Tíminn - 12.03.1976, Qupperneq 10

10
TÍMINN
Föstudagur 12. marz 1976
Vilhjálmur Hjálmarsson, menntamálaráðherra:
Aðsóknin að öldungadeildunum
sannar ótvírætt þörfina á
fullorðinsfræðslu
Meðal þeirra mála, sem liggja
fyrir Alþingi, er frumvarp um
fullorðinsfræðslu. Með þvi fylgja
mjög itarlegar athugasemdir og
yfirgripsmikið nefndarálit.
Frumvarpið var fyrst lagt fyrir
siöasta Alþingi, en var þá ekki út-
rætt. Nýlega mælti menntamála-
ráðherra Vilhjálmur Hjálmars-
son,fyrirfrumvarpinu, og vitnaði
þá til ræöu sinnar, sem hann flutti
i fyrra, og lét sér nægja að rifja
upp örfá efnisatriði, svo og gera
grein fyrir þeirri einu breytingu,
sem gerð hefði verið á frumvarp-
inu frá þvi það var i fyrsta sinn
lagt fram á Alþingi.
Sagöi menntamálaráðherra þá
m.a.:
Framkvæmd laganna
fari eftir fjár-
veitingu hverju sinni
Eftir þinglok i fyrra fór ég þess
á leit við milliþinganefndina, að
hún ásamt tveimur nefndar-
mönnum úr menntamálanefnd
þessarar hæstvirtu deildar litu á
athugasemdir og ábendingar
þær, sem fram höfðu komið og
legði niður fyrir sér, hversu með
skyldi fara. Hvort t.d. væri skyn-
samlegt að breyta frumvarpinu
áður en þaö yrði lagt fyrir Alþingi
á ný með tilliti til hinna ýmsuum-
sagna og ábendinga, eða með til-
liti til breyttra aðstæðna i þjóð-
félaginu t.d. á hinu fjárhagslega
sviði.Takae.t.v.einstakaþætti út
úr og láta aðra biöa o.s.frv.
Niðurstaðan af þessum at-
hugunum varð sú, að skynsam-
legast væri að leggja frumvarpið
fyrir Alþingi óbreytt að öðru leyti
en þvi, að aftan við 39. grein ,,lög
þessi öölast þegar gildi” komi sú
viðböt, sem þar greinir og felur i
sér að um framkvæmd laganna
fari eftir fjárveitingum hverju
sinni, nema hvað 30. og 31. grein,
sem fjalla um námsflokka og
námshópaogsvobréfaskóla komi
til framkvæmda eigi siðar en á
árinu 1977.
Með þvi að hafa þennan hátt á
ætti að vera unntaðbyrja aö fikra
sigáfram meöframkvæmd þeirr-
ar stefnu sem i frumvarpinu felst,
þó fjárhagsástæður rikissjóös
leyfi ekki framkvæmd allra þátta
frumvarpsins i einni svipan.
1 fvrra var gerð grein fyrir
áætluðum kostnaöi af fram-
kvæmd frumvarpsins i heild.
Endurskoðun þeirrar áætlunar
liggur ekki fyrir á þessari stundu
en ég mun hlutast til um að slik
endurskoðun verði framkvæmd
hjá Hagsýslustofnun rikisins og
menntamálanefnd þessarar hv.
deildar geri grein fyrir niðurstöð-
um.
Meginefnið að menn
geti aukið þáttum
i menntun sina
hvenær sem þeir vilja
1 stuttu málier meginefni þessa
lagafrumvarps, aö bæta skilyrði
til þess að menn geti aukið þátt-
um i menntun sina — helzt alla
ævi — aö loknu eða þá utan hins
venjulega skólanáms. Þetta er af
ýmsum ástæðum mjög mikil-
vægt. Vegna sibreytilegra starfs-
hátta i þjóðfélögum nútimans
þurfa menn að eiga þess kost að
endurhæfa sig i starfi, m.a. þeir,
sem um sinn hafa horfið frá vinnu
utan heimilis en hefja þau störf á
ný, þegar aðstæður breytast, svo
sem nú er orðið um margar konur
t.d. Þótt menn af ýmsum ástæð-
um hverfi frá námi við lok
skyldufræðslu, þá á að vera unnt
að taka upp þráðinn á ný, ef áhugi
er á þvi. Oft er nauðsynlegt að
geta búið sig undir störf á alveg
nýjum vettvangi sbr. þaö, sem
allir þekkja og mjög algengt er að
menn óski og jafnvel þuífi að
breyta um störf af ýmsum per-
sónulegum ástæðum. Einnig er
það mjög æskilegt að menn geti
átt þess kost að verja tómstund-
um sinum til náms sér til aukins
þroska og ánægju almennt talað.
Það er vafalaust miklum vand-
kvæðum bundið að búa skilyrði til
sliks náms þannig, að bæði verði
auðvelt fyrir þá, sem þess vilja
njóta, og þóekki um of kostnaðar-
samt fýrir rikið, sveitarfélög og
einstaklinga og vinnuveitendur
og aðra, sem undir kostnaði
standa. Hér sem annars staðar
verður að leitast viö að þræða
hinn gullna meðalveg.
Aðrar þjóðir verja
miklu fé til
fullorðinsfræðslu
Það hefur verið upplýst, að árið
1972-73 vörðu Danir til fræðslu
Vilhjálmur Hjálmarsson
fullorðinna sem svarar 20 mill-
jörðum isl. króna eða um 4.000 Isl.
kr. á hvern ibúa Danmerkur. 1
Finnlandi er framlagið nokkru
minna eða sem svarar 3.000 Isl.
kr. á hvern ibúa. 1 Noregi er það
3.500 kr. og i Sviþjóö um 5.500 isl.
kr. á ibúa.
Af þessu er ljóst, að nálægar
þjóðir verja nú þegar miklum
fjárhæðum til þessa þáttar
menntunar.
Þrátt fyrir þetta ræða forráða-
menn skólamála i nálægum rikj-
um mjög um nauðsyn þess að efla
fræðslu fullorðinna. Sannleikur-
inn er sá, að flestar þjóðir leggja
nú mikla áherzlu á þetta.
— Þessu næst greindi mennta-
málaráðherra frá þvi i ræðu
sinni, áð menntamálaráðherrar
aðildarrikja Evrópuráðsins hefðu i
júnimánuði sl. haldið fundi i
Stokkhólmi, og þar hefði verið
fjailað um fræðslu fullorðinna. t
ályktun eöa yfirlýsingu þess
fundar segir m.a.:
„Höfuötakmark endur-
menntunar er að veita hverjum
einstaklingi færi á að taka eigin
ákvarðanir um framtiö sina. Hún
vinnur gegn rikjandi misrétti i
rikjandi menntakerfi og tækifæri
til menntunar veitist mönnum
alla ævi”.
Mörgu fleira greindi ráðherr-
ann frá úr áiyktunum fundarins,
gébé Rvik — Nýlega varð sam-
komulag milli Bandalags starfs-
manna rikis og bæja og fulltrúa
fjármálaráðherra um launa-
hækkun, sem er 6% frá 1. marz.
Aætiað er að útborgun þessarar
hækkunar hefjist I dag, en fast-
ráðnir starfsmenn BSRB fá yfir-
leitt greidd laun sh fyrirfram. Þá
var samþykkt sérstök uppbót
fyrir láglaunafólk, en samningar
BSRB eru gerðir með hliðsjón af
kjarasamningum ASt. — Raunar
er þetta framlenging á gildandi
samningum BSRB, sem gilda til
1. júlí n.k., sagði Kristján Thorla-
cius formaður BSRB.
Kristján sagði, að fimmtán
hundruð króna uppbót kæmi á
laun þeirra starfsmanna sem
’nefðu minna en 54 þúsund krónur,
en þeir, sem hefðu laun frá 54 til
57 þúsunda, fengju hækkun sem
nemur helming af þvi, eða 750.00
kr. Viðræður halda áfram um
kjaramál og saminga fyrir næsta
timabil, sagði Kristján milli
fulltrda BSRB og fjármálaráð-
sem hann sagði að væru hinar
itarlegustu. M.a. væri þar rætt
um nauðsyn þess að gera fram-
haldsmenntun yfir höfuð hæfari
til að mæta þörfum fólks með
mjög ólika fortið. Og lögð væri
áherzla á að endurskoða inntöku-
reglur til æðri menntunar, þannig
að aukið tillit sé tekið til starfs-
reynslu. Þetta væri mjög at-
hyglisverðir punktar og einmitt i
samræmi við það sem einnig er
okkar yfirlýsta stefna nú, þegar
endurskoðun framhaldsskóla-
stigsins er hafin að fullum krafti.
Ætti að vera
okkur hvatning
Þessu næst sagði menntamála-
ráðherra:
Ég hef rifjað upp þessa þætti úr
ályktunum ráðherrafundarins i
Stokkhólmi 1975 til þess að minna
á, hversu mjög nálægar þjóðir
leggja sig fram um það nú að efla
þennan þátt menntunar. Það ætti
að verða okkur hvatning til þess
að gefa þessum málum gaum og
takast á við þau verkefni, sem
leysa þarf til þess að koma þeim i
viðunandi horf, einnig hér heima
á Islandi.
Nú þegar lög um grunnskóla og
lög um skólakerfi hafa verið sam-
þykkt og unnið er að þvi fullum
fetum að framkvæma þessa nýju
löggjöf og þegar jafnframt er haf-
in endurskoðun á framhalds-
skólastiginu almennt, með sér-
stakri áherzlu á verkmennta-
þættinum, þá fer ekki á milli
mála, að nauðsynlegt er að huga
einnigaö þvi, sem við höfum kall-
^ð fræðslu fullorðinna, og leitast
við að koma hagfelldu skipulagi á
þá fræðslu.
Við skulum jafnframt gera okk-
ur alveg ljóst, að þegar hefur
töluvert verið aðhafzt i þessa
stefnu hér á landi. Fræðsla full-
oröinna hefir til þessa einkum
farið fram i námskeiðum og
námsflokkum með kennslu i
bréfaskóla, útvarpi og sjónvarpi
þó i örlitlu mælisé. Ég vil i þessu
sambandi geta þess, að þó að til-
raun til sjónvarpskennslu, sem
eitt sinn var upptékin hafi ekki
verið haldið áfram, hafa menn
fullan hug á þvi að nýta sjónvarp-
ið til kennslu. Er það raunar ekki
vansalaust að þetta skuli hafa
herra nú á næstu dögum. Hann
kvaöst ekkert geta sagt nánar um
þær viöræður á þessu stigi.
„Ókindin"
— nýtt vikublað
Gsal-Reykjavik — Nýtt vikublað
hefur göngu sina I dag og ber það
heitið „Ókindin”, en kjörorð
blaðsins er „óháð háð”. Ctgef-
andi er Sjón og Saga sf. og er
Ókindin fyrsta afsprengi útgáf-
unnar, sem sitthvað fleira hcfur á
prjónunum.
Aðstandendur þessa nýja blaðs
eru Ewald Ellert Berndsen.
Hilmar Helgason, Hjalti Rögn-
valdsson, Jökull Jakobsson,
Magnús Guðjónsson, Sig. Sverrir
Pálsson og Stefán Jóhannsson. 1
fyrsta tölublaði eru teikningar
eftir Sigmund, Halldór Pétursson
og Sigurð örn Brynjólfsson.
verið vanrækt, svo mjög allt fram
á þennan dag. Þá má enn minna á
öldungadeild við Hamrahliðar-
skólann i' Reykjavik og nú i vetur
við menntaskólann á Akureyri.
En einmitt aðsóknin að þessum
svokölluðum öldungadeildum
sannar ótviræfc {jörfina á fræðslu
fuilorðinna á menntaskóla.svið-
inu.
Allnokkur
kostnaður
Að þessu, sem ég nú var að
greina má ljóst vera, að þegar er
varið töluverðum fjármunum til
fræðslu fullorðinna. Hitt er svo
ljóst, að lögfesting þessa frum-
varps og siðan framkvæmda
slikra iaga hefir mikið aukinn
kostnað i för með sér fyrir rikis-
sjóð. 1 frumvarpinu eru ýmis
ákvæði um þátttöku rikisins, svo
sem að fræðsla i formi náms-
flokka og námshópa skuli fá 75%
sannanlegs kostnaðar greiddan
úr rikissjóði. Viðurkennd fræðslu-
sambönd skulu fá 75% tiltekins
kostnaðar, og kennslufræðilegar
stöðvar i fræðsluumdæmunum
skulu njóta 50% rikisstyrks vegna
iauna sérmenntaðs starfsliðs og
vegna skrifstofukostnaðar. Þá er
einnig gert ráð fyrir þvi, að riki
eða sveitarfélög láti i té kennslu-
húsnæði, tæki, ljós, hita, ræstingu
og húsvörzlu.
Ég hef þegar minnzt á þá einu
breytingu, sem gerð var á fruin-
varp inu, f rá þv i þa ð va r lag t f ram
á Alþingi i fyrra. Það er að taka
það beinlinis fram, að hinir ýmsu
þættir fuliorðinsfræðslunnar, sem
um er fjallað i frumvarpinu komi
til framkvæmda þá fyrst þegar
féð er veitt á fjárlögum til þeirra.
Þó að undanskildum þessum
tveimurþáttum.námsflokkum og
námshópum og svo bréfaskóla-
kennslunni.
Hér eru teknir fram fyrir þeir
tveir þættir, sem hafa hvað
minnstan aukinn kostnaö i för
með sér, en hafa reynzt ákaflega
vel og komið mörgum til hjálpar
ekki sizt þeim, sem ýmissar að-
stöðu vegna eiga erfitt með að
stunda nám á annan hátt. Verður
menntamálanefnd þessarar hv.
deiidar sérstaklega gerð grein
fyrir þvi, hvað ætla má, að fram-
kvæmd þessara tveggja greina
kosti rikissjóð.
TVÆR þingsályktunartillögur
voru afgreiddar frá Alþingi i gær.
Tillaga Jóns Skaftasonar um að-
stöðu til viðgerða á flugvélum á
Keflavikurflugvelii var samþykkt
með 32 samhljóða atkvæðum og
send rikisstjórninni.
Tillaga Guðmundar G.
Þörarinssonar, Jóns Skaftasonar,
Steingrims Hermannssonar og
Halldórs Ásgrimssonar um áætl-
unargerð i flugmálum var visað
til rikisstjórnarinnar.
1 ræöu Jóns Skaflasonar fram-
sögumanns nefndar um málið,
kom fram, að nefndin hefði leitað
álits samgönguráðuneytisins og
flugráðs á tillögunni. Hefðu
undirtektir þessara aðila verið
mjög jákvæðar, og samgöngu-
málaraðuneytið hefði þegar
skipað flmm manna nefnd til að
gera úttekt á flugmálum. Þar
með var talið, að tilgangi tillög-
unnar væri náð og henni þvi visað
til rikisstjórnarinnar.
Endurskoðuð lög
um Búnaðarbankann
Lagt hefur verið fram á
Alþingi stjómarfrumvarp til
laga um Búnaöarbanka islands.
Meginbreyting frá gildandi lög-
um eru þess efnis, aö Búnaftar-
bankinn fœr heimild til
verzhinar meö gjaldeyri, og
bankaatjórum baukans veröur
fjelgaö um einn til jafns viö bina
rikitkaufcana.
1 athugasemdum með frum-
varpinu segir:
Þegar iögin um Seölabanka
tslands voru sett 1961, voru lög-
in um Landsbanka tslands og
Útvegsbanka tslands tekin til
gagngerðrar endurskoðunar og
aðlöguð þeim breyttu aðstæð-
um, sem uröu viö tilkomu
Seöiabankans og margs konar
breytinga, sem orðiö höföu i
þjóðfélaginu, frá þeim tima, er
löggjöf um þessa banka var
sett.
Lögin um Búnaðarbanka
lslands eru frá 1941. Mörg
ákvæði laganna, meira að segja
heilir kaflar þeirra, eru orðnir
óraunhæfir og úreitir og þvi mál
til komið, aö löggjöfin um
Búnaðarbanka tslands sé sam-
ræmd lögum hinna rikisbank-
anna og sniðnir af þeir vankant-
ar, sem á lögunum eru t.d.
vegna laga nr. 45 16. aprll 1971
um Stofnlánadeild iandbúnaö-
arins. Þriöji kafii iaganna um
Veödeild bankans, var ekki tek-
inn meö viö þessa endurskoðun,
og gildir hann þvi áfram 1 ó-
breyttu formi. Hugmyndir hafa
komið fram um að sameina
Veödeildina Stofniánadeild
landbúnaðarins, eöa að gera á
starfsemi hennar viðamikiar
breytingar.en niðurstaöa liggur
ekki fyrir. Var þvi taliö rétt aö
láta þennan kafla biða, þó brýnt
sé að endurskoðun á starfsemi
Veðdeildarinnar færi fram eins
fljótt og kostur er.
Samkvæmt 10. gr. frv. er
ákveðið að bankastjórar skuli
vera þrir, sem hafa verið tveir,
og heimiíd er veitt til að ráða
aðstoðarbankastjóra.
6% launahækkun
hjá BSRB
— og uppbót launa
fyrir láglaunafólk