Tíminn - 28.04.1976, Blaðsíða 9

lYIiðvikudagur 28. apríl 1976
TÍMINN
9
(Jtgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Ritstjórn-
arfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Auglýsingastjóri:
Steingrlmur Gislason. Ritstjórnarskrifstofur i Edduhús-
inu við Lindargötu, simar 18300 — 18306. Skrifstofur I
Aðalstræti 7, simi 26500 — afgreiðslusími 12323 — aug-
iýsingaslmi 19523. Verð i lausasölu kr. 50.00. Askriftar-
gjald kr.lCOO.OO á mánuði. Blaðaprenth.f.
Grænlandsvikan
Tvær þjóðir hafa byggt Grænland á þvi skeiði, er
Island hefur verið fósturjörð okkar — niðjar is-
lenzkra frumbyggja, sem leituðu vestur yfir hafið,
og Grænlendingar þeir, sem nú eru. Hinn islenzki
kynstofn á Grænlandi fórst fyrir mörgum öldum,
svo að hans sér nú ekki framar stað — nema hvað
gamlar rústir og litlir blettir, sem enn eru grænni
annarri jörð, eru til vitnis um búsetu hans þar. Hin
nýja þjóð, sem kom úr vestri yfir sund og isa, hélt
aftur á móti velli, hvað sem á dundi. í ströngum
skóla kynslóðanna hafði henni lærzt að tileinka sér
þá lifshætti og verkmenningu, sem hæfði einangr-
uðu fólki i harðbýlu landi á hinum yzta hjara,
undraverða að hugviti og leikni i fábreytileika sin-
um.
Við Islendingar höfum yfirleitt verið vel að okkur
i fornum sögum, og kunnað góð skil á hinum fyrstu
kynslóðum fólks af islenzkum ættum á Grænlandi.
Hvert mannsbarn kann að nefna Eirik rauða og Leif
heppna. En þorri fólks er fáfróður um sögu Græn-
lendinga hinna nýju, og samband á milli landanna
hefur verið nauðalitið, þótt skammt sé þeirra á
milli. Að visu hafa nokkrir fslendingar starfað á
Grænlandi, og fáeinir Grænlendingar hafa dvalizt
hér við vinnu og nám af einhverju tagi. En þá er lika
upp talið, ef undan eru skildar skyndiferðir fólks til
Eiriksfjarðar og staða á austurströndinni. Vafa-
samt er, að til sé nokkur fslendingur, sem getur
gert sig skiljanlegan á grænlenzkri tungu, og það
eru ekki nema tiltölulega nauðafáir, sem kunna
einu sinni að nefna helztu forsvarsmenn Grænlend-
inga. Fréttir frá Grænlandi sjást svo að segja aldrei
i islenzkum blöðum eða fjölmiðlum yfirleitt, og
grænlenzkar bókmenntir eru ekki svo mikið sem
nefndar.
Nú er tækifæri fyrir fólk að fá dálitla nasasjón af
grænlenzkri menningu. Grænlandsvikan, sem efnt
hefur verið til i Norræna húsinu i Reykjavik, er til
þess ætluð að veita fólki innsýn i grænlenzkan
hugarheim, kynna grænlenzka menningu og græn-
lenzkar iðnir. Þar ber það fyrir augu, sem er öðru
visi en fólk á að venjast — nýstárlegir hlutir með
nýstárlegu handbragði. Og þar geta þeir, sem hug
hafa á þvi, hitt að máli grærdenzkt fólk, sem hingað
er gagnvart komið þeirra erinda að kynna land sitt
og þjóð.
Grænlandsvikan i Norræna húsinu verður fljót að
liða. Seinna meir fyrnist yfir hana i hugum flestra.
En samt má vera, að ekki falli öll þau frækorn, sem
þar er sáð, i ófrjóan jarðveg, heldur verði þessi
kynning kveikja að þvi, að einhverjir fari að gefa
Grænlandi og Grænlendingum verulegan gaum og
kynna sér grænlenzk málefni af þeirri alvöru, að af
þvi spretti djúpstæðari þekking en fengin verður i
fljótu bragði.
Það er einmitt markmiðið með svona kynningar-
vikum. Okkur Islendingum er ekki vanzalaust, hve
við höfum verið tómlátir um hagi grannþjóðar okk-
ar i vestri, þótt til séu i landinu fáeinir menn, sem
ýmiss konar meðalgöngu hafa haft og hafa reynt að
glæða samskipti þjóðanna, þótt þeim sé þröngur
stakkur skorinn eins og i pottinn er búið. Það er
kominn timi til þess að gera betur. Grænlandsvikan
ætti að glæða vilja til þess. Hún ætti að stuðla að þvi,
að nýir þræðir myndist milli Grænlands og íslands.
— JH
Nasisminn í forngripabúðunum:
Orður og minjagripir frá
Hitlerstímanum komnir
í hátt verð
Þýzkur verðlisti, þar sem boðnar eru Narvíkurorður
og Lapplandsorður, ásamt mannfjölgunarorðum
NAPÓLEON OG HITLER —
með þessum tveim nöfnum
gefa fornsalar oft til kynna, að
þeir hafi á boðstólum minjar
frá nasistatimanum. Sjálfsagt
er þetta merki þess, að þeir
fyrirverði sig dálitið, svona
undir niðri, fyrir að ætla sér að
græða á Hitler, og vitni þess
vegna til annars, sem óspar
var á lif og blóð samtiðarfólks
sins.
EN hvað sem þvi liður, þá
stendur hitt óhaggað, að ýmis
tákn og gripir, sem minna á
uppgangstima nasismans og
ólánsferil Hitlers ganga nú
mjög kaupum og sölum i
mörgum löndum. 1 Þýzka-
landifara þessi viðskipti fram
fyrir opnum tjöldum, og þar
má sjá i mörgum timaritum,
sem fjalla um söfnun af einu
eða öðru tagi, bæði greinar og
auglýsingar um heiðursmerki,
fána og alls konar minjagripi,
sem tengdir eru nasistum, og
þar hafa meira að segja birzt
greinar um stofnun sérstaks
safns, sem helgað væri þeim.
Sumir Þjóðverjar eru þó dá-
litið feimnir við þessa nýju
tegund dýrkunar á Hitlers-
timabilinu. Það reka menn sig
á, þegar reynt er að afla nán-
ari vitneskju um þessa gripi
og uppruna þeirra. Margir
þýzkir forngripasalar sem og
samtök safnara, láta undir
höfuð leggjast að svara, þegar
þeim eru sendar fyrirspurnir
um þessa hluti.
Nú hefur á hinn bóginn verið
gefin út myndskreytt bók,
sem jafnframt er verðlisti,
þar sem fjallað er um orður og
heiðursmerki i þriðja rikinu.
Þetta er stór og dýr bók og
kostar 66 mörk þýzk. Samt er
hún í slæmu bandi og prentun-
in dauf, enda er hún ekki ætluð
til þess að þola mikið hnjask,
Nýr verðlisti á að koma á
hverju ári.
HEIÐURSMERKI nasista
hafa á skömmum tima komizt
iháttverðhjá fornsölum. Tal-
ið er, að um helmingurinn af
heiðursmerkjum og orðum,
sem nasistar veittu mönnum
sinum á árunum 1932-1945,
hafi verið ónýttur i striðslok.
Um þau, sem varðveitzt hafa,
gildir yfirleitt að mjög erfitt er
að komast til botns í þvi,
hverjir hafi hreppt þau. Fáir
eru nú fúsir til þess að hafa
hátt um það, að þeir hafi feng-
ið þess konar „heiðurstákn”,
og raunar má vel vera, að svo
eða svo mikið af þessum grip-
um, sem fornsalarnir hafa á
boöstólum, sé falsað. Slikt er
auðvelt að gera, og hefur
sjálfsagt orðið mörgum freist-
ing, þegar verðlagið hækkaöi
og eftirspurnin jókst.
Þessar orður eru ekki held-
ur allar eins, þótt svo ætti að
vera um sams konar orður.
Þegar halla tók undan fæti
fyrir Þjóöveijum i styrjöld-
Félagamerki I Nasista flokkn-
uin eru nú seld á 35 mörk.
Hitler.
inniog að þrengdi heima fyrir,
var gripið til þess ráðs að gera
orðurnar úr lakari málmi en
áður og hafa gerð þeirra
kostnaðarminni.
Verðmesti safngripurinn á
þessari hinni þýzku bók er
riddarakross með eikilaufi og
sverði.Dg kostar um tvö þús-
und þýzk mörk. Þetta heiðurs-
merki var veitt flugmönnum,
sem börðust við sérstök skil-
yrði. Gamli, þýzki járnkross-
inn varendurnýjaður árið 1939
og aukið við hann hakakrossi.
Þessi orða er metin á 30-60
mörk. Þýzki krossinn nefndist
orða, sem stofnað var til árið
1941, og kostar hún nú 500-900
mörk. Viðlika dýr er önnur
orða, sem þýzkir þátttakendur
i borgarastyrjöldinni á Spáni
fengu.
Þegar Ólym piuleikarnir
voru háöir i Berlin árið 1936,
voru gerðar nokkrar gerðir af
heiðursmerkjum. Minningar-
merki frá þeim kostar þúsund
mörk, en sérstakt heiðurs-
merki i fyrsta flokki tólf
hundruð.
Þýzkar mæður fengu orður,
ef þær áttu til dæmis átta börn
eða fleiri. Slikur kross er nú
metinn á fimmtiu mörk.
Venjuleg flokksmerki nas-
istaeru seld á 35 mörk, en sér-
merki, sem ætluð voru þeim,
sem meiri verðleika töldust
hafa en venjulegir flokks-
félagar, eru dýrari.
Narvikurorðan frá þvi i
ágústmánuði 1941 er virt á 120
mörk, og Lapplandsorðan,
sem kom til sögu i marz 1945,
er dýrari — 250 mörk. Báöar
þessar orður munu vekja
harla óþægilegar endurminn-
ingar i Noregi og Finnlandi.
Bókinni lýkur svo með yfir-
liti úm það, hvar þessar orður
og heiðursmerki hafa veriö
búin til, og loks þakkar
höfundurinn hernaðarsafninu
i Harber við Soltau fyrir-
greiðslu, er það hefur veitt.
ÞAÐ ER aikunna, að flestu
er safnað.sem nöfnum tjáir aö
nefna, — frá bókum, listmun-
um og frimerkjum til hvers
konar smámuna, sem of langt
yrði upp að telja. VafaliUð er
það mest slik söínunarhneigö,
sem veldur þvi, að nú er svo
mjög tekið að sækjast eftir
táknum nasista, svo hroða-
legar minningar sem við þau
eru tengd. En hjá sumum
kann þó annað að búa undir:
Dulin samúð, sem haft hefur
litið um sig i nokkra áratugi,
með einhverjum hryllilegasta
þjóðhöfðingja sögunnar og
sjónarmiðum hans. Það er
nefnilega tekið að fenna i
sporin eftir þrjátiu ár, og þá
kemur selshausinn upp úr
gólfinu og skyggnist um.
Varfærnin, sem gætir öðrum
þræði viö sölu þessara gripa,
ber þó vitni um það, að flestir
vita upp á sig skömmina. Þeir,
sem þó geta ekki neitað sér
um að græöa á viðskiptunum,
vilja sem minnst láta tengja
nafn sitt við skugga fortiðar-
innar. Þeir fara með löndum
og hafa sig ekki meira i
frammi ei óhjákvæmilegt er,
á meðan að þvi er hugað,
hvernig veöur skipast i lofti.
En seinna kann að koma
önnur tið. Það er gott að vera
á verði, þótt allir góðir menn
hljóti að vona, að sporin hræöi
svo, að þeir, sem glöggt mega
og hljóta að kunna skil á ógn-
um nasismans og oddvita
hans, Adólfs Hitlers, að
þjóðirnar láti ekki i bráð ginn-
ast á nýjan leik meö sama
hætti og forðum.
Móðir, sem alið hafði átta börn eða fleiri, fékk heiðursmerki sem
þctta. Nú kaupa safnarar sllk merki á 50 mörk.