Tíminn - 12.03.1976, Qupperneq 7

Föstudagur 12. marz 1976
TÍMINN
7
Ólafur Jóhannesson, dómsmálaróðherra:
OPIÐ BRÉF
Þriðji
hluti
Að dæma
orð dauð
ÞU hefur höfðað mál og krefst
þess, að dömari dæmi dauð til-
tekin slitur úr ummælum min-
um i „Beinni linu” 1. febrúar sl.
Þau setningaslitur, sem þú
krefst, að dómarinn leiði á
höggstokkinn, skulu lesendum
til minnis enn á ný rifjuð hér
upp, og eru þau þessi:
1. ,,...heldur auðvitað sú
Mafia, sem stendur á bak við
þessi skrif”
2. „Það er Visis Mafian”
3. ,,Já, það horfir þannig við frá
minu sjónarmiði, að það sé
glæpahringur, sem æ ofan i æ
kemur með aðdróttanir
„rangar” í minn garð”.
Það skal tekið fram, að stóri
stafurinn i mafia er ekki frá
mér kominn. Hann getur varla
hafakomið fram lútvarpinu eða
á segulbandi. Liklega yrði dóm-
ari i dómsorði, ef til kemur, að
sleppa honum.
En þessum óskiljanlegu setn-
ingaslitrum á dómari sam-
kvæmt kröfu þinni að slátra i
dómsorði. Það er til mikils ætl-
azt af dómara. Hver myndi
skilja slikt dómsorð, en það er
nú náttúrulega aukaatriði.
Ég hefi haldið, að ritstjórar
væru yfirleitt þeir menn, að þeir
gætu varið sig með sinu eigin
vopni, pennanum. Annað hvort
er, að þeir hafa ekki mikla trú á
málstaðnum eða þeir eru ekki
vigir vel, ef þeim dugar ekki
penninn og heilt dagblað, sem
þeir hafa til umráða, til að verja
sig og hlaða andstæðingnum.
Þeir eiga auðvitað að berjast
með orðsins brandi á eigin vig-
velli, falla á þeim vettvangi eða,
sigra eftir atvikum, enda mun
nær óþekkt i hálfa öld, að is-
lenzkur ritstjóri leiti á náðir
dómstóla. Ég hélt, að ritstjórar
og blaðamenn væru formælend-
ur hins frjálsa orðs. Ég hélt, að
þeir teldu islenzka meiðyrða-
löggjöf of stranga og ósveigjan-
lega. Ef mig misminnir ekki þvi
meir, hafa þeir gagnrýnt hana.
En svo kemur þú, vinur sæll,
sem segir i alþjóðaáheyrn, að
þú takir ekki við neinum fyrir-
skipunum, með nokkur orð,
vængstýfð setningaslitur, sem
eftir þær misþyrmingar eru
ekki orðin nema skitur á priki,
og kallar á dómstóla þér til að-
stoðar. Já, ekki sýnist mér nú
karlmennskunni fyrir að fara.
Mér finnst ritstjóri, sem ónáðar
dómstóla út af orðaskaki, sem
hann eða hans sveinar eiga upp-
tökin að, eins og óþægur strák-
ur, sem hleypur undír pilsfald
mömmu, eftir að hafa kastað
grjóti i vegfarendur.
En þetta eru allt aukaatriði
hér. Aðalatriðið er spurningin,
hvort hægt sé að dæma orð til
dauða. Heilbrigð skynsemi
svarar þvi neitandi. Orð lifa eða
deyja eftir þvi sem efni standa
til. Ekkert dómsorð getur deytt
þau. Þótt dómsorð segi eitt-
hvert orð dautt og ómerkt getur
það eftir sem áður lifað góðu
lifi, flogið á milli manna i tal-
máli og verið skrifað i bækur og
blöð. En dómsorðið verður þá
bara dauður bókstafur, engum
til gangs eða ánægju.
Ég veit auðvitað eins vel og
þú, að enn er heimild til þess i
islenzkum hegningarlögum, að
dæma tiltekin orð eða ummæli
dauð og marklaus, svo sem það
mun oftast hafa verið orðað i
dómsorði, sbr. 1. mgr. 241. gr.
hegningarlaganna. Ég veit lika,
að þess háttar heimild hefur
verið i islenzkum lögum allt frá
þvi að hún var tekin upp i prent-
frelsistilskipun frá 9. mai 1855,
en þá þótti nú heldur vissara að
setja prentfrelsinu hæfiiegar
skorður. Héfur mikið vatn runn-
ið til sjávar siðan, og hugmynd-
ir manna um tjáningarfrelsi og
prentrétt hafa tekið talsverðum
stakkaskiptum. Ég hygg, að
hliðstæð ákvæði i sambandi við
meiðyrðamál þekkist vart utan
fslands nema i norskum og
dönskum lögum. Við fengum
þau að sjálfsögðu frá Dönum.
Ómerking er ekki refsing, held-
ur mun hún upphaflega hafa
verið hugsuð sem plástur á sár
þess, er taldi misgert við sig i
orðum.
Meginatriðið er, að ákvæði
þetta, þótt enn standi i Islenzk-
um lögum, er fyrir löngu orðið
úreitog að steinrunnu nátttrölli,
sem samrýmist ekki nútima
hugmyndum manna, og sizt
þeirra, sem telja sig fyrirsvars-
menn hins frjálsa orðs. Það
væri þvi viðeigandi, að dómstól-
ar virtu það að vettugi og bættu
þannig úr tómlæti löggjafans.
Kastljós á
mólsvara sið-
bótarnefndar
1 Kastljósi sjónvarpsins eftir
Alþingisupphlaupið var Indriði
G. Þorsteinsson skáld, málsvari
siðbótarnefndar Blaðamanna-
félagsins, einn meðal þeirra,
sem kvaddir voru á vettvang.
Mikið dáðist ég að frækilegri
framgöngu þinni þar, minn
kæri vinur Indriði. Þaö var
sama hvaða brögðum við þig
var beitt, þú lézt aldrei toga upp
úr þér neina skoðun. Þú lötraðir
þina hlutleysisgötu, eins og vel
taminn hestur norður I Skaga-
firði. Inn i þina siðbótarparadis
átti sko enginn þjófur að kom-
ast. Svona eiga sýslumenn að
vera. Svona eiga málsvarar sið-
bótanefnda að vera!
En nú langar mig til að spyrja
þig, Indriði minn — ekki sem
• talsmann siöbótarnefndar eða
siðareglunefndar, eða hvað hún
heitir þessi blessuð nefnd, sem
þú veitir einhvers konar for-
stöðu — heldur sem mann og
ágætis-rithöfund: Finnst þér
hægt að deyða orð með dómi?
Finnst þér ekki þetta laga-
ákvæði um, að hægt sé að dæma
orð dauð og marklaus, úrelt?
Finnst þér það ekki vera ofurlit
inn keim af bókabrennum öfga-
manna? Vilt þú ekki, ásamt
blaðamönnum, sem margir
hverjir eru ágætir og batnandi,
beita þér fyrir afnámi þess?
Finnst þér það ekki til vansa
fyrir ritfrelsið I landinu?
Ég bið þig nú mikillar afsök-
unar, minn kæri Indriði, á þvi,
að ég skuli vera að draga þig,
alsaklausan manninn, inn i leið-
inda málavafstur mitt, sem
sporttið hefur af þrætubókarlist
hins merkilega menntaskóla-
kennara.
Ritstjóri á
villigötum
Ég held þú hafir lent á villi-
götum, Þorsteinn minn góður.
Ég held, að málaferli þin verði
lélegur farsi. Kröfugerð þin er
fáránleg og fátækleg, svo sem
lýst hefur verið. Hvorugur
okkar veit með vissu, hvað
dómari kann að segja. Hann
dæmir sjálfsagt ekki eftir bók-
stafnum einum saman, heldur
einnig eftir heilbrigðri skyn-
semi og kringumstæðum öllum.
En við dómarann tjóar ekki að
deila. Hann dæmir þetta mál
sem önnur eftir sinni beztu getu
og samvizku. Ég læt mér nokk-
uö I léttu rúmi liggja, hvert
dómsorðið verður. Ég býst ekki
við, að það skipti miklu máii
fyrir orðið mafiu, né hvenær
menn telja sér henta að nota
það.
En það er til annar dómstóll,
hvort sem mönnum likar betur
eða verr. Það er almennings-
álitið. Það er dómstóll þjóðar-
innar. Sá dómstóll mun einnig
láta okkar mál til sin taka. Sá
dómur mun taka tillit til allra
málsástæðna, hver átti upptök-
in, hvaða ástæður muni hafa
legið til ofsókna á hendur mér,
hvar huldumannanna sé að leita
o.s.frv. o.s.frv. Þeim dómi kviði
ég ekki.
Krafa þin um málskostnað að
skaðlausu er kapituli út af fyrir
sig. Ég trúi þvi tæpast, að höfð-
ingjarnir Ingimundur i Heklu og
Þórir Jónsson standi að slikri
kröfu. Þriðja manninn þekki ég
ekki. Ég á bágt með að trúa þvi,
að slikir rausnarmenn vilji bera
sæmd sina i sjóði i formi mál-
flutningslauna úr minum vasa.
Ég efast satt að segja um, aö
slik krafa sé gerð með vilja
þeirra eða vitund.
Flokksblöð og
óhóð blöð
Talsverð umræða hefur orðið
um flokksblöð og svokölluð
„óháð blöð”, og hafa ýmsir
menn, sem telja sig frjálslynda,
viljað kasta rýrð á flokksblöð,
en hefja hin til skýjanna. Ég
held, að umræða þessi sé vægast
sagt villandi að ýmsu leyti.
Flokksblöð eru vitanlega ekki
óháð blöð. Þau eru málgögn
flokka sinna. En þau villa ekki á
sér heimildir. En þau geta engu
að siður verið málefnaleg i um-
ræðum. Það fer vitaskuld eftir
þvi, hve vönd þau eru að virð-
ingu sinni.
En ég leyfi mér að efast um,
að hin svokölluðu óháðu blöð séu
i raun og veru nokkru sinni með
öllu óháð. Þau eru auðvitað
alltaf háð eigendum sinum, háð
þeirra duttlungum og vilja. En
þau sigla undir fölsku flaggi,
þykjast vera frjáls og óháð, en
eru það aldrei að fullu i reynd.
En falska flaggið getur glapið
mönnum sýn. Vitaskuld geta
eigendur gefið ritstjórum mis-
jafnlega mikið svigrúm —
stundum mjög mikið —, enda
lita þeir öðrum þræði á blaðið
sem fyrirtæki, sem þeir vilja
gjarna sjá skila arði, og hefur
það eins og alkunnugt er sin
áhrif á það, hvernig blöð þessi,
flest hver, eru skrifuð. En eig-
endur og ritstjórar vita, að það
eru alltaf einhver tiltekin mörk.
Sé yfir þau farið, gripur eigand-
inn i taumana.
Visir þykist vera frjálst og
óháð blað. En það er það auðvit-
að ekki i reynd nema innan til-
tekinna marka. Honum er ætlað
að þjóna tilteknum hagsmunum
og hlú að ákveðnum mönnum.
Ef hann ekki gerði það, yrði
kippt i spotta. Það þýðir ekkert
fyrir blaðið að ætla að villa á sér
heimildir að þessu leyti.
Hvenær ætli Visir tæki t.d. til
birtingar um forsætisráðherr-
ann hliðstæðar niögreinar og
þær, sem hann hefur birt um
mig? Ætli ritstjórinn myndi þá
ekki kikna i hnjáliðum.
Þess vegna er það, ritstjóri
góður, að það þýðir ekkert fyrir
þig að lýsa þvi yfir frammi fyrir
alþjóð, að þú látir ekki skipa þér
fyrir verkum á meðan þú ert rit-
stjóri. Það eru bara marklaus
mannalæti.
Þinn einlægur,
ólafur Jóhannesson.
Rafveitustjóri
Starf rafveitustjóra við Rafveitu Sauðár-
króks er hér með auglýst laust til umsókn-
ar.
Umsóknarfrestur er til 24. marz n.k., og
skulu umsóknir sendar til formanns raf-
veitunefndar Helga Rafns Traustasonar,
sem jafnframt veitir allar nánari upp-
lýsingar.
Rafveitustjóri þarf að fullnægja skilyrð-
um til háspennulöggildingar.
Laun samkvæmt 27. flokki launataxta
opinberra starfsmanna.
Stjórn Rafveitu Sauðárkróks.
Árbók Fornleifa-
félagsins 1975
er komin út
1 árbók Hins Islenska fornleifa-
félags árið 1975, sem nú er nýút-
komin, eru að venju greinar um
margvísleg efni. Nefnist hin
lengsta þeirra Stafsmið á Stóru-
ökrum og er eftir Hörð Ágústs-
son.
Aðrar greinar i ritinu eru Vöku-
staur eftir Arna Björnsson, Rúst i
Hegranesi eftir Guðmund ólafs-
son og Mjöll Snæsdóttur, Um
klausturnöfn eftir Þórhall Vil-
mundarson, Islenzk kirkju-
klukka, norsk matmálsklukka
eftirElsu E. Guðjónsson og Bernt
C. Lange, Föng til búmarkafræði
eftir Þórð Tómasson, Blásturs-
járn frá Mýnesi og Grafskrift
járnsmiðsins eftir Kristján Eld-
járn, og Skýringar yfir örnefni,
sem tilheyra helzt Svarfaðardal
eftir Þorstein Þorsteinsson frá
Upsum, með greinargerð og at-
hugasemdum Kristjáns Eldjárns.
Loks er I ritinu skýrsla þjóð-
minjasafnsins 1974 eftir Þór
Magnússonog aðalfundarskýrsla Dr. Kristján Eldjárn er sem
Fornleifafélagsins. fyrr ritstjóri árbókarinnar.
Aðalfundur
félagsins verður haldinn i Tjarnarbúð,
sunnudaginn 14. mars, kl. 2 e.h.
Dagskrá:
Venjuleg aðalfundarstörf.
Önnur mál.
Félagar mæti stundvislega og sýni skir-
teini við innganginn.
Félagsstjórn.