriði, hvort þeir næðu völd-
um á friðsamlegan hátt eða með
byltingu.
Allir vita, að Kjartan Ólafsson
var ákaflega róttækur maður i
sinni æsku. Þá gerði hann hluti,
sem fáir hafa eftir honum leikið,
jafnvel ekki Lenin-Marxistar, eða
hvað þeir heita i dag. Ég efast
ekki um það, að hann aðhylltist á
fyrri árum a.m.k. mjög svo þau
sjónarmið, sem ég hef nú rakið.
Nú spyr ég Kjartan, eru þetta
ennþá þinar skoðanir? Vilt þú ná
völdum með ófriði, ef það tekst
ekki með friði?”
Mestur ræðutimi Kjartans eftir
þetta fór i það að reyna að svara
þessari spurningu. Þrátt fyrir
miklar málalengingar urðu fund-
armenn þó litlu nær um raun-
verulega afstöðu hans.
Þ.Þ.